Komisja Europejska, poprzez nowe przepisy, chce poprawić sytuację pracowników zatrudnionych w ramach umów zlecenie. Przyjęta dyrektywa zakłada, że osoby pracujące na platformach cyfrowych powinny być traktowane jako pracownicy, a nie jako samozatrudnieni, o ile istnieją ku temu przesłanki. Polska ma obowiązek wdrożenia tych przepisów w ciągu dwóch lat.
- Praca platformowa
- Branża platform cyfrowych
- Nowa dyrektywa - co wprowadzi? Jakie zmiany?
- Państwowa Inspekcja Pracy
- Ile osób w Polsce pracuje na podstawie umów cywilnoprawnych?
Jak informuje portal biznes.newseria.pl, główny Inspektor Pracy, Marcin Stanecki, zwrócił uwagę na istotną kwestię, czy zasadę domniemania stosunku pracy należy rozszerzyć na wszystkich pracowników.
Dyrektywa o pracy platformowej ma na celu przede wszystkim poprawę losu osób, które pracują za pośrednictwem aplikacji, czyli tak zwanych pracowników platformowych. Dyrektywa pewnie budzi kontrowersje, ale myślę, że one nie wiążą się bezpośrednio z dyrektywą, tylko z tym, czy obejmie ona swoim zakresem tylko pracowników platformowych, czy nie zostanie ona rozszerzona na wszystkich pracowników, na wszystkie osoby świadczące pracę na podstawie umów cywilnoprawnych w naszym kraju – powiedział agencji Newseria Biznes Marcin Stanecki.
Praca platformowa
Praca platformowa to model zatrudnienia, w którym podmioty gospodarcze lub osoby prywatne korzystają z platform internetowych, aby nawiązać współpracę z innymi podmiotami w celu wykonania określonych zadań lub usług za wynagrodzeniem. Przykładem mogą być kurierzy zatrudnieni przez platformy dostawcze czy lektorzy współpracujący z aplikacjami językowymi.
Branża platform cyfrowych
Branża platform cyfrowych przeżywa prawdziwy boom, szczególnie od początku pandemii COVID-19. Według danych Komisji Europejskiej, w ciągu zaledwie czterech lat dochody z tego sektora wzrosły niemal pięciokrotnie, osiągając w 2020 roku blisko 14 miliardów euro. Obecnie w UE działa około 500 takich platform, na których zatrudnienie znalazło już 28 milionów osób. Szacuje się, że do 2025 roku liczba ta może wzrosnąć nawet o 15 milionów.
Choć większość pracowników platformowych jest formalnie samozatrudniona, w praktyce często wykonują pracę na etacie. Nowa dyrektywa ma to zmienić, wprowadzając domniemanie stosunku pracy. Dzięki temu pracownicy platformowi zyskają lepszą ochronę socjalną i prawa pracownicze.
Nowa dyrektywa - co wprowadzi? Jakie zmiany?
Główny Inspektor Pracy wskazuje, że obecnie Kodeks pracy zakazuje zastępowania umowy o pracę umową cywilnoprawną, jeśli praca wykonywana jest w warunkach typowych dla stosunku pracy. Jednak to pracownik zazwyczaj musi udowodnić, że faktycznie jest zatrudniony na takich warunkach. Nowa dyrektywa przewiduje odwrócenie tego ciężaru dowodu – to pracodawca będzie musiał wykazać, że umowa cywilnoprawna została zawarta zgodnie z prawem, a praca nie jest wykonywana w warunkach charakterystycznych dla stosunku pracy.
Pracownicy platform cyfrowych, dotychczas pozbawieni podstawowych zabezpieczeń socjalnych, takich jak ubezpieczenie zdrowotne, zyskają nową ochronę prawną. Wprowadzone przez Unię Europejską przepisy zakładają, że osoby wykonujące pracę za pośrednictwem platform będą domyślnie uznawane za pracowników etatowych. To założenie będzie obowiązywało zwłaszcza w sytuacjach, gdy pracownik otrzymuje polecenia służbowe lub jest poddawany podobnej kontroli, co pracownicy zatrudnieni na umowę o pracę. Ciężar dowodu, że nie istnieje stosunek pracy, zostanie przeniesiony na platformę.
Ekspert Marcin Stanecki mówi, że pracownicy platformowi, mimo pozoru, często nie są zatrudniani na standardowych umowach cywilnoprawnych, takich jak umowy-zlecenia czy o świadczenie usług. Powiedział, że kontrole wykazały, że wiele z tych osób pracuje na podstawie nietypowych umów, np. wypożyczenia sprzętu (rower, plecak). W efekcie ich zarobki są znacznie poniżej minimalnej stawki godzinowej, często oscylując wokół kwoty 10 złotych, a w niektórych przypadkach nawet 7 złotych. Taka sytuacja jest rażącym naruszeniem przepisów o minimalnym wynagrodzeniu.
Jak zaznacza, motywują pracodawców również czynniki pozapłacowe. Ekspert podkreśla, że umowy cywilnoprawne pozwalają na nadmierną eksploatację pracowników. Pracownicy zatrudnieni na takich umowach często pracują znacznie powyżej standardowego wymiaru czasu pracy, bez żadnych gwarancji dotyczących odpoczynku. Elastyczność tych umów pozwala pracodawcom na łatwe rozwiązywanie współpracy bez podawania przyczyn, co prowadzi do nadużyć i braku stabilności zatrudnienia.
Państwowa Inspekcja Pracy
Obecnie Państwowa Inspekcja Pracy dysponuje niewystarczającymi narzędziami prawnymi, aby skutecznie przeciwdziałać nadużyciom związanym ze stosowaniem umów cywilnoprawnych. Pomimo możliwości skierowania sprawy do sądu, z tej opcji korzysta niezwykle rzadko.
Jak mówi Główny Inspektor Pracy, spór dotyczy zakresu zastosowania domniemania stosunku pracy. Czy powinno ono mieć charakter powszechny, obejmując wszystkich pracowników, czy też być ograniczone do wąskiej grupy osób korzystających z usług platform internetowych? Jak zauważa, Polska wyróżnia się na tle innych państw członkowskich Unii Europejskiej tym, że nie obowiązuje tu zasada pełnego oskładkowania wszystkich umów cywilnoprawnych.
Ekspert uważa, że wprowadzenie domniemania stosunku pracy tylko dla pracowników platform internetowych byłoby niesprawiedliwe. Pracownicy w innych sektorach, zwłaszcza w handlu i gastronomii, gdzie również dochodzi do licznych nadużyć, powinni mieć taką samą ochronę. Skoro aż 44 proc. wszystkich nieprawidłowości związanych z umowami cywilnoprawnymi dotyczy właśnie tych branż, to oznacza, że problem jest znacznie szerszy i wymaga kompleksowego rozwiązania.
Ile osób w Polsce pracuje na podstawie umów cywilnoprawnych?
Według GUS, pod koniec marca 2024 roku blisko 2,3 mln Polaków pracowało na podstawie umów cywilnoprawnych. Z kolei ZUS odnotował w 2023 roku ponad 1,6 mln umów o dzieło. Badanie Useme wskazuje, że w Polsce jest około 330 tys. freelancerów, z czego większość traktuje tę formę pracy jako dodatkowe źródło dochodu.
Polecamy miesięczną subskrypcję cyfrową DGP - Pakiet Premium