Zasiłek pogrzebowy – bo o nim mowa – to świadczenie, którego celem jest zmniejszenia obciążenia finansowego osoby (lub instytucji) pokrywającej koszty pogrzebu. Od ponad 13 lat przysługuje ono w niezmienionej kwocie, która nie pokrywa nawet połowy aktualnie najniższego możliwego kosztu pogrzebu w Polsce. Trwają prace nad projektem ustawy, która miałaby podnieść kwotę powyższego świadczenia prawie dwukrotnie, ale na zmianę będzie trzeba poczekać co najmniej do 1 stycznia 2026 r.
- Zasiłek pogrzebowy – co to za świadczenie oraz kto i w jakiej kwocie może się o nie ubiegać?
- Jakie są obecnie koszty pogrzebu w Polsce?
- Zasiłek pogrzebowy – do jakiej kwoty ma zostać zwiększony?
- Od kiedy zasiłek pogrzebowy w wyższej kwocie?
Zasiłek pogrzebowy – co to za świadczenie oraz kto i w jakiej kwocie może się o nie ubiegać?
Zasiłek pogrzebowy, to świadczenie, które przysługuje na podstawie ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, którego celem jest pokrycie kosztów pogrzebu.
Świadczenie to, może otrzymać każdy (niezależnie od osiąganego dochodu), kto pokrył koszty pogrzebu, osoby, która:
była ubezpieczona w ZUS (tzn. objęta ubezpieczeniem emerytalnym i rentowymi, także z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego lub zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego),
miała przyznane prawo do emerytury lub renty,
nie miała przyznanej emerytury lub renty, ale – w dniu śmierci – spełniała warunki do jej uzyskania i pobierania,
miała przyznaną emeryturę pomostową,
miała przyznane nauczycielskie świadczenie kompensacyjne,
zmarła w czasie pobierania zasiłku chorobowego albo świadczenia rehabilitacyjnego po ustaniu ubezpieczenia,
pobierała świadczenie pieniężne jako cywilna niewidoma ofiara działań wojennych,
pobierała świadczenie przedemerytalne lub zasiłek przedemerytalny,
pobierała rentę socjalną,
zmarła wskutek wypadku lub choroby zawodowej powstałych w szczególnych okolicznościach,
była członkiem rodziny osoby wymienionej w punktach 1, 2, 4, 5, 8 lub 10 powyżej.
Za członków rodziny, o których mowa powyżej, uznaje się:
małżonka (wdowę, wdowca, a także małżonka pozostającego w separacji),
rodziców, ojczyma, macochę oraz osobę przysposabiającą,
dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione,
dzieci przyjęte na wychowanie w ramach rodziny zastępczej,
inne dzieci przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności,
rodzeństwo,
dziadków,
wnuki oraz
osoby, nad którymi została ustanowiona opieka prawna.
Zasiłek pogrzebowy może otrzymać zarówno osoba z rodziny zmarłego, ale także osoba obca lub instytucja (pracodawca, dom pomocy społecznej, gmina, powiat, osoba prawna kościoła lub związek wyznaniowy), jeżeli pokryła koszty pogrzebu.
Aktualnie (tj. niezmiennie od 1 marca 2011 r.) zasiłek pogrzebowy przysługuje w kwocie 4000 zł, przy czym kwota ta nie podlega waloryzacji przy zastosowaniu średniorocznego wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych. Kwota zasiłku pogrzebowego, nie została zatem zwiększona od przeszło 13 lat. Nie ulega natomiast wątpliwości, iż – w powyższym okresie – znacznie wzrosły koszty pochówku.
Świadczenie w kwocie odpowiadającej równowartości 4000 zł otrzyma obecnie członek rodziny zmarłego, który poniósł koszty jego pogrzebu, niezależnie od rzeczywistej kwoty tych kosztów. Osoby obce dla zmarłego (lub niemieszczące się w ww. katalogu członków rodziny), pracodawcy, domy pomocy społecznej, gminy, powiaty oraz osoby prawne kościoła lub związku wyznaniowego – mogą natomiast ubiegać się o kwotę odpowiadającą rzeczywiście poniesionym kosztom pogrzebu, nie otrzymają jednak więcej jak 4000 zł.
Jakie są obecnie koszty pogrzebu w Polsce?
Do kosztów pogrzebu zalicza się te koszty, które mają związek z pochówkiem, a więc ze złożeniem ciała lub prochów do grobu. Koszty te, mogą znacząco różnić się w zależności od regionu, a w większych miastach, ceny są zwykle wyższe niż na wsi czy w mniejszych miejscowościach. W treści uzasadnienia projektu ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (numer projektu w wykazie RCL: UA5), MRPiPS podało, iż – za zwykły pogrzeb w Polsce, trzeba obecnie zapłacić minimum 8-10 tys. zł. Z załączonej do projektu „Analizy kosztów pogrzeby w Polsce” z dnia 24 czerwca 2024 r., wynikają jednak jeszcze wyższe kwoty – „Szacunkowy całkowity koszt pogrzebu z kremacją i nagrobkiem granitowym w 2024 r. wyniósł od ok. 11,3 tys. zł w województwie podkarpackim i podlaskim do 13,3 tys. zł w województwie łódzkim. Szacunkowy koszt pogrzebu bez kremacji i nagrobkiem granitowym w 2024 r. wyniósł od 12,1 tys. zł w województwie podlaskim, podkarpackim i lubelskim do 14,3 tys. zł w województwie łódzkim.”
Powyższe dane – niezależnie od tego czy za realny, najniższy możliwy koszt pogrzebu w Polsce, przyjmiemy podane w uzasadnieniu projektu ustawy 8 tys. zł, czy wynikające ze szczegółowej analizy – co najmniej 11,3 tys. zł – nie pozostawiają wątpliwości, że aktualna kwota zasiłku pogrzebowego (tj. 4000 zł), nie jest w stanie tych kosztów pokryć. Problem ten pogłębia dodatkowo okoliczność, iż kwota tego świadczenia, nie jest objęta mechanizmem waloryzacji.
Zasiłek pogrzebowy – do jakiej kwoty ma zostać zwiększony?
Celem zmniejszenia obciążenia finansowego osób pokrywających koszty pogrzebu – MRPiPS przygotowało projekt ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (numer projektu w wykazie RCL: UA5), w którym zakłada zwiększenie kwoty zasiłku pogrzebowego do 7000 zł. Świadczenie to, ma ponadto zostać objęte mechanizmem corocznej waloryzacji (od dnia 1 marca), przy zastosowaniu średniorocznego wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem w poprzednim roku kalendarzowym, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”. Wysokość zasiłku pogrzebowego ustalanego w powyższy sposób, ma być zaokrąglana do pełnych złotych w górę, a zasiłek pogrzebowy ma przysługiwać w wysokości obowiązującej w dniu śmierci osoby, której koszty pogrzebu zostały poniesione. Kwota zasiłku pogrzebowego w aktualnej wysokości – ma być ogłaszana przez Prezesa ZUS, w formie komunikatu, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, co najmniej na 7 dni roboczych przed najbliższym terminem waloryzacji.
Zgodnie z projektem – nie zmienią się natomiast zasady przyznawania zasiłku członkom rodziny zmarłego i pozostałym osobom oraz instytucjom, tzn. – członkowie rodziny nadal będą mogli liczyć na świadczenie w pełnej kwocie, niezależnie od kwoty poniesionych kosztów pogrzebu, a pozostałe osoby i instytucje, które poniosły koszt pogrzebu – będą mogły otrzymać świadczenie w wysokości stanowiącej równowartość poniesionych kosztów pogrzebu, nie więcej jednak niż 7000 zł.
Od kiedy zasiłek pogrzebowy w wyższej kwocie?
Na zwiększenie kwoty zasiłku pogrzebowego, niestety, będzie trzeba trochę poczekać. Zgodnie z ostatnią zmianą, wprowadzoną przez MRPiPS w projekcie ustawy zakładającej zwiększenie kwoty tego świadczenia – ustawa ma wejść w życie dopiero z dniem 1 stycznia 2026 r. We wcześniejszej wersji projektu (sprzed 7 listopada br.) – zakładano natomiast, że miałaby ona wejść w życie po upływie 14 dni od jej ogłoszenia.
Świadczenie w zwiększonej kwocie, będzie przysługiwało z tytułu pokrycia kosztów pogrzebu osób, których śmierć nastąpi od dnia wejścia w życie ustawy, czyli nie wcześniej niż od 1 stycznia 2026 r. Pierwsza waloryzacja zasiłku, zostanie natomiast przeprowadzona 1 marca 2027 r.
Aktualnie – zakończyły się uzgodnienia, konsultacje publiczne i opiniowanie projektu ustawy. 7 listopada br. został on skierowany przez MRPiPS do rozpatrzenia na najbliższym posiedzeniu Stałego Komitetu Rady Ministrów. Jeżeli projekt doczeka się swojego przyjęcia przez Radę Ministrów – rozpocznie się dla niego tzw. etap parlamentarny, czyli „droga” przez trzy czytania w Sejmie, rozpatrzenie projektu przez Senat i finalnie – skierowanie ustawy do podpisu Prezydenta.
Sprawdź >>> Dziennik Gazeta Prawna - subskrypcja cyfrowa
Podstawa prawna:
Projekt ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (numer projektu w wykazie RCL: UA5)
Ustawa z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2024 r., poz. 1631)