Nawet 24 tygodnie dodatkowego urlopu macierzyńskiego – projekt ustawy jest już w Sejmie

• 24 tygodnie dodatkowego urlopu macierzyńskiego dla rodziców wcześniaków, ale nie tylko
• Z prawa do dłuższego urlopu macierzyńskiego będą mogły skorzystać zarówno matki, jak i ojcowie
• Ściśle określony termin na złożenie wniosku oraz brak prawa pracodawcy do odmowy udzielenia urlopu
• Aktualnie – prawo do przerwania urlopu macierzyńskiego na czas hospitalizacji dziecka, które miałoby zostać zachowane
• Równoległe prace Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej

24 tygodnie dodatkowego urlopu macierzyńskiego dla rodziców wcześniaków, ale nie tylko

Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw¹, którego pierwsze czytanie – zgodnie z opublikowanym porządkiem obrad – odbędzie się na najbliższym, 17. posiedzeniu Sejmu, które rozpoczyna się w dniu dzisiejszym (tj. 11 września br.) i potrwa aż do piątku – zakłada, że w przypadku urodzenia dziecka wymagającego opieki szpitalnej lub hospicyjnej przez okres dłuższy niż 30 dni, w pierwszych 45 dniach życia – matce dziecka, przysługiwać będzie prawo do wydłużenia urlopu macierzyńskiego o całkowity czas hospitalizacji dziecka, jednak nie dłużej niż o 24 tygodnie. Dodatkowy urlop macierzyński w wymiarze maksymalnie 24 tygodni, przysługiwać będzie zatem nie tylko matkom wcześniaków, ale również dzieci urodzonych o czasie, ale wymagających po porodzie dłuższej hospitalizacji lub opieki hospicyjnej. 

Za czas powyższego, dodatkowego urlopu – kobietom ma przysługiwać zasiłek macierzyński w wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku. Podstawę wymiaru zasiłku, stanowi przy tym przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone:

• za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy albo

• za pełne kalendarzowe miesiące ubezpieczenia chorobowego, jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem 12 miesięcy kalendarzowych ubezpieczenia.

Jak wynika z uzasadnienia projektu – biorąc pod uwagę dane GUS dotyczące przedwczesnych urodzeń za lata 2019-2022 – w przybliżeniu, można powiedzieć, że aż jedno na czternaścioro dzieci w Polsce, rodzi się przedwcześnie. Projekt ma więc istotne znaczenie dla znacznej części matek i ojców, zapewniając im odpowiednio wydłużony czas opieki nad dzieckiem oraz zabezpieczenie finansowe w tym okresie. Nie powinien on zatem budzić jakichkolwiek wątpliwości – argumentują posłowie, będący jego wnioskodawcami.

Z prawa do dłuższego urlopu macierzyńskiego będą mogły skorzystać zarówno matki, jak i ojcowie

W projekcie ustawy nie zapomniano również o prawach ojca dziecka, wprowadzając przenoszalność prawa do wydłużenia urlopu macierzyńskiego w związku z hospitalizacją dziecka po urodzeniu, również na niego – w przypadkach, w których zgodnie z kodeksem pracy – przysługiwać mu będzie część urlopu macierzyńskiego w zakresie niewykorzystanym przez matkę dziecka. I to niezależnie od tego, czy ojciec jest zatrudniony będzie w ramach stosunku pracy czy objęty dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym.

Ściśle określony termin na złożenie wniosku oraz brak prawa pracodawcy do odmowy udzielenia urlopu

W celu skorzystania z dodatkowego urlopu macierzyńskiego – matka dziecka (lub odpowiednio – ojciec dziecka, jeżeli zostało na niego przeniesione prawo do wydłużenia urlopu macierzyńskiego, w zakresie niewykorzystanym przez matkę dziecka), nie później niż na 21 dni przed końcem urlopu macierzyńskiego (w podstawowym wymiarze wynoszącym od 20 do 37 tygodni, w zależności od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie), będzie musiała (lub będzie musiał) wystąpić do pracodawcy z wnioskiem o wydłużenie urlopu macierzyńskiego w związku z urodzeniem dziecka wymagającego opieki szpitalnej lub hospicyjnej po porodzie. Pracodawca nie będzie mógł odmówić uwzględnienia wniosku pracownicy (lub odpowiednio – pracownika). 

Aktualnie – prawo do przerwania urlopu macierzyńskiego na czas hospitalizacji dziecka, które miałoby zostać zachowane

W aktualnym stanie prawnym, matkom wcześniaków i dzieci urodzonych o czasie, ale wymagających po urodzeniu dłuższej hospitalizacji ze względu na zły stan zdrowia – urlop macierzyński przysługuje w takim samym wymiarze, jak matkom dzieci urodzonych o czasie, których dzieci nie wymagają wydłużonej hospitalizacji. Obecny wymiar urlopu macierzyńskiego uzależniony jest jedynie od liczny dzieci urodzonych przy jednym porodzie i wynosi odpowiednio:

• 20 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,

• 31 tygodni – w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie,

• 33 tygodni – w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie,

• 35 tygodni – w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie i odpowiednio

• 37 tygodni – w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie.

Jedynym rozwiązaniem, z którego mogą aktualnie skorzystać matki wcześniaków i dzieci wymagających po porodzie dłuższej hospitalizacji, celem „przesunięcia” swojego urlopu macierzyńskiego na okres, kiedy dziecko zostanie wypisane ze szpitala – jest możliwość przerwania tego urlopu na czas hospitalizacji dziecka. Jest jednak jeden warunek – kobieta może to uczynić dopiero po co najmniej 8 tygodniach od dnia porodu, które ustawodawca uznał za minimalny czas potrzebny matce na regenerację sił po porodzie. Jeżeli zatem, w powyższym okresie, dziecko będzie przebywało w szpitalu – urlop macierzyński matki, niestety będzie upływał. Dopiero po wspomnianych 8 tygodniach może go przerwać, na czas hospitalizacji malucha i wówczas ma dwie opcje:

1. albo może wrócić do pracy – pracodawca ma obowiązek umożliwić jej przystąpienie do pracy, a po wyjściu dziecka ze szpitala – ponownie udzielić jej urlopu macierzyńskiego we wskazanym przez nią terminie,

2. albo – na czas przerwania urlopu macierzyńskiego – uzyskać zaświadczenie lekarskie uprawniające ją do zwolnienia od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad hospitalizowanym dzieckiem. Wówczas, będzie mogła przebywać z dzieckiem w szpitalu, urlop macierzyński nie będzie upływał, a za czas zwolnienia – przysługiwać jej będzie zasiłek opiekuńczy w wysokości 80% podstawy zasiłku, czyli przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za okres ostatnich 12 miesięcy lub pełnych miesięcy ubezpieczenia. Na zasiłku opiekuńczym – matka nie może jednak przebywać w „nieskończoność” i w praktyce – może zdarzyć się sytuacja, że maluch będzie musiał nadal przebywać w szpitalu, a matka będzie musiała wrócić do pracy albo z powrotem na urlop macierzyński. Pula zasiłku opiekuńczego na dany rok kalendarzowy, przysługująca łącznie obojgu rodzicom i to na wszystkie dzieci i innych członków rodziny, wynosi bowiem tylko 60 dni. 

Poselski projekt ustawy, który w dniu dzisiejszym trafi pod obrady Sejmu – zakłada zachowanie powyższego prawa matki do przerwania urlopu macierzyńskiego na czas hospitalizacji dziecka, jeżeli upłynęło co najmniej 8 tygodni od dnia porodu.  I słusznie – ponieważ nie każda mama może chcieć skorzystać z prawa do pobytu wraz z dzieckiem w szpitalu (tj. skorzystania z prawa do tzw. dodatkowej opieki pielęgnacyjnej nad hospitalizowanym dzieckiem, które sprowadza się do pobytu wraz z nim, w szpitalu, przedstawiciela ustawowego lub opiekuna faktycznego). W praktyce, szpitale często organizują nocleg takiego rodzica w osobnym pomieszczeniu albo w hotelu przyszpitalnym – nie zawsze jest to jednak nocleg bezpośrednio przy łóżeczku dziecka (zwłaszcza na oddziałach neonatologicznych). Powyższa kwestia organizacyjna w zakresie noclegu rodziców, powinna zawsze wynikać z wewnętrznego regulaminu szpitala. Niemniej – może to być dla niektórych mam argument za tym, żeby na czas hospitalizacji dziecka, po wykorzystaniu min. 8 tygodni urlopu macierzyńskiego potrzebnego na regenerację sił po porodzie – powrócić do pracy (i w tym czasie odwiedzać maluszka na oddziale) albo skorzystać z prawa do zasiłku opiekuńczego (z aktualnie przysługującej puli 60 dni w roku kalendarzowym). Taka mama – w przypadku przyjęcia omawianego projektu ustawy – mogłaby wówczas (po wykorzystaniu min 8 tygodniu urlopu po porodzie) przerwać urlop na czas hospitalizacji dziecka, a część urlopu pozostałą do wykorzystania po wyjściu dziecka ze szpitala, wydłużyć o czas jego hospitalizacji.

Mogłoby to wyglądać np. tak: 8 tygodni urlopu macierzyńskiego > np. 10 tygodni hospitalizacji dziecka (powrót do pracy/do 60 dni możliwy zasiłek opiekuńczy) > 12 tygodni pozostałej część urlopu macierzyńskiego (w przypadku urodzenia jednego dziecka), wydłużone o czas hospitalizacji dziecka (+10 tygodni). Czyli – urlop macierzyński takiej kobiety, kończyłby się po 40 tygodniach od porodu.

Jeżeli jednak mama zdecydowałaby się na nieprzerywanie urlopu macierzyńskiego na czas pobytu dziecka w szpitalu, przede wszystkim z tego względu, że chciałaby tam, całodobowo, przebywać razem z nim (w ramach prawa do wspomnianej wyżej dodatkowej opieki pielęgnacyjnej nad dzieckiem) – urlop macierzyński takiej mamy, w stosunku do daty porodu, zakończyłby się szybciej, niż mamy, która przerwałaby urlop macierzyński na czas hospitalizacji dziecka i powróciła na ten czas do pracy albo skorzystała z zasiłku opiekuńczego, ale zyskałaby ona to, że mogłaby, całą dobę, przebywać z dzieckiem w szpitalu.

Mogłoby to wyglądać np. tak: 20 tygodni urlopu macierzyńskiego (w przypadku urodzenia jednego dziecka), podczas którego dziecko przebywa w szpitalu (w którym mama może przebywać razem z nim) > + np. 10 tygodni hospitalizacji dziecka. Czyli – urlop macierzyński takiej kobiety, kończyłby się po 30 tygodniach od porodu.

Omawiany projekt ustawy zakłada pozostawienie kobietom wolnego wyboru w zakresie tego czy będą chciały przerwać urlop na czas pobytu dziecka w szpitalu czy nie – w obu przypadkach, przysługiwać im będzie bowiem dodatkowy urlop macierzyński w wymiarze odpowiadającym pobytowi dziecka w szpital, nie dłuższym niż 24 tygodnie. 

Równoległe prace Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej

W pracę nad poselskim projektem ustawy, który trafił na dzisiejsze posiedzenie Sejmu, zaangażowany był Parlamentarny Zespół ds. Opieki Okołoporodowej. W kwestii wydłużenia urlopów macierzyńskich dla rodziców wcześniaków i dzieci wymagających po urodzeniu dłuższej hospitalizacji, bierne nie pozostaje jednak również Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, które także pracuje nad swoją wersją nowelizacji przepisów w tym zakresie. Rządowy projekt ustawy nie został jednak jeszcze opublikowany. Na chwilę obecną – podano jedynie jego najważniejsze założenia.² Zgodnie z nimi – wymiar dodatkowego urlopu macierzyńskiego dla rodziców wcześniaków i dzieci urodzonych o czasie, ale wymagających po porodzie dłuższej hospitalizacji, miałby wynieść do 8 lub odpowiednio – do 15 tygodni, w zależności od okresu hospitalizacji dziecka, tygodnia ciąży, w którym dziecko się urodzi lub jego masy urodzeniowej. Założenia te, są więc zgoła inne, niż w przypadku projektu poselskiego. Maksymalny wymiar dodatkowego urlopu byłby w tym przypadku krótszy i uzależniony od kilku czynników (nie tylko czasu hospitalizacji dziecka), ale urlop ulegałby wydłużeniu „szybciej”, jeżeli chodzi o długość hospitalizacji malucha, bo już począwszy od tygodniowego pobytu dziecka w szpitalu (w przypadku projektu poselskiego – jest natomiast zastrzeżony próg co najmniej 30 dni hospitalizacji lub opieki hospicyjnej). Więcej szczegółów na temat założeń projektu ustawy nad którą pracuje resort – można dowiedzieć się w poniższym artykule:

Podsumowując – oba projekty, czeka jeszcze długa droga przez niemalże cały proces legislacyjny, podczas którego – w zasadzie – wszystko może się wydarzyć. Warto jednak śledzić dalszy bieg wydarzeń, ponieważ jest to sprawa wysokiej wagi dla wielu rodziców w Polsce. 

¹ Druk sejmowy nr 522

² Projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (nr projektu w wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów: UD65)

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 26.06.1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2023 r., poz. 1465)

• Ustawa z dnia 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2023 r., poz. 2780)