Osoby żyjące w związkach partnerskich będą mogły dokonywać pomiędzy sobą transakcji pieniężnych bez podatku i ograniczenia kwotowego. Na jakich zasadach?

• Rejestrowany związek partnerski – nowa instytucja, mająca na celu zapewnienie ochrony parom jednopłciowym i umożliwienie formalizacji związku parom różnopłciowym
• Zaliczenie osób, które zawarły rejestrowany związek partnerski do zerowej, jak i pierwszej grupy podatkowej oraz skutki tego w odniesieniu do przekazywanych pomiędzy nimi darowizn
• Aktualnie: Do jakiej wysokości, darowizna jest wolna od podatku i do której grupy podatkowej zaliczają się osoby żyjące w związkach partnerskich?
• Aktualnie: Czy osoby żyjące w związkach partnerskich mogą skorzystać ze zwolnienia od podatku od spadków i darowizn?
• Na co – w obecnie obowiązującym stanie prawnym – powinny uważać osoby żyjące w związkach partnerskich, aby nie narazić się na opodatkowanie sankcyjną, 20-procentową stawką podatku?

Rejestrowany związek partnerski – nowa instytucja, mająca na celu zapewnienie ochrony parom jednopłciowym i umożliwienie formalizacji związku parom różnopłciowym

W dniu 18 października 2024 r. do konsultacji publicznych i międzyresortowych, został skierowany projekt ustawy o rejestrowanych związkach partnerskich (nr w wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów: UD87) oraz projekt ustawy wprowadzającej ustawę o rejestrowanych związkach partnerskich (nr w wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów: UD88 w wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów). Pierwszy z ww. projektów, ma na celu wprowadzenie do polskiego porządku prawnego nowej instytucji tzw. rejestrowanego związku partnerskiego (zwanego dalej „związkiem partnerskim”). Związek partnerski będzie mógł zostać zawarty przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego (poprzez złożenie zgodnych oświadczeń o zawarciu tego związku), przez dwie osoby, które ukończyły 18 rok życia, bez względu na płeć, a zatem:

• przez pary jednopłciowe jak i

• przez pary różnopłciowe, żyjące w związkach nieformalnych, które z różnych przyczyn nie mogą lub nie chcą zawrzeć związku małżeńskiego.

Zawarcie związku partnerskiego, przez osoby tej samej, jak i różnej płci – jak wynika z uzasadnienia projektu ustawy  o rejestrowanych związkach partnerskich – „będzie chronić te osoby przed wykluczeniem, a także zapewni możliwość jasnego określenia wzajemnych praw i obowiązków. Projekt jest więc odpowiedzią na potrzeby społeczne par tej samej płci, które nie mają dostępu do instytucji małżeństwa, ale także par różnej płci żyjących w związkach nieformalnych.”

Zaliczenie osób, które zawarły rejestrowany związek partnerski do zerowej, jak i pierwszej grupy podatkowej oraz skutki tego w odniesieniu do przekazywanych pomiędzy nimi darowizn

Jedną ze zmian, której wprowadzenie zakłada projekt ustawy wprowadzającej ustawę o rejestrowanych związkach partnerskich (w jego art. 19 pkt 2 i 3) – jest zaliczenie partnera, z którym zawarło się rejestrowany związek partnerski, który przez projektodawcę określany jest jako „druga osoba w związku partnerskim”, jak również dziecka partnera, z którym zawarło się rejestrowany związek partnerski, które z kolei określane jest jako „dziecko drugiej z osób w związku partnerskim”, do:

• tzw. zerowej grupy podatkowej, określonej w art. 4a ust. 1 ustawy z dnia 28.07.1983 r. o podatku od spadków i darowizn oraz

• pierwszej grupy podatkowej, określonej w art. 14 ust. 3 pkt 1 ustawy z dnia 28.07.1983 r. o podatku od spadków i darowizn (w tym przypadku – w stosunku do dziecka – włącznie z „drugą osobą w związku partnerskim rodzica”).

Jakie skutki – powyższa zmiana – wywoła w zakresie podatku od spadków i darowizn, dla partnerów, którzy zawarli rejestrowany związek partnerski, w odniesieniu do przekazywanych pomiędzy nimi środków pieniężnych (w postaci darowizn)? 

Zaliczenie partnerów, którzy zawarli rejestrowany związek partnerski (jak i dzieci drugiej z osób w związku partnerskim) do zerowej grupy podatkowej, wywoła ten skutek, że – w przypadku przekazania przez nich – pomiędzy sobą lub swoim dzieciom – darowizny (jednorazowej lub kilku darowizn, nabytych od tej samej osoby w roku, w którym nastąpiło ostatnie nabycie i w okresie 5 lat poprzedzających ten rok), przekraczającej kwotę wolną od podatku określoną dla I grupy podatkowej, tj. 36 120 zł (bez górnego limitu kwotowego) – będzie ona mogła zostać zwolniona z opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn, jeżeli spełnione zostaną dwa formalne warunki ustawowe.

Aby skorzystać z powyższego zwolnienia, osoby, które zawarły rejestrowany związek partnerski lub odpowiednio – ich dzieci, będą musiały: 

1. w ciągu 6 miesięcy od dnia otrzymania ostatniej (lub jedynej) darowizny (w tym przypadku – od wejścia w posiadanie otrzymanych w darowiźnie środków pieniężnych), której wartość doliczona do wartości darowizn nabytych dotychczas od tej samej osoby w roku, w którym nastąpiło ostatnie nabycie i w okresie 5 lat poprzedzających ten rok, przekracza kwotę 36 120 zł – zgłosić otrzymanie darowizny właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego (na formularzu SD-Z2) oraz

2. udokumentować otrzymane pieniądze dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, inny rachunek nabywcy w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej albo przekazem pocztowym.

Jeżeli natomiast jednorazowa darowizna, jak również wszystkie darowizny, nabyte od tej samej osoby w roku, w którym nastąpiło ostatnie nabycie i w okresie 5 lat poprzedzających ten rok – nie będą przekraczały kwoty wolnej od podatku od spadków i darowizn, określonej dla pierwszej grupy podatkowej, tj. kwoty 36 120 zł – darowizna lub odpowiednio – darowizny te, przekazane pomiędzy partnerami, którzy zawarli rejestrowany związek partnerski lub pomiędzy nimi, a ich dziećmi – będą zwolnione z opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn, bez konieczności dokonywania jakichkolwiek zgłoszeń do fiskusa. 

W przypadku przekroczenia ww. kwoty wolnej tj. 36 120 zł natomiast (jeżeli nie zostaną spełnione omówione powyżej warunki zwolnienia od podatku przewidziane dla zerowej grupy podatkowej) – będą oni musieli (podobnie jak aktualnie małżonkowie) – liczyć się z obowiązkiem uiszczenia podatku od nadwyżki ponad kwotę wolną, według skali przewidzianej dla I grupy podatkowej, tj.:

1. w przypadku, gdy kwota nadwyżki ponad kwotę wolną (tj. ponad 36 120 zł) wynosić będzie do 11 833 zł – podatek wynosić będzie 3%,

2. w przypadku, gdy kwota nadwyżki ponad kwotę wolną (tj. ponad 36 120 zł) wynosić będzie od 11 833 – 23 665 zł – podatek wynosić będzie 355 zł i 5% od nadwyżki ponad 11 833 zł, a

3. w przypadku, gdy kwota nadwyżki ponad kwotę wolną (tj. ponad 36 120 zł) wynosić będzie ponad 23 665 zł – podatek wynosić będzie 946,60 zł i 7% od nadwyżki ponad 23 665 zł.

Aktualnie, zarówno projekt ustawy o rejestrowanych związkach partnerskich, jak i projekt ustawy wprowadzającej ustawę o rejestrowanych związkach partnerskich, w dniu 18 października 2024 r., został skierowany do konsultacji publicznych, jak i międzyresortowych, które potrwają do dnia 8 listopada br. Do tego czasu – każdy może zgłaszać do niego uwagi, kierując je na adres: konsultacje.zwiazki@kprm.gov.pl. Wprowadzenie powyższych zasad do polskiego porządku prawnego to zatem jeszcze nic pewnego, ponieważ obie ustawy czeka jeszcze długa droga przez niemalże cały proces legislacyjny. 

Jakie zasady – w zakresie przekazywania darowizn środków pieniężnych przez osoby żyjące w niesformalizowanych związkach partnerskich – obowiązują zatem na dzień dzisiejszy? 

Aktualnie: Do jakiej wysokości, darowizna jest wolna od podatku i do której grupy podatkowej zaliczają się osoby żyjące w związkach partnerskich?

Zgodnie z art. 9 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 28.07.1983 r. o podatku od spadków i darowizn – opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn, nie podlega nabycie własności rzeczy i praw majątkowych (w tym m.in. środków pieniężnych) o wartości nieprzekraczającej:

1. 36 120 zł – jeżeli darowizna została przekazana w ramach tzw. I grupy podatkowej, tj. otrzymało się ją od: małżonka, wstępnych (czyli rodziców, dziadków lub pradziadków), zstępnych (czyli dzieci, wnuków lub prawnuków), ojczyma, macochy, teściowej, teścia, rodzeństwa, pasierba, pasierbicy, zięcia lub synowej,

2. 27 090 zł – jeżeli darowizna została przekazana w ramach tzw. II grupy podatkowej, tj. otrzymało się ją od: wuja, ciotki, bratanka, siostrzenicy, przybranych dziadków lub pradziadków, przybranego teścia, przybranej teściowej, szwagra, szwagierki, bratowej lub ich małżonków albo dziadków lub pradziadków męża lub żony,

3. 5 733 zł – jeżeli darowizna została przekazana w ramach tzw. III grupy podatkowej, tj. otrzymało się ją od: jakiejkolwiek innej osoby, niż wyżej wymienione (również od osoby całkowicie obcej).

W myśl aktualnie obowiązujących przepisów ustawy o podatku od spadków i darowizn, za małżonków, a nawet jakichkolwiek członków rodziny – nie są zatem uznawane osoby żyjące w związkach partnerskich, tj. prowadzące wspólnie gospodarstwo domowe, ale niepozostające w związku małżeńskim. Kwotę wolną od podatku od spadków i darowizn, która obecnie będzie miała zastosowanie w ich przypadku, stanowi więc kwota przewidziana dla III grupy podatkowej, tj. 5 733 zł. Powyżej tej kwoty – muszą oni liczyć się z obowiązkiem uiszczenia podatku od nadwyżki ponad kwotę wolną, według skali przewidzianej dla III grupy podatkowej, tj.:

1. w przypadku, gdy kwota nadwyżki ponad kwotę wolną (tj. ponad 5 733 zł) wynosi do 11 833 zł – podatek wynosić będzie 12%,

2. w przypadku, gdy kwota nadwyżki ponad kwotę wolną (tj. ponad 5 733 zł) wynosi od 11 833 – 23 665 zł – podatek wynosić będzie 1 420 zł i 16% od nadwyżki ponad 11 833 zł, a

3. w przypadku, gdy kwota nadwyżki ponad kwotę wolną (tj. ponad 5 733 zł) wynosi ponad 23 665 zł – podatek wynosić będzie 3 313,20 zł i 20% od nadwyżki ponad 23 665 zł. 

Będzie to zatem podatek dużo wyższy, niż w przypadku, gdyby osoby te – zgodnie z projektem ustawy wprowadzającej ustawę o rejestrowanych związkach partnerskich – zostały zaliczone do I grupy podatkowej. 

Aktualnie: Czy osoby żyjące w związkach partnerskich mogą skorzystać ze zwolnienia od podatku od spadków i darowizn?

W przypadku darowizny przekazanej w ramach tzw. zerowej grupy podatkowej, do której aktualnie zalicza się – najbliższą (w ocenie ustawodawcy) rodzinę – tj. wyłącznie:

• małżonka, 

• wstępnych – czyli rodziców, dziadków i pradziadków,

• zstępnych – czyli dzieci, wnuków i prawnuków,

• ojczyma i macochę,

• rodzeństwo oraz

• pasierba i pasierbicę,

– darowizna (jednorazowa lub kilka darowizn, nabytych od tej samej osoby w roku, w którym nastąpiło ostatnie nabycie i w okresie 5 lat poprzedzających ten rok), przekraczająca kwotę wolną od podatku określoną dla I grupy podatkowej, tj. 36 120 zł – może zostać zwolniona z opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn, jeżeli spełnione zostaną dwa warunki formalne. 

W celu skorzystania ze zwolnienia, należy:

1. w ciągu 6 miesięcy od dnia otrzymania ostatniej (lub jedynej) darowizny (w tym przypadku – od wejścia w posiadanie otrzymanych w darowiźnie środków pieniężnych), której wartość doliczona do wartości darowizn nabytych dotychczas od tej samej osoby w roku, w którym nastąpiło ostatnie nabycie i w okresie 5 lat poprzedzających ten rok, przekracza kwotę 36 120 zł – zgłosić otrzymanie darowizny właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego (na formularzu SD-Z2) oraz

2. udokumentować otrzymane pieniądze dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, inny rachunek nabywcy w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej albo przekazem pocztowym.

Osoby żyjące w związkach partnerskich, w obecnie obowiązującym stanie prawnym – podobnie jak w przypadku kwoty wolnej od podatku – i tym razem, są w gorszej sytuacji niż małżonkowie, ponieważ z ww. zwolnienia dla najbliższej rodziny nie skorzystają. 

Na co – w obecnie obowiązującym stanie prawnym – powinny uważać osoby żyjące w związkach partnerskich, aby nie narazić się na opodatkowanie sankcyjną, 20-procentową stawką podatku?

Skoro osoby żyjące w związkach partnerskich, w aktualnie obowiązującym stanie prawym, kwalifikują się do III grupy podatkowej – wszystkie transakcje pieniężne pomiędzy partnerami, przewyższające kwotę wolną od podatku od spadków i darowizn tj. 5 733 zł – mogą zostać uznane przez fiskus za darowizny, jeżeli partnerzy nie będą dysponować dowodami, że kwoty te, były przekazywane na potrzeby wspólnego gospodarstwa domowego. 

Istotne jest przy tym, że limit 5 733 zł, nie dotyczy tylko pojedynczej transakcji, ale wszystkich transakcji pomiędzy partnerami (w takim samym układzie darczyńca-obdarowany) z okresu 5 lat poprzedzających rok ostatniej transakcji oraz za rok, w którym miała miejsca owa ostatnia transakcja, do dnia w którym ona nastąpiła. Jeżeli zatem, dla przykładu: partner regularnie przekazuje partnerce jakieś sumy pieniężne i partnerzy nie dysponują dowodami, iż kwotami tymi gospodarują „ze wspólnego portfela”, na potrzeby wspólnego gospodarstwa domowego – w przypadku przekroczenia ww. progu – muszą liczyć się z obowiązkiem zapłaty podatku od spadków i darowizn. W podobnej sprawie, orzekał Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 10.10.2013 r., w sprawie o sygn. akt II FSK 2770/11, w którym stwierdził, iż – gołosłowne wyjaśnienia skarżących, jakoby prowadzili wspólne gospodarstwo domowe, niepoparte żadnymi dowodami – nie są, w takiej sytuacji wystarczające, że transakcje pieniężne nie miały charakteru darowizn. Jedyną szansą na wybrnięcie z takiej sytuacji, jest zatem dysponowanie przez partnerów, konkretnymi dowodami (np. paragonami czy fakturami), potwierdzającymi na co były wydatkowane poszczególne, przekazywane między nimi kwoty. Jak stwierdził dalej NSA w ww. wyroku – w takich przypadkach, ciężar dowodu spoczywa bowiem także na podatnikach, gdyż organy podatkowe przy braku współpracy podatników, nie mają możliwości udokumentowania danych okoliczności.

Osoby żyjące w związkach partnerskich, które prowadzą wspólne gospodarstwo domowe, powinny zatem bardzo skrupulatnie ewidencjonować wszystkie transakcje pieniężne, jakich pomiędzy osobą dokonują i gromadzić dowody na wykazanie, iż kwoty te, były wydatkowane na potrzeby wspólnego gospodarstwa domowego. W przeciwnym wypadku – jeżeli suma transakcji w okresie 5 lat poprzedzających datę ostatniego przekazania pieniędzy – przekroczy 5 733 zł – muszą liczyć się z koniecznością zapłaty podatku od nadwyżki ponad kwotę wolną, według skali przewidzianej dla III grupy podatkowej. 

Jeżeli natomiast tego podatku nie uiszczą – w toku kontroli skarbowej grozi im obciążenie sankcyjną, 20-procentową stawką podatku, która znacznie przewyższa kwotę, jaką musieliby zapłacić, gdyby zapłacili podatek według skali przewidzianej dla III grupy podatkowej. 

Jeżeli projektowane ustawy, tj. ustawa wprowadzająca ustawę o rejestrowanych związkach partnerskich oraz ustawa o rejestrowanych związkach partnerskich, finalnie weszłyby do polskiego porządku prawnego – sytuacja osób żyjących w związkach partnerskich (które zostałyby sformalizowane przed kierownikiem USC) – w zakresie podatku od spadków i darowizn od przekazywanych pomiędzy nimi środków pieniężnych – uległaby diametralnej zmianie, na korzyść partnerów. Przepisy te jednak jeszcze nie obowiązują, dlatego osoby te, w przypadku dokonywania pomiędzy sobą transakcji pieniężnych – powinny zachować szczególną ostrożność, aby nie narazić się na niepotrzebne problemy z fiskusem. 

Sprawdź >>> Dziennik Gazeta Prawna - subskrypcja cyfrowa

Podstawa prawna:

• Projekt ustawy wprowadzającej ustawę o rejestrowanych związkach partnerskich (nr w wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów: UD88 w wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów)

• Projekt ustawy o rejestrowanych związkach partnerskich (nr w wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów: UD87)

• Ustawa z dnia 28.07.1983 r. o podatku od spadków i darowizn (t.j. Dz.U. z 2024 r., poz. 596)