Uprawnienia krwiodawców, wynikające z ustawy o publicznej służbie krwi

• Uprawnienia honorowych dawców krwi, zgodnie z ustawą o publicznej służbie krwi
• Zwolnienie od pracy pracownika będącego krwiodawcą, dwa dni kalendarzowe
• Zwrot utraconego zarobku krwiodawcy na zasadach wynikających z przepisów prawa pracy
• Zwrot kosztów dojazdu do jednostki organizacyjnej publicznej służby krwi
• Posiłek regeneracyjny dla krwiodawcy, na poziomie 4500 kcal (18 840 kJ)

Uprawnienia honorowych dawców krwi, zgodnie z ustawą o publicznej służbie krwi

Uprawnienia honorowych dawców krwi znajdują się w art. 9 ustawy z 22 sierpnia 1997 r. o publicznej służbie krwi. Z przepisów tych wynika, że zasłużonemu honorowemu dawcy krwi i honorowemu dawcy krwi przysługuje:

1. zwolnienie od pracy oraz zwolnienie od wykonywania czynności służbowych w dniu, w którym oddaje krew, oraz w dniu następnym, a także na czas okresowego badania lekarskiego dawców krwi zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 2982 rozporządzenie w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy i zakres zwolnień od pracy ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 2023 r. poz. 1465);
2. zwrot utraconego zarobku na zasadach wynikających z przepisów prawa pracy;
3. zwrot kosztów przejazdu do jednostki organizacyjnej publicznej służby krwi na zasadach określonych w przepisach w sprawie diet i innych należności z tytułu podróży służbowych na obszarze kraju; koszt przejazdu ponosi jednostka organizacyjna publicznej służby krwi;
4. posiłek regeneracyjny.

Dokumentem poświadczającym powyższe uprawnienia jest zaświadczenie wydane przez regionalne centrum, Wojskowe Centrum lub Centrum MSWiA. A teraz nieco więcej szczegółów dotyczących poszczególnych uprawnień przysługujących krwiodawcom.

Zwolnienie od pracy pracownika będącego krwiodawcą, dwa dni kalendarzowe

Zwolnienie od pracy dla krwiodawców przysługuje w dniu, w którym oddaje krew oraz w dniu następnym. W kontekście zwolnienia, oprócz zapisów ustawy o publicznej służbie krwi, ważny jest również §12 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy.

Wynika z niego, że pracodawca jest obowiązany zwolnić od pracy pracownika będącego krwiodawcą na czas oznaczony przez stację krwiodawstwa w celu oddania krwi. Pracodawca jest również obowiązany zwolnić od pracy pracownika będącego krwiodawcą na czas niezbędny do przeprowadzenia zaleconych przez stację krwiodawstwa okresowych badań lekarskich, jeżeli nie mogą one być wykonane w czasie wolnym od pracy.

Warto zwrócić uwagę, że zwolnienie w związku z donacją krwi lub jej składników obejmuje dni kalendarzowe. Wobec czego jest to przedział godzinowy od 0.00 do 24.00. Jest to istotne w przypadku pracy zmianowej, gdzie kolejna zmiana może np. rozpoczynać się od godz. 24.00, wówczas pracownik będzie obowiązany do podjęcia pracy po upływie dni zwolnienia.

Zwrot utraconego zarobku krwiodawcy na zasadach wynikających z przepisów prawa pracy

Ustawa o publicznej służbie krwi wskazuje, że zwrot utraconego zarobku przysługujący honorowemu dawcy krwi ma następować na zasadach wynikających z przepisów prawa pracy. Przepisy prawa pracy przewidują zatem zachowanie przez pracownika prawa do wynagrodzenia za czas zwolnienia od pracy pracownika będącego krwiodawcą.

Wysokość wynagrodzenia ustala się w taki sam sposób jak przy ustalaniu wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy. A zatem zgodnie z zasadami zawartymi w rozporządzeniu w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop. 

Zwrot kosztów dojazdu do jednostki organizacyjnej publicznej służby krwi

Krwiodawcy przysługuje zwrot kosztów przejazdu do jednostki organizacyjnej publicznej służby krwi na zasadach określonych w przepisach w sprawie diet i innych należności z tytułu podróży służbowych na obszarze kraju. Koszt przejazdu ponosi jednostka organizacyjna publicznej służby krwi (RCKiK). Zwracanie kosztów dotyczy zarówno komunikacji publicznej jak i prywatnego środka transportu.

Zwrot kosztów przejazdu do jednostki organizacyjnej publicznej służby krwi określają zarządzenia poszczególnych Dyrektorów Regionalnych Centrów Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa. Przykładowe zarządzenie dotyczące zwrotu kosztów RCKiK w Warszawie: Informacja o zwrocie kosztów podrozy warszawa. Istnieje też informacja w tym zakresie, dotycząca ujednolicenia zasad zwrotu kosztów, zobacz: Zwrot kosztów dojazdu do stacji krwiodawstwa ujednolicony.

Posiłek regeneracyjny dla krwiodawcy, na poziomie 4500 kcal (18 840 kJ)

Zasłużonemu honorowemu dawcy krwi i honorowemu dawcy krwi przysługuje także posiłek regeneracyjny. Wartość kaloryczną posiłku regeneracyjnego przysługującego dawcy krwi, uwzględniającą ilość oddanej krwi oraz inne zabiegi związane z uodpornieniem dawcy określona została w drodze rozporządzenia.

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 listopada 2004 r. w sprawie wartości kalorycznej posiłku regeneracyjnego przysługującego dawcy krwi określa wartość kaloryczną posiłku regeneracyjnego przysługującego zasłużonemu honorowemu dawcy krwi lub honorowemu dawcy krwi na poziomie 4500 kcal (18 840 kJ), oddającemu:

• 1 jednostkę krwi pełnej,

• 2 jednostki osocza metodą konwencjonalną,

• 3 jednostki osocza metodą automatyczną,

• 1 lub 2 jednostki koncentratu krwinek czerwonych,

• 1 jednostkę koncentratu krwinek płytkowych lub 1 jednostkę koncentratu granulocytarnego uzyskanych podczas zabiegu aferezy.

Wartość kaloryczna posiłku regeneracyjnego na poziomie 4500 kcal (18 840 kJ) dotyczy także dawcy krwi poddanemu zabiegowi uodpornienia lub innym zabiegom w celu uzyskania osocza lub surowic diagnostycznych. Regionalne Centra Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa przez wielu lat wydawały ten posiłek w postaci tabliczek czekolad, batoników oraz soków. Każde z centrum przeprowadzało we własnym zakresie takie zakupu. Od 2020 roku nastąpiła zmiana i obecnie zakupu czekolad dla wszystkich centrów krwiodawstwa dokonuje się w ramach jednego przetargu organizowanego przez Ministerstwo Zdrowia.