Jak co roku, po przerwie wakacyjnej, wypoczęci i naładowani wracamy do trybu pracy. Wyjątkiem nie są nasi ustawodawcy. Choć sporo tematów jest na porządku dziennym, dużo wymaga zmian i poprawy, w poniższym artykule omówimy planowane zmiany dotyczące cudzoziemców, ich pobytu i zatrudnienia w Polsce.
- Polska teraz krajem atrakcyjnym dla cudzoziemców. Planowane zmiany na lepsze?
- Jesienne porządki
- Wiza lub wiza
- Nie mów "hop" – czyli pełna elektronizacja procedur związanych z uzyskaniem zezwolenia na pracę cudzoziemców
- Zmiany w nabyciu obywatelstwa polskiego przez cudzoziemców
- Jak wprowadzać nowe przepisy?
Polska teraz krajem atrakcyjnym dla cudzoziemców. Planowane zmiany na lepsze?
Rozwiązaniem na ograniczoną dostępność kadr ekspertów o wysokich kwalifikacjach, jak i pracowników wykonujących prostsze czynności jest zatrudnienie osób z za granicy, co pozwala firmom na bycie konkurencyjnym na rynku lokalnym i globalnym, z powodzeniem stosowane również w Polsce od lat.
Bez względu na dość długi czas oczekiwania na uzyskanie niezbędnych dokumentów do zatrudnienia, utrudnienia i wyzwania w procedurach uzyskania wizy (sporym powodem jest temu „afera wizowa”) Polska nadal pozostaje atrakcyjnym krajem dla cudzoziemców.
Liczba wydanych zezwoleń na pracę oświadczeń wpisanych do ewidencji oraz powiadomień dot. zatrudnienia obywateli Ukrainy nie jest tożsama z liczbą cudzoziemców, którzy pracują w Polsce. Nadal, dość częstym jest błędne rozumienie tego do czego uprawnia posiadanie wydanego zezwolenia oraz jakie ma obowiązki cudzoziemiec w związku z tym.
Posiadanie dokumentu legalizującego zatrudnienie ma charakter czasowy i nie oznacza, ani to że cudzoziemiec wykonuje w Polsce pracę, ani to że przebywa legalnie.
Jak czytamy w opisie projektu ustawy „O dostępie cudzoziemców do rynku pracy” ma ona określać warunki dostępu cudzoziemców do rynku pracy, organy właściwe oraz tryb postępowania w tych sprawach, a głównym celem projektowanej ustawy jest usprawnienie procedur dotyczących powierzania pracy cudzoziemcom, zmniejszenie zaległości załatwiania spraw przez urzędy oraz ograniczenie występujących nadużyć, jak również pełna cyfryzacja postępowań.
Ze względu na fakt, iż projektowane zmiany są zgłoszone w lutym i maju tego roku nadal są na etapach uzgodnienia i konsultacji możemy jedynie czytać i śledzić toczące się w Internecie czy też offline, na posiedzeniach dyskusje.
Jak zwykle, proponowane zmiany spotkały się z rożnym odbiorem, jedno z największych zaskoczeń to ograniczenie w powierzaniu pracy cudzoziemcom wyłącznie na podstawie umowy o pracę, ma to na celu uregulowanie i ograniczenie nadużyć w tej kwestii.
Stanowiska zgłoszone w ramach konsultacji publicznych i opiniowania, pojawiły się na stronie RCL w tym tygodniu, większość zgłosiła swoje uwagi, co raczej odbije się na konieczności przejrzenia i odniesienia się do tych uwag.
Po „aferze wizowej” od kilkunastu miesięcy odczuwalne jest jeszcze bardziej utrudnione i czasochłonne uzyskanie wizy w celu wykonywania pracy.
Jesienne porządki
Warto też zadbać o porządek w dokumentach pracowników, a głównie cudzoziemców ze względu na wprowadzenie przepisów znacznie zwiększających częstotliwość prowadzonych kontroli legalności pracy i pobytu cudzoziemców w Polsce.
„W 2023 r. Straż Graniczna przeprowadziła 1 800 kontroli legalności wykonywania pracy przez cudzoziemców oraz powierzania wykonywania pracy cudzoziemcom. Kontrolami legalności wykonywania pracy przez cudzoziemców oraz powierzania wykonywania pracy cudzoziemcom objęto łącznie 68189 cudzoziemców, spośród których 7 393 cudzoziemców nielegalnie wykonywało pracę. W tym samym roku Państwowa Inspekcja Pracy przeprowadziła 9 138 kontroli legalności zatrudnienia i wykonywania pracy przez cudzoziemców w 2023 r. Kontrolami objęto zatrudnienie 39 403 cudzoziemców. W ich wyniku wykazano powierzenie nielegalnej pracy 6 672 cudzoziemcom” (uzasadnienie do ustawy Ministerstwa Pracy, Rodziny i Polityki Społecznej)
Wiza lub wiza
Obecnie cudzoziemcy z krajów mających z Polską podpisaną umowę zezwalającą na wjazd i pobyt bez wizy, w tzw. „ruchu bezwizowym” mogą również wykonywać pracę w Polsce. (wjazd w ruchu bezwizowym nie zwalnia z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę).
Według obecnych przepisów obywatele 95 krajów mogą podróżować do Polski bez wiz, kolejna zmiana ustawy mówi o możliwym (kolejnym) ograniczeniu ze względu na zagrożenia bezpieczeństwa i porządku publicznego, w tym wysokie ryzyko wjazdu z tych państw na terytorium państw obszaru Schengen pod pozorem wykonywania pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w tej sytuacji Minister właściwy do spraw pracy, na wniosek ministra właściwego do spraw wewnętrznych, może określić, w drodze rozporządzenia, wykaz państw, których obywatele posiadający zezwolenie na pracę nie są uprawnieni do wykonywania pracy w czasie pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w ramach ruchu bezwizowego.
Choć ustawa jest nadal projektem, widzimy już pierwsze ograniczenia, gdzie na stronie Ambasady RP w Bogocie początkiem sierpnia ukazał się komunikat o poniższej treści:
„Z dniem 15 sierpnia 2024 r. od obywateli Kolumbii wjeżdżających na terytorium Polski w celu wykonywania pracy będą wymagane wizy”. Biorąc pod uwagę brak stosownych rozporządzeń, zwróciłam się do placówki z prośba o podanie podstawy prawnej, nie otrzymałam odpowiedzi ani komentarza.
Patrząc na planowane usprawnienie i przyśpieszenie w wydawania dokumentów uprawniających do pracy, wygląda na to, że uzyskanie wizy, może spowodować opóźnienie w celu uzyskania wizy do Polski, konieczność monitorowania podobnych „zmian z dnia na dzień”, o ile faktycznie nie będą: czasowo ogłoszone i odpowiednio uzasadnione.
Ze zgłoszonych uwag MSWiA, z uwagi na nadużycia polegające na wyłudzaniu wiz w celu ułatwienia cudzoziemcom pobytu na terytorium RP w celu wykonywania pracy – proponowane jest ograniczenie celów pobytu na podstawie wiz, w związku z którymi takie uprawnienie może być nadane, poprzez dodanie do listy wizy w celu turystycznym, wizy w celu korzystania z ochrony czasowej, wizy w celu odwiedzin u przyjaciół i znajomych, wizy w celu kształcenia się lub szkolenia w innej formie niż studia pierwszego stopnia, studia drugiego stopnia, jednolite studia magisterskie, kształcenie w szkole doktorskiej, szkolenie zawodowe, wizy w celu leczenia, wizy w celu innym niż określony w art. 60 ust. 1 pkt 24b tejże ustawy; oraz usunięcie pkt 5 przewidującego możliwość zatrudnienia cudzoziemca, który jest uprawniony do pobytu na terytorium RP na podstawie wizy wydanej przez inne państwo obszaru Schengen. Propozycja ta jest związana z rosnącą skalą nadużyć dotyczących wykorzystywania wiz wydawanych przez inne państwo obszaru Schengen (bezpośrednio przed upływem ich ważności) do celów ułatwienia cudzoziemcom wjazdu na terytorium RP w celu pozornego zatrudnienia, a następnie uzyskania zezwolenia na pobyt i pracę w trybie art. 114 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach do celów ułatwienia pobytu na terytorium państw strefy Schengen bez zamiaru podjęcia pracy (pismo Podsekretarza Stanu Macieja Duszczyka DP-WLM.0232.103.2024.MJ).
Nie mów "hop" – czyli pełna elektronizacja procedur związanych z uzyskaniem zezwolenia na pracę cudzoziemców
Projekt zakłada pełną elektronizację procedury wydawania zezwoleń na pracę cudzoziemców, zdaniem wnioskodawcy ma to skrócić terminy wydawania zezwoleń na pracę oraz ogólnie usprawnić procesu rozpatrywania spraw.
„W latach 2018–2023 średni czas wydania decyzji w sprawie zezwolenia na pracę cudzoziemca wynosił 55 dni. Wobec planowanej znacznej rozbudowy systemu teleinformatycznego i wprowadzenia przesłanek obligatoryjnych odmowy wydania zezwolenia na pracę cudzoziemca, oczekiwanym skutkiem będzie znaczne skrócenie czasu prowadzenia postępowania w sprawie wydania zezwolenia na pracę cudzoziemca” (OSR do projektu ustawy).
Brzmi dobrze (oby nie za dobrze), czy jest to zgodne i odpowiednie dla użytkowników? Poprzednie zmiany mające na celu cyfryzacje procedur, miały dość sprzeczny odbiór z tym, że pracodawcy jak i urzędnicy napotkali sporo przeszkód, co raczej wydłużyło proces i wprowadziło dodatkowe zamieszanie.
Zmiany w nabyciu obywatelstwa polskiego przez cudzoziemców
Wśród projektów, głównie zmieniających kwestie zatrudnienia cudzoziemców w Polsce, planowane są też zmiany w ustawy o repatriacji oraz niektórych innych ustaw, a co zatem kwestie nabycia obywatelstwa polskiego dla cudzoziemców.
Zakładają one też wprowadzenie opłat w procedurze ubiegania się o nadanie obywatelstwa polskiego przez Prezydenta (art.18 Ustawy z dnia 2 kwietnia 2009 r. o obywatelstwie polskim), obecnie postępowanie w sprawie nadania obywatelstwa polskiego przez Prezydenta Rzeczypospolitej polskiej nie podlega opłacie skarbowej.
Zmiana zaproponowana w ustawie z dnia 7 kwietnia 2017 r. o zmianie ustawy o repatriacji oraz niektórych innych ustaw sprowadza się do podniesienia limitów wydatków na realizację zadań w obszarze repatriacji w latach 2025 – 2026 o kwotę 35 mln zł rocznie.
Jak wprowadzać nowe przepisy?
Obserwując odbiór proponowanych zmian na myśl nasuwają się postulaty:
- zwrócenia uwagi na opinie podmiotów, które zostaną dotknięte tymi zmianami, zebranie ich opinii, propozycji,
- zadbania o kompleksową informację w zakresie zmian, by weszły one płynnie, by użytkownicy mieli dostęp do informacji, mogli zwrócić się do instytucji nie czekając na linii telefonicznej kilka godzin, często bezskutecznie.
Bardzo często spotykam się z sytuacją, gdzie pracodawca czy też cudzoziemiec nie są świadomi praw oraz obowiązków podczas pobytu i zatrudnienia w Polsce, decyzje wydawane zawierają dużo informacji, cudzoziemcy, rzadko odpowiednio zapoznają się z pouczeniami, ponieważ są w języku obcym dla nich. Czasem kilka kroków do tyłu, pozwoli na pewniejsze kroki do przodu. Generalnie projekt zakłada wejście zmian w życie z dniem 1 stycznia 2025 r. – czy to się faktycznie odbędzie? Trudno dziś przesądzić.
Anastasia Leonova, starszy konsultant w CRIDO
Źródło: Projekt ustawy o dostępie cudzoziemców do rynku pracy.