Związki partnerskie dla par nie tylko tej samej płci. Najwcześniej w 2025 roku. Rejestracja w USC, wspólny majątek i jedno rozliczenie PIT, dziedziczenie, zwolnienie z podatku spadkowego, renta rodzinna i inne zmiany

• Rejestrowany związek partnerski – zawarcie, majątek
• Dziedziczenie, podatki, opieka zdrowotna, zasiłki, prawo pochówku w związku partnerskim – zmiany w przepisach
• Wykonanie wyroku ETPCz
• Coraz mniej małżeństw a więcej związków nieformalnych
• Od kiedy nowe przepisy o związkach partnerskich?

Rejestrowany związek partnerski – zawarcie, majątek

Pierwsza ustawa ureguluje zasady zawierania i ustania rejestrowanego związku partnerskiego, prawa i obowiązki osób pozostających w rejestrowanych związkach partnerskich i stosunki majątkowe między nimi.

Rejestrowany związek partnerski będą mogły zawrzeć dwie osoby pełnoletnie, stanu wolnego, niezależnie od płci. 

Rejestrowany związek partnerski ma wpływ na stan cywilny osoby, w związku z tym zapewnienie o braku przeszkód do jego zawarcia składa się przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego, kierownik urzędu stanu cywilnego ocenia zdolność do jego zawarcia i dokonuje wpisu do rejestru związków partnerskich.

Co do majątku, to w momencie zawarcia rejestrowanego związku partnerskiego osoby wchodzące w ten związek połączy ustrój rozdzielności majątkowej. 

Osoby w rejestrowanym związku partnerskim mogą przez umowę zawartą w formie aktu notarialnego (umowa majątkowa partnerska) ustanowić wspólność majątkową (wspólność partnerską) obejmującą przedmioty majątkowe określone w tej umowie (wspólny majątek partnerski). Umowa taka może poprzedzać zawarcie rejestrowanego związku partnerskiego.

Dziedziczenie, podatki, opieka zdrowotna, zasiłki, prawo pochówku w związku partnerskim – zmiany w przepisach

W projekcie ustawy wprowadzającej ustawę o rejestrowanych związkach partnerskich, znajdą się nowe przepisy przyznające osobom w rejestrowanych związkach partnerskich prawa w obszarze opieki zdrowotnej, zabezpieczenia społecznego, dziedziczenia i podatków.

Rozszerzona o partnerów z rejestrowanego związku partnerskiego zostanie definicja osoby bliskiej w ustawie z 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. A właśnie osobom bliskim udzielane są informacje na temat pacjenta i jego stanu zdrowia w placówkach medycznych.

Partnerom w rejestrowanym związku partnerskim zostanie przyznane prawo pochówku partnera (na równi z rodziną) w ustawie z 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych.

Ustawa ta wprowadzi zmiany w kodeksie cywilnym pozwalające na dziedziczenie ustawowe po zmarłej partnerce lub zmarłym partnerze.

W ustawie o podatku od spadków i darowizn oraz ustawie o podatku od czynności cywilnoprawnych pojawią się zwolnienia dla partnerów z rejestrowanego związku partnerskiego na równi z najbliższą rodziną.

Wprowadzona zostanie też w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych możliwość wspólnego rozliczania osób partnerskich, które zawarły umowę o wspólności majątkowej.

Dodatkowo w przepisach pojawią się:
- możliwość objęcia partnerki lub partnera ubezpieczeniem zdrowotnym, 
- możliwość reprezentowania partnerki lub partnera przed urzędami i sądami, 
- prawo do renty rodzinnej w przypadku śmierci partnerki lub partnera i 
- prawo do zasiłku opiekuńczego w przypadku konieczności sprawowania opieki nad chorą partnerką lub chorym partnerem.

Wykonanie wyroku ETPCz

Omawiane przepisy mają być też wykonaniem wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 12 grudnia 2023 r. w sprawie Przybyszewska i inni przeciwko Polsce. W tym wyroku ETPCz stwierdził naruszenie przez Polskę art. 8 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, tj. prawo do poszanowania życia rodzinnego i prywatnego. Wyrok ten zobowiązał Polskę do wdrożenia przepisów pozwalających parom tej samej płci odpowiednie uznanie i ochronę ich związku. Ochrona par tej samej płci powinna być „odpowiednia” i zapewniać prawo do wsparcia materialnego, odnosić się do podatków i dziedziczenia, a także nakładać na partnerki i partnerów prawa i obowiązki w zakresie wzajemnej pomocy.

Coraz mniej małżeństw a więcej związków nieformalnych

W uzasadnieniu omawianych założeń wskazano, że z Narodowego Spisu Powszechnego z 2021 roku wynika, że w Polsce spada liczba małżeństw, ale rośnie liczba związków nieformalnych: w 2011 roku było ich 316,5 tys., a w 2021 – 552,8 tys. Rośnie też liczba małżeństw bez dzieci - w ciągu dekady liczba małżeństw z dziećmi zmniejszyła się z 41,8% ogółu rodzin do zaledwie 22,3%. Statystyki pokazują więc wyraźnie, że coraz więcej rodzin w Polsce to osoby pozostające w związkach nieformalnych. Zdaniem odpowiedzialnej za te projekty Katarzyny Kotuli, Ministry do spraw Równości, niewątpliwie istnieje potrzeba społeczna zwiększenia ochrony prawnej rodzin tworzonych przez pary tej samej i różnej płci, które nie zawierają małżeństw.

Od kiedy nowe przepisy o związkach partnerskich?

Projekty nowych ustaw mają zostać przyjęte przez Radę Ministrów w IV. kwartale 2024 r. Na ten moment nie ma informacji o planowanym terminie wejścia w życie tych przepisów. Należy się spodziewać, że stanie się to w I połowie 2025 roku – o ile obecna koalicja rządowa dojdzie do porozumienia odnośnie treści tych ustaw.

Źródła:
Projekt ustawy o rejestrowanych związkach partnerskich – założenia;
Projekt ustawy wprowadzającej ustawę o rejestrowanych związkach partnerskich – założenia