System kaucyjny w praktyce. Nie zgniataj, bo nie będzie zwrotu kaucji

System kaucyjny w Polsce ma zacząć działać już od 2025 roku. Jego celem jest zmniejszenie ilości zmieszanych odpadów komunalnych odbieranych przez gminy i zwiększenie poziomu recyklingu. System stanowi wdrożenie unijnego prawa, z którego wynika, że w 2025 r. poziom zbiórki opakowań ma wynosić 77 proc., w 2026 r. już 81 proc, w 2027 r. – 84 proc, w 2028 r. – 87 proc, a od 2029 r. – 90 proc.

Kaucja będzie najpierw pobrana przez sklep, a następnie zwrócona po oddaniu opakowania

Duże sklepy, o powierzchni powyżej 200 m kw., będą musiały odbierać puste opakowania i oddawać kaucję, natomiast te mniejsze będą mogły przystąpić do systemu dobrowolnie, choć pobiorą kaucję. Nieodebrana kaucja zostanie przeznaczona na finansowanie systemu kaucyjnego. Kaucja ma zachęcić do zwrotu opakowań i zwiększyć ilość ponownie wykorzystanych i przetwarzanych surowców służących do wytworzenia opakowań.

Systemem kaucyjnym będą objęte jednorazowe butelki plastikowe do pojemności 3 litrów. A także butelki szklane wielokrotnego użytku do pojemności 1,5 litra oraz puszki do wielkości 1 litra. Opakowania te muszą być specjalnie oznakowane. Wzór oznakowania został ujęty w załączniku do ustawy z dnia 13 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz niektórych innych ustaw. Producenci będą musieli pamiętać, aby oznakowanie było widoczne, wyraźne, czytelne i trwałe, a także aby kontrastowało z tłem oraz znajdowało się na etykiecie.

W praktyce, w celu odzyskania kaucji, ważne będzie, aby oznakowanie na opakowaniu było widoczne

Wprowadzenie systemu zwrotu kaucji za plastikowe, metalowe i szklane pojemniki wymusi więc zmianę naszych nawyków. W domach trzeba będzie znaleźć miejsce na przechowywanie butelek czy puszek przed wyniesieniem ich do sklepu. Szacuje się, że zbiórka obejmie ponad 12 mld opakowań rocznie.

Posłużmy się przykładem butelki plastikowej. Otóż, obecnie jesteśmy przyzwyczajeni, że pustą plastikową butelkę trzeba zgnieść, żeby zmniejszyć jej objętość przy wrzucaniu do odpowiedniego pojemnika. W momencie wprowadzenia systemu kaucyjnego, tego nawyku będziemy musieli się oduczyć. W większości przypadków nie będzie można jej zgniatać, bo automat nie da rady odczytać specjalnego oznakowania.

Wysokość kaucji dla poszczególnych rodzajów opakowań została już określona

W momencie zakupu produktu w opakowaniu objętym systemem kaucyjnym w każdej jednostce handlowej będzie pobierana kaucja. Jej wysokość została już określona odpowiednim rozporządzeniem. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 8 lipca 2024 r. w sprawie wysokości kaucji dla poszczególnych rodzajów opakowań objętych systemem kaucyjnym wysokość kaucji za jedną sztukę opakowania wynosi dla:

• butelek jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych na napoje o pojemności do trzech litrów, włącznie z ich zakrętkami i wieczkami z tworzyw sztucznych, z wyłączeniem szklanych lub metalowych butelek na napoje, których zakrętki i wieczka są wykonane z tworzyw sztucznych - 0,50 zł;
• puszek metalowych o pojemności do jednego litra - 0,50 zł;
• butelek szklanych wielokrotnego użytku o pojemności do półtora litra - 1,00 zł.

Ustawodawca wprowadził również wartość maksymalną kaucji. Zgodnie z art. 40m ust. 2 ustawy z dnia 13 czerwca 2013 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi, maksymalna wysokość kaucji może wynosić 2 zł.