Od 1 października 2024 r. w ZUS rusza nabór wniosków o ustalenie prawa do świadczenia w ramach programu "Aktywny rodzic". Każdy rodzic dziecka w wieku żłobkowym – będzie mógł dokonać wyboru jednego z trzech świadczeń. Na wyższe świadczenia (nawet 1900 zł miesięcznie) mogą liczyć rodzice aktywni zawodowo. Nie zabraknie jednak również wsparcia dla "pełnoetatowych" rodziców.
- Do wyboru jedno z trzech świadczeń
- Możliwość zmiany rodzaju świadczenia w zależności od aktualnej sytuacji zawodowej i rodzinnej
- Świadczenie „aktywni rodzice w pracy”, czyli tzw. „babciowe”
- Świadczenie „aktywnie w żłobku”
- Świadczenie „aktywnie w domu”
- Wnioski będzie można składać już od 1 października 2024 r.
Do wyboru jedno z trzech świadczeń
W dniu 1 października 2024 r. wchodzi w życie ustawa z dnia 15.05.2024 r. o wspieraniu rodziców w aktywności zawodowej oraz w wychowaniu dziecka – "Aktywny rodzic", która dla rodziców dzieci w wieku – co do zasady – od ukończenia 12 do ukończenia 35 lub odpowiednio – 36 miesiąca życia, wprowadza wsparcie w postaci trzech świadczeń, tj.:
świadczenia „aktywni rodzice w pracy”, czyli tzw. „babciowego”,
świadczenia „aktywnie w żłobku” oraz
świadczenia „aktywnie w domu”,
których celem jest ułatwienie godzenia aktywności zawodowej z rodzicielstwem oraz pomoc w wychowaniu dziecka. Spośród powyższych świadczeń, każdy rodzic będzie mógł dokonać wyboru tylko jednego z nich, w zależności od swojej aktualnej sytuacji zawodowej i rodzinnej. Jedno świadczenie przysługiwać będzie ponadto na jedno dziecko, a nie na jednego rodzica. Oznacza to, że obydwoje z rodziców, nie będą mogli jednocześnie pobierać świadczenia w pełnej wysokości, na to samo dziecko. Świadczenie przysługiwać będzie osobie, która faktycznie sprawuje opiekę nad dzieckiem, a jeżeli nad jednym dzieckiem, opiekę sprawować będzie jednocześnie kilka osób – osobie, która jako pierwsza złoży wniosek o przyznanie świadczenia. Jeżeli natomiast dziecko znajdować się będzie pod opieką naprzemienną obydwojga rozwiedzionych (lub przebywających w separacji) rodziców, sprawowaną w porównywalnych i powtarzających się okresach – kwota wybranego świadczenia, wypłacana będzie każdemu z rodziców w wysokości połowy kwoty przysługującego świadczenia.
Możliwość zmiany rodzaju świadczenia w zależności od aktualnej sytuacji zawodowej i rodzinnej
Jeżeli natomiast w trakcie pobierania świadczenia, zmianie ulegnie sytuacja zawodowa któregoś z rodziców (np. mama, która wcześniej zajmowała się wyłącznie sprawowaniem opieki nad dzieckiem, podejmie pracę) lub zdecydują się oni na inną formę opieki nad dzieckiem (np. zapiszą do żłobka dziecko, którym dotychczas opiekowała się babcia) – będą mogli dowolnie zmienić rodzaj wybranego wsparcia. Za dany miesiąc, na jedno dziecko, przysługiwać będzie bowiem tylko jedno ze świadczeń, ale na przestrzeni czasu – rodzaj wsparcia będzie można wielokrotnie zmieniać.
Każde ze świadczeń, będzie można ponadto łączyć z innymi świadczeniami wypłacanymi na dzieci, np. ze świadczeniem wychowawczym „800 plus” oraz świadczeniami rodzinnymi przysługującymi w ramach pomocy społecznej.
Świadczenie „aktywni rodzice w pracy”, czyli tzw. „babciowe”
Świadczenie to, przysługiwać będzie na dziecko nieobjęte opieką w żłobku, klubie dziecięcym, przedszkolu ani przez dziennego opiekuna, aktywnym zawodowo::
matce albo ojcu, jeżeli dziecko wspólnie zamieszkuje i pozostaje na utrzymaniu matki albo ojca,
opiekunowi faktycznemu dziecka, czyli osobie, która faktycznie opiekuje się dzieckiem, jeżeli wystąpiła do sądu rodzinnego z wnioskiem o przysposobienie oraz
osobie pełniącej funkcję rodziny zastępczej albo prowadzącej rodzinny dom dziecka.
Ze świadczenia będą mogli skorzystać rodzice zatrudnieni na podstawie umowy o pracę, jak również wykonujący pracę na podstawie umowy zlecenia czy też prowadzący własną działalność gospodarczą lub działalność rolniczą. Warunkiem otrzymania świadczenia, będzie pozytywna weryfikacja wymiaru aktywności zawodowej rodzica lub opiekuna dziecka, tj.:
podleganie przez niego ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym od podstawy, której wysokość wynosi nie mniej niż 100% minimalnego wynagrodzenia za pracę,
podleganie przez niego ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym od podstawy, której wysokość wynosi nie mniej niż 50% minimalnego wynagrodzenia za pracę, jeżeli w co najmniej takim samym wymiarze jest również ubezpieczony drugi z rodziców lub opiekunów dziecka, wspólnie z nim wychowujący dziecko,
podleganie przez niego ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym od podstawy, której wysokość wynosi nie mniej niż 30% minimalnego wynagrodzenia za pracę, jeżeli w co najmniej takim samym wymiarze jest również ubezpieczony drugi z rodziców lub opiekunów dziecka, wspólnie z nim wychowujący dziecko oraz prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej, korzystając z ulg i preferencji w opłacaniu składek ZUS (tj. z ulgi na start, z obniżonych składek w okresie 24 miesięcy prowadzonej działalności lub z ulgi mały ZUS Plus) lub
podleganie obowiązkowi ubezpieczenia społecznego w KRUS przez nieprzerwany okres co najmniej 12 miesięcy.
Świadczenie przysługiwać będzie na dziecko w wieku od ukończenia 12 do ukończenia 35 miesiąca życia, w wysokości 1500 zł miesięcznie (a w przypadku dziecka legitymującego się orzeczeniem o niepełnosprawności – w wysokości 1900 zł miesięcznie).
Rodzicom marnotrawiącym lub wydatkującym pieniądze pochodzące ze świadczenia niezgodnie z celem, świadczenie będzie natomiast przekazywane przez pracownika pomocy społecznej w formie rzeczowej lub w formie opłacania usług.
W przypadku wyboru świadczenia „aktywni rodzice w pracy” – podczas pobytu rodziców w pracy, opiekę na dzieckiem może sprawować niania lub babcia, stąd potoczne określenie tego świadczenia „babciowym”. W takiej sytuacji warto, żeby rodzice zawarli z nią tzw. umowę aktywizującą i zgłosili tę umowę do ZUS. Wówczas, z budżetu państwa zostaną sfinansowane składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe i zdrowotne za nianię lub babcię od tej części pensji, która nie przekracza 50% wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę. Zawarcie umowy uaktywniającej nie stanowi co prawda niezbędnego warunku do otrzymania świadczenia, a zapewnia korzyści w postaci opłacenia składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.
Świadczenie „aktywnie w żłobku”
Świadczenie „aktywnie w żłobku” zastąpi dotychczas funkcjonujące dofinansowanie pobytu w żłobku w wysokości 400 zł miesięcznie (uregulowane w ustawie z dnia 4.02.2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3) i przysługiwać będzie rodzicom na dziecko, które uczęszcza do żłobka, klubu dziecięcego albo jest objęte opieką sprawowaną przez opiekuna dziennego, nie dłużej jednak niż do ukończenia roku szkolnego, w którym dziecko ukończy 3 rok życia (lub w przypadku gdy objęcie dziecka wychowaniem przedszkolnym jest niemożliwe lub utrudnione – 4 rok życia).
Świadczenie przysługiwać będzie w wysokości opłat ponoszonych z tytułu pobytu dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u opiekuna dziennego (z wyłączeniem opłat za wyżywienie, które nie będzie objęte dofinansowaniem), nie więcej jednak niż 1500 zł miesięcznie (a w przypadku dziecka legitymującego się orzeczeniem o niepełnosprawności – 1900 zł miesięcznie).
Będzie ono wypłacane bezpośrednio na rachunek bankowy podmiotu prowadzącego żłobek, klub dziecięcy lub zatrudniającego opiekuna dziennego.
W celu uniknięcia sytuacji, w której w związku z wprowadzonym wsparciem dla rodziców, placówki zaczęłyby podnosić opłaty za pobyt dziecka w żłobku – ustawodawca wprowadził próg wysokości opłat żłobkowych, którego przekroczenie wykluczy daną instytucję opieki z procesu przyznawania świadczenia. Dofinansowaniem nie będą objęte placówki, w których wysokość miesięcznej opłaty za pobyt dziecka w żłobku przekracza limit 2200 zł (ustalony aktualnie do 31 marca 2025 r.). Kwota ta, nie obejmuje opłat za wyżywienie, a jeżeli placówka korzysta z jakiegoś dofinansowania obniżającego ostateczną opłatę ponoszoną przez rodzica – brana jest pod uwagę kwota po odliczeniu ww. dofinansowania. Dla przykładu: jeżeli żłobek ustaliby miesięczne czesne na poziomie 3000 zł i korzystał z dofinansowania z gminy obniżającego opłatę ponoszoną przez rodzica o 1000 zł miesięcznie – rodzic będzie mógł skorzystać ze świadczenia „aktywnie w żłobku”, posyłając do niego dziecko, ponieważ ostatecznie ponoszona przez niego opłata miesięczna nie przekracza 2200 zł.
Świadczenie „aktywnie w domu”
Z dniem 1 października 2024 r. traci moc ustawa z dnia 17 listopada 2021 r. o rodzinnym kapitale opiekuńczym, a świadczenie „aktywnie w domu” zastąpi funkcjonujący na jej podstawie rodzinny kapitał opiekuńczy. Świadczenie „aktywnie w domu”, w przeciwieństwie do rodzinnego kapitału opiekuńczego, będzie przysługiwało już od pierwszego lub jedynego dziecka w rodzinie w wieku od 12 do ukończenia 35 miesiąca życia.
Świadczenie będzie przysługiwało rodzicom oraz opiekunom faktycznym dziecka nieaktywnym zawodowo oraz rodzicom, których dziecko nie uczęszcza do instytucji opieki, w wysokości 500 zł miesięcznie. Oznacza to, że łączna wysokość wypłaconych świadczeń – co do zasady – wyniesie 12 tys. zł na dziecko, czyli tyle samo co dotychczasowy rodzinny kapitał opiekuńczy, z tą różnicą, że przysługiwać będzie również na pierwsze i jedyne, a nie dopiero drugie i każde kolejne dziecko.
Wnioski będzie można składać już od 1 października 2024 r.
Wnioski o ustalenie prawa do wybranego świadczenia, będzie można składać do ZUS już 1 października br., drogą elektroniczną, za pośrednictwem platformy PUE ZUS, aplikacji mobilnej mZUS, bankowości elektronicznej lub portalu Emp@tia.
Prawo do świadczenia przyznawane będzie od miesiąca, w którym wpłynął wniosek, czyli w przypadku złożenia wniosku jeszcze w październiku – od 1 października br., a w przypadku świadczenia „aktywnie w żłobku” – dodatkowo, nie wcześniej niż od dnia rozpoczęcia uczęszczania przez dziecko do placówki. ZUS będzie miał 2 miesiące na rozpatrzenie złożonego wniosku, czyli otrzymania pierwszego świadczenia należy spodziewać się pod koniec br. (wraz z ewentualnym wyrównaniem od października).
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 15.05.2024 r. o wspieraniu rodziców w aktywności zawodowej oraz w wychowaniu dziecka – "Aktywny rodzic" (Dz.U. z 2024 r., poz. 858)