Obowiązek czipowania psów i kotów w 2025 roku. Grzywna za brak chipa. Krajowy Rejestr Oznakowanych Psów i Kotów [projekt ustawy]

• Bezdomne zwierzęta: Obecny stan prawny
• Dlaczego dotąd nie wprowadzono powszechnego obowiązku identyfikacji i rejestracji psów i kotów?
• Ile jest bezdomnych psów i kotów w Polsce?
• Projekt ustawy o Krajowym Rejestrze Oznakowanych Psów i Kotów (KROPiK)
• Zadania i funkcje KROPiK
• Rejestracja psa lub kota w KROPiK
• Obowiązek identyfikacji i rejestracji psa lub kota
• Bezpłatne dane z KROPiK. Nie będzie możliwości migracji danych z innych baz
• Psy używane do celów specjalnych
• Grzywna za brak zaczipowanego psa lub kota
• Kiedy nowe przepisy wejdą w życie?

Bezdomne zwierzęta: Obecny stan prawny

Obecnie, na podstawie art. 11 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt, zapobieganie bezdomności zwierząt i zapewnienie opieki bezdomnym zwierzętom oraz ich wyłapywanie należy do zadań własnych gmin. Zgodnie z art. 11a ust. 1 tej ustawy rada gminy określa, w drodze uchwały, corocznie do dnia 31 marca, program opieki nad zwierzętami bezdomnymi oraz zapobiegania bezdomności zwierząt. Program ten obejmuje w szczególności:
1) zapewnienie bezdomnym zwierzętom miejsca w schronisku dla zwierząt;
2) opiekę nad wolno żyjącymi kotami, w tym ich dokarmianie;
3) odławianie bezdomnych zwierząt;
4) obligatoryjną sterylizację albo kastrację zwierząt w schroniskach dla zwierząt;
5) poszukiwanie właścicieli dla bezdomnych zwierząt;
6) usypianie ślepych miotów;
7) wskazanie gospodarstwa rolnego w celu zapewnienia miejsca dla zwierząt gospodarskich;
8) zapewnienie całodobowej opieki weterynaryjnej w przypadkach zdarzeń drogowych z udziałem zwierząt.

Program ten może obejmować również plan znakowania (tzw. czipowania) zwierząt w gminie.

Dlaczego dotąd nie wprowadzono powszechnego obowiązku identyfikacji i rejestracji psów i kotów?

Zdaniem Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, ważnym elementem mogącym wspomóc gminy w realizacji programu opieki nad zwierzętami bezdomnymi oraz zapobiegania bezdomności zwierząt jest wprowadzenie powszechnego obowiązku identyfikacji i rejestracji psów i kotów.
Głównym problemem, który uniemożliwiał dotychczas dokończenie prac nad wprowadzeniem obowiązkowej identyfikacji i rejestracji psów i kotów, pomimo podejmowanych wielokrotnie prób, jest wskazanie podmiotu, który zostałby upoważniony do prowadzenia bazy danych zidentyfikowanych psów i kotów. 
Występuje tu bowiem konflikt interesów pomiędzy Krajową Izbą Lekarsko-Weterynaryjną i podmiotami prywatnymi, które prowadzą obecnie swoje bazy danych zidentyfikowanych zwierząt, a ewentualnym państwowym podmiotem prowadzącym krajową bazę danych zidentyfikowanych psów i kotów.

Obecnie na forum Grupy Roboczej Rady ds. Zwierząt i Zagadnień Weterynaryjnych (Dobrostan Zwierząt) toczą się prace nad projektem rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie dobrostanu psów i kotów oraz ich identyfikowalności. W odniesieniu do identyfikacji i rejestracji psów i kotów projekt ten przewiduje:
1) obowiązek oznakowania transponderem podskórnym wszystkich psów i kotów oraz obowiązek ich zarejestrowania w krajowej bazie danych, zanim zostaną dostarczone na rynek wewnętrzny;
2) utworzenie interoperacyjnych krajowych baz danych oznakowanych psów i kotów.

Polska jako państwo członkowskie Unii Europejskiej będzie miała obowiązek utworzenia krajowej bazy danych spełniającej wymogi techniczne określone w tym rozporządzeniu.

Ile jest bezdomnych psów i kotów w Polsce?

Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi opublikowało w uzasadnieniu tego projektu informacje dotyczące:
- liczby bezdomnych psów i kotów utrzymywanych w schroniskach dla zwierząt oraz 
- liczby schronisk znajdujących się pod nadzorem Inspekcji Weterynaryjnej.

Jak widać rośnie od lat liczba schronisk dla zwierząt oraz liczba utrzymywanych w nich kotów. Maleje natomiast liczba bezdomnych psów utrzymywanych w schroniskach. Ale MRiRW wskazuje, że należy tu wziąć pod uwagę nieznaną liczbę zwierząt przekazywanych do tzw. domów tymczasowych, azyli czy przytulisk dla zwierząt, które pozostają poza kontrolą i bieżącym nadzorem Inspekcji Weterynaryjnej.

Mocno i systematycznie rosną też wydatki gmin na realizację programów opieki nad zwierzętami bezdomnymi oraz zapobiegania bezdomności zwierząt. Z ok. 147 mln zł w 2013 roku do ok. 347 mln zł w 2023 roku.

Projekt ustawy o Krajowym Rejestrze Oznakowanych Psów i Kotów (KROPiK)

Z wyżej wskazanych względów Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi (we współpracy z Ministerstwem Cyfryzacji) rozpoczęło prace nad projektem ustawy o Krajowym Rejestrze Oznakowanych Psów i Kotów. Nowa ustawa będzie tworzyła podstawę prawną dla funkcjonowania Krajowego Rejestru Oznakowanych Psów i Kotów (KROPiK) prowadzonego w systemie teleinformatycznym przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR). KROPiK zostanie zbudowany przez ministra właściwego do spraw informatyzacji (obecnie Minister Cyfryzacji) we współpracy z ministrem właściwym do spraw rolnictwa (obecnie Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi). Zasady tej współpracy zostaną określone w porozumieniu, zawartym na podstawie projektowanej ustawy. 
KROPiK będzie rejestrem publicznym w rozumieniu art. 3 pkt 5 ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne. Minister właściwy do spraw informatyzacji ogłosi w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej oraz na swojej stronie podmiotowej Biuletynu Informacji Publicznej komunikat określający dzień wdrożenia rozwiązań technicznych umożliwiających rejestrację psów i kotów. Komunikat zostanie ogłoszony w terminie co najmniej 3 miesięcy przed dniem wdrożenia rozwiązań technicznych określonym w tym komunikacie.

Zadania i funkcje KROPiK

Krajowy Rejestr Oznakowanych Psów i Kotów będzie gromadził podstawowe dane umożliwiające identyfikację zarejestrowanego psa lub kota oraz dane identyfikujące właściciela zwierzęcia, z uwzględnieniem szczególnych uwarunkowań wykorzystywania psów w resorcie obrony narodowej oraz w Służbie Kontrwywiadu Wojskowego. W przypadku zwierząt przebywających w schroniskach dla zwierząt w KROPiK będą zarejestrowane dane podmiotu prowadzącego schronisko dla zwierząt.

KROPiK będzie zapewniał nieodpłatny dostęp do danych, w tym możliwość ich przeszukiwania lekarzom weterynarii, gminom, Policji, straży gminnej (miejskiej), prokuraturze, sądom oraz Inspekcji Weterynaryjnej – w zakresie niezbędnym do realizacji ich ustawowych zadań oraz w celu umożliwienia kontaktu z właścicielem psa lub kota, w szczególności w przypadku wyłapania zagubionego zwierzęcia.

W celu umożliwienia dostępu właścicielom psów i kotów do danych zarejestrowanych w KROPiK oraz ułatwienia zarządzania opieką nad zwierzęciem, minister właściwy do spraw informatyzacji zintegruje KROPiK z usługą mobilną mObywatel.

Zapewni to, m. in. możliwość przeglądu danych identyfikacyjnych zwierzęcia i właściciela, w tym możliwość aktualizacji tych danych bezpośrednio z poziomu aplikacji, śledzenie terminów wizyt u lekarza weterynarii i przypomnienie o obowiązkowych szczepieniach, a także możliwość zgłoszenia zgubienia lub znalezienia zwierzęcia.

W projektowanej ustawie proponuje się, aby rejestracji, zmiany lub uzupełnienia danych w KROPiK mógł dokonać lekarz weterynarii wpisany do ewidencji prowadzonej przez Krajową Izbę Lekarsko-Weterynaryjną, świadczący usługi weterynaryjne w ramach działalności zakładu leczniczego dla zwierząt, wpisany do rejestru, o którym mowa w art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 21 grudnia 1990 r. o zawodzie lekarza weterynarii i izbach lekarsko-weterynaryjnych, z wykorzystaniem systemu teleinformatycznego obsługującego KROPiK lub przy użyciu usługi sieciowej udostępnionej przez ministra właściwego do spraw informatyzacji, jeżeli:
1) system teleinformatyczny zintegrowany z usługą sieciową zapewnia rozliczalność oraz dwuskładnikowe uwierzytelnianie w zakresie operacji związanych z KROPiK;
2) komunikaty przekazywane z wykorzystaniem tej usługi opatrzone są numerem wpisu do rejestru, o którym mowa w art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 21 grudnia 1990 r. o zawodzie lekarza weterynarii i izbach lekarsko-weterynaryjnych lekarza weterynarii dokonującego rejestracji, zmiany lub uzupełnienia danych w KROPiK.

Rejestracja psa lub kota w KROPiK

Nowe przepisy określą, ze rejestracja psa lub kota polega na wpisaniu wymaganych danych do KROPiK przez lekarza weterynarii świadczącego usługi weterynaryjne w ramach działalności zakładu leczniczego dla zwierząt lub lekarza weterynarii sprawującego opiekę weterynaryjną w schronisku dla zwierząt. 
Posiadacz psa lub kota będzie mógł dokonać samodzielnie zmiany wprowadzonego do KROPiK adresu, miejsca zamieszkania lub siedziby właściciela, a także samodzielnie wprowadzić datę śmierci psa lub kota albo informację o śmierci psa lub kota, jeżeli data śmierci nie będzie mu znana.

Obowiązek identyfikacji i rejestracji psa lub kota

Projektowana ustawa wprowadza identyfikację i rejestrację:
1) obligatoryjnie wszystkich psów i kotów urodzonych po dniu wskazanym w komunikacie określającym dzień wdrożenia rozwiązań technicznych umożliwiających rejestrację psów i kotów, oraz psów i kotów, w tym urodzonych przed tą datą, jeżeli są wprowadzane do obrotu lub zostały przyjęte do schroniska dla zwierząt albo w tym schronisku są utrzymywane;
2) fakultatywnie innych psów i kotów na wniosek właściciela, o ile nie będą wprowadzane do obrotu lub nie będą przebywały w schronisku dla zwierząt.

Identyfikację psów i kotów przeprowadza się w podobny sposób, jaki jest przewidziany przepisami rozporządzenia delegowanego Komisji (UE) nr 2019/2035 z dnia 28 czerwca 2019 r. uzupełniającego rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 2016/429 w odniesieniu do przepisów dotyczących zakładów utrzymujących zwierzęta lądowe i wylęgarni oraz identyfikowalności niektórych utrzymywanych zwierząt lądowych i jaj wylęgowych, w odniesieniu do psów i kotów przemieszczanych w celach niehandlowych pomiędzy państwami członkowskimi. Dzięki temu stosowane transpondery (potocznie zwane chipami) będą zgodne z normą ISO 11784 „Radiowa identyfikacja zwierząt – Struktura kodowa” i będą wykorzystywały technologię HDX lub FDX-B oraz umożliwiały odczytanie danych przez czytnik zgodny z normą ISO 11785 „Charakterystyka protokołu transmisji”.

Omawiana ustawa określi, że identyfikację psa lub kota (wszczepienie elektronicznego transpondera) przeprowadza lekarz weterynarii świadczący usługi weterynaryjne w ramach działalności zakładu leczniczego dla zwierząt, albo lekarz weterynarii sprawujący opiekę weterynaryjną w schronisku dla zwierząt. 

Bezpłatne dane z KROPiK. Nie będzie możliwości migracji danych z innych baz

Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi zapewnia, że KROPiK będzie pozwalał na nieodpłatny dostęp do danych, w tym możliwość ich przeszukiwania lekarzom weterynarii, gminom, Policji, straży gminnej (miejskiej), prokuraturze, sądom oraz Inspekcji Weterynaryjnej –w zakresie niezbędnym do realizacji ich ustawowych zadań oraz w celu umożliwienia kontaktu z właścicielem psa lub kota, w szczególności w przypadku wyłapania zagubionego zwierzęcia. Zmiany lub uzupełnienia danych w KROPiK na zasadach określonych w ustawie będzie mógł dokonać właściciel zwierzęcia oraz podmiot prowadzący schronisko dla zwierząt.

Projektowane przepisy nie przewidują migracji danych z istniejących baz danych, z uwagi na brak możliwości zapewnienia odpowiedniej jakości tych danych. Niemniej jednak, nie ma żadnych przeszkód, aby zwierzę zarejestrowane w KROPiK nie zostało zarejestrowane również w innej istniejącej bazie danych, np. w celu wykorzystania integracji tych baz w europejskiej bazie EUROPETNET.

Psy używane do celów specjalnych

W projektowanej ustawie będzie konieczne uregulowanie kwestii psów używanych do celów specjalnych w rozumieniu art. 4 pkt 20 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt, w szczególności psów wykorzystywanych w Ministerstwie Obrony Narodowej oraz w Służbie Kontrwywiadu Wojskowego, w zakresie ograniczenia dostępu do danych identyfikacyjnych psów oraz ich właścicieli, tj. jednostek organizacyjnych podległych Ministrowi Obrony Narodowej, po uzyskaniu przez psa statusu zwierzęcia wykorzystywanego do celów specjalnych. Udostępnianie tych danych szerokiej grupie osób/podmiotów może mieć potencjalnie szkodliwy wpływ na wykonywanie przez jednostki organizacyjne zadań w zakresie obrony narodowej.

Grzywna za brak zaczipowanego psa lub kota

Zgodnie z projektowaną ustawą kontrolę oznakowania i rejestracji psów i kotów będą mogli przeprowadzić funkcjonariusze Policji, straży miejskiej (gminnej) i Inspekcji Weterynaryjnej. Niedopełnienie obowiązku związanego z oznakowaniem i rejestracją psów i kotów będzie podlegało karze grzywny, a orzekanie w tych sprawach będzie następowało w trybie przepisów ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia. Przewiduje się również upoważnienie pracowników Inspekcji Weterynaryjnej do nakładania kary grzywny w formie mandatu karnego. W tym celu będzie konieczna zmiana rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 28 lipca 2008 r. w sprawie nadania funkcjonariuszom Inspekcji Weterynaryjnej, Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych oraz Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa uprawnień do nakładania grzywien w drodze mandatu karnego.

Przy czym ww. kary nie będą nakładane w okresie pierwszych 12 miesięcy od dnia wejścia w życie obowiązku znakowania i rejestracji psów i kotów.  

Kiedy nowe przepisy wejdą w życie?

Jak wyjaśnia Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi w uzasadnieniu tego projektu, większość przepisów nowej ustawy wejdzie w życie z dniem wdrożenia rozwiązań technicznych umożliwiających rejestrację psów i kotów, określonym w komunikacie ministra właściwego do spraw informatyzacji ogłoszonym w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej oraz na stronie podmiotowej Biuletynu Informacji Publicznej ministra właściwego do spraw informatyzacji, o którym mowa w art. 23 projektowanej ustawy. Dzień określony w komunikacie będzie więc tożsamy z dniem wejścia w życie obowiązku znakowania i rejestracji psów i kotów.

Przepisy art. 6–9, art. 15, art. 23 i art. 24 nowej ustawy wejdą w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia ustawy, a przepisy art. 17 wraz z dniem ogłoszenia komunikatu, o którym mowa w art. 23 projektowanej ustawy. Wcześniejsze wejście w życie tych przepisów jest niezbędne dla wdrożenia rozwiązań technicznych umożliwiających rejestrację psów i kotów.

Dopiero po upływie 12 miesięcy od dnia ogłoszonego w komunikacie, o którym mowa w art. 23, a więc po upływie 12 miesięcy od wejścia w życie obowiązku znakowania i rejestracji psów i kotów, wejdzie w życie art. 22 projektowanej ustawy, wprowadzający możliwość ukarania karą grzywny właściciela lub podmiot prowadzący schronisko, w trybie przepisów ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (Dz. U. z 2024 r. poz. 977), za niedopełnienie obowiązków przewidzianych w projektowanej ustawie, związanych ze znakowaniem i rejestracją psów i kotów. 
Aktualnie toczą się konsultacje i opiniowanie tego projektu. Zgodnie z wykazem prac legislacyjnych Rady Ministrów omawiany projekt ma zostać w IV kwartale 2024 r. przyjęty przez Radę Ministrów i skierowany do Sejmu. A więc najprawdopodobniej przepisy o rejestracji psów i kotów i ich czipowaniu wejdą w życie w 2025 roku - ale raczej nie od 1 stycznia.

Źródło: Projekt ustawy o Krajowym Rejestrze Oznakowanych Psów i Kotów (UD128).