Stan klęski żywiołowej. Reglamentacja zaopatrzenia i zakaz podwyższania cen. Do tego ograniczenie praw obywateli. Od kiedy?

• Stan klęski żywiołowej wprowadza się, by zapobiec skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych
• Kto wprowadza stan klęski żywiołowej i jak trzeba go ogłosić
• Ograniczenie wolności i praw obywatela w czasie stanu klęski żywiołowej

Stan klęski żywiołowej wprowadza się, by zapobiec skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych

W związku z dramatem rozgrywającym się na południu Polski, w przestrzeni publicznej pojawia się coraz więcej głosów o konieczności ogłoszenia stanu klęski żywiołowej. Po co? I co w praktyce oznaczałoby takie posunięcie dla lokalnych władz, a co dla mieszkańców?
Regulacje dotyczące tej tematyki zawiera ustawa z 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski żywiołowej, w której określono nie tylko tryb wprowadzenia i zniesienia stanu klęski żywiołowej, ale również zasady działania organów władzy publicznej oraz zakres ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela w tym czasie. Stan klęski żywiołowej może być wprowadzony dla zapobieżenia skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych noszących znamiona klęski żywiołowej oraz w celu ich usunięcia. Od 2002 roku, gdy weszła w życie wskazana ustawa, władze nie zdecydowały się jeszcze na skorzystanie z możliwości stwarzanych przez jej przepisy – ani w okresie pandemii COVID-19, ani w związku ze skutkami działania sił natury.

Kto wprowadza stan klęski żywiołowej i jak trzeba go ogłosić

Stan klęski żywiołowej może wprowadzić Rada Ministrów. Może zrobić to z własnej inicjatywy lub na wniosek właściwego wojewody. W tym celu niezbędne jest wydanie rozporządzenia, które należy ogłosić w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej i podać do publicznej wiadomości, w drodze obwieszczenia właściwego wojewody przez rozplakatowanie w miejscach publicznych, a także w sposób zwyczajowo przyjęty na danym obszarze. Dodatkowo redaktorzy naczelni dzienników oraz nadawcy programów radiowych i telewizyjnych mają obowiązek niezwłocznie i nieodpłatnie podać to rozporządzenie przekazane im przez wojewodę, do publicznej wiadomości. W rozporządzeniu Rada Ministrów musi określić:

• przyczyny,
• datę wprowadzenia,
• obszar,
• czas trwania stanu klęski żywiołowej,
• rodzaje niezbędnych ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela.

Ograniczenie wolności i praw obywatela w czasie stanu klęski żywiołowej

Dla ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela w stanie klęski żywiołowej istotne znaczenie ma to, na jakim obszarze zostanie on wprowadzony. Będą one bowiem miały zastosowanie do osób fizycznych zamieszkałych lub czasowo przebywających właśnie na obszarze, na którym został wprowadzony stan klęski żywiołowej, oraz odpowiednio do osób prawnych i jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, mających siedzibę lub prowadzących działalność na tym obszarze.

Ograniczenia mogą polegać między innymi na:

• zawieszeniu działalności określonych przedsiębiorców;
• nakazie lub zakazie prowadzenia działalności gospodarczej określonego rodzaju;
• nakazaniu pracodawcy oddelegowania pracowników do dyspozycji organu kierującego działaniami prowadzonymi w celu zapobieżenia skutkom klęski żywiołowej lub ich usunięcia;
• całkowitej lub częściowej reglamentacji zaopatrzenia w określonego rodzaju artykuły;
• zakazie okresowego podwyższania cen na towary lub usługi określonego rodzaju;
• nakazie stosowania cen ustalonych na towary lub usługi mające podstawowe znaczenie dla kosztów utrzymania konsumentów;
• obowiązku opróżnienia lub zabezpieczenia lokali mieszkalnych bądź innych pomieszczeń;
• dokonaniu przymusowych rozbiórek i wyburzeń budynków lub innych obiektów budowlanych albo ich części;
• nakazie ewakuacji w ustalonym czasie z określonych miejsc, obszarów i obiektów;
• nakazie lub zakazie przebywania w określonych miejscach i obiektach oraz na określonych obszarach;
• nakazie lub zakazie określonego sposobu przemieszczania się;
• wykorzystaniu, bez zgody właściciela lub innej osoby uprawnionej, nieruchomości i rzeczy ruchomych;
• wykonywaniu określonych świadczeń osobistych i rzeczowych.