Likwidacja abonamentu RTV już postanowiona. Ale od kiedy? Nowa ustawa medialna nie wejdzie w życie przed 2025 rokiem

• Nowa ustawa medialna - Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego konsultuje założenia projektu
• Finansowanie mediów publicznych (w tym likwidacja abonamentu RTV)
• Reforma Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji 
• Powoływanie władz mediów publicznych. Dwuetapowy konkurs na członków zarządów spółek mediów publicznych
• Pluralizm mediów
• Harmonogram prac nad projektem nowej ustawy medialnej

Nowa ustawa medialna - Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego konsultuje założenia projektu

W dniu 17 kwietnia 2024 r. w Dzienniku Urzędowym UE opublikowane zostało rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1083 z dnia 11 kwietnia 2024 r. w sprawie ustanowienia wspólnych ram dla usług medialnych na rynku wewnętrznym i zmiany dyrektywy 2010/13/UE (Europejski Akt o Wolności Mediów)(dalej jako: EMFA). Europejski Akt o Wolności Mediów wszedł w życie 7 maja 2024 r. i wprowadza minimalne standardy dotyczące funkcjonowania mediów publicznych. 

Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego opracowało koncepcję wdrożenia regulacji wynikających z EMFA do polskiego porządku prawnego. EMFA zobowiązuje państwa członkowskie do zapewnienia przejrzystości wszelkich stosowanych środków mogących mieć wpływ na pluralizm i niezależność mediów. Przejrzystość ta, w opinii Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, nie powinna odnosić się wyłącznie do samej treści tych środków, ale także do procedury ich przyjmowania.

W związku z powyższym, przed przystąpieniem do prac nad projektem aktu normatywnego, który wdroży wymogi wynikające z EMFA do polskiego porządku prawnego, MKiDN rozpoczyna proces konsultacji społecznych dotyczących kierunków przyszłych regulacji.

Uwagi do projektu można zgłaszać do 23 września 2024 r. na załączonym poniżej formularzu "Tabela do zgłaszania uwag" również drogą mailową na adres dmisk@mkidn.gov.pl .

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1083 z dnia 11 kwietnia 2024 r. w sprawie ustanowienia wspólnych ram dla usług medialnych na rynku wewnętrznym i zmiany dyrektywy 2010/13/UE (europejski akt o wolności mediów)
Tabela do zgłaszania uwag

Proponowane przez MKiDN rozwiązania zakładają zmiany w następujących kwestiach:

Finansowanie mediów publicznych (w tym likwidacja abonamentu RTV)

Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego uważa, że obecny system finansowania nie gwarantuje stabilności mediów publicznych. Dlatego proponuje likwidację abonamentu RTV a w zamian media publiczne mają być finansowane mediów publicznych z budżetu państwa. MKiDN zaznacza jednocześnie, że nie chodzi o wprowadzenie dodatkowego opodatkowania. Założenia opierają się na przyznaniu gwarancji środków na realizację misji publicznej w wysokości co najmniej 0,09% PKB rocznie.
Wprowadzenie stałej kwoty finansowania pozwoli na zmniejszenie ilości reklam w telewizji publicznej i skupieniu na misji. Stopień realizacji misji publicznej będzie podlegał ocenie społecznej i kontroli ze strony KRRiT, która powinna zostać zreformowana.

Reforma Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji 

Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego proponuje zagwarantowania większej niezależności KRRiT i przywrócenie jej 9-osobowego składu tj. 4 członków powoływanych przez Sejm, 2 – przez Senat i 3 – przez Prezydenta. Dodatkowym elementem jest mechanizm rotacyjności składu. Przy zachowaniu 6-letniej kadencji każdego członka KRRiT – co 2 lata powinna następować wymiana ⅓ członków.

Kompetencje KRRiT powinny - zdaniem MKiDN - wspierać samoregulację rynku, dlatego resort proponuje ich rozszerzenie o:
- wprowadzenie większej przejrzystości struktury właścicielskiej mediów poprzez opracowanie krajowej bazy danych własności mediów,
- koordynację środków dotyczących usług medialnych spoza UE, co może stanowić istotny element w walce z dezinformacją i propagandą (m.in. ze strony mediów rosyjskich),
- prowadzenie okresowego monitoringu stanu pluralizmu mediów w Polsce

Jednocześnie Rada Mediów Narodowych zostanie zlikwidowana, zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 13 grudnia 2016 r.

Powoływanie władz mediów publicznych. Dwuetapowy konkurs na członków zarządów spółek mediów publicznych

MKiDN proponuje wprowadzenie zasad powoływania Rad Nadzorczych przez Krajową Radę Radiofonii i Telewizji oraz Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Uwzględniają one określenie kompetencji koniecznych do sprawowania funkcji oraz podawanie do publicznej wiadomości oceny poszczególnych kandydatów i uzasadnienia wyboru poszczególnych członków rad nadzorczych.

Zostanie wprowadzony dwuetapowy konkurs na członków zarządów spółek mediów publicznych. Wyboru najlepszego kandydata dokonywałaby KRRiT.

Rady programowe nie powinny podlegać naciskom politycznym. Rekomendujemy wprowadzenie otwartych konkursów. Proponujemy by KRRiT powoływała rady spośród kandydatów zgłaszanych przez organizacje pozarządowe oraz pracowników spółek publicznej radiofonii i telewizji. Same Rady programowe natomiast byłyby elementem społecznego nadzoru nad realizacją misji publicznej.

Pluralizm mediów

Obecnie wymagania nałożone na podmioty, które chcą uzyskać koncesję na rozpowszechnianie programów drogą satelitarną lub kablową są bardzo wysokie. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego chce liberalizacji tych przepisów. Programy publicznej radiofonii i telewizji nie będą wymagały koncesji. MKiDN rekomenduje ich utrzymanie tylko dla nadawców programów naziemnych.

Celem nowych przepisów ma być też mocna pozycja niezależnych mediów lokalnych, których zadaniem jest rzetelne informowanie, kontrola i krytyka społeczna. Z tych powodów mają być wprowadzone ograniczenia prowadzenia działalności na rynku medialnym przez jednostki samorządu terytorialnego.

Pojawią się też nowe przepisy dot. kontroli koncentracji rynku medialnego pod kątem jej wpływu na pluralizm i niezależność redakcyjną oraz zasad wydawania środków publicznych na reklamy. Chodzi o to, by środki te były wydatkowane w sposób transparentny i według obiektywnych, niedyskryminacyjnych kryteriów.

Harmonogram prac nad projektem nowej ustawy medialnej

Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego wskazało jednocześnie harmonogram prac nad przygotowaniem nowej ustawy medialnej. 
24 czerwca – 23 września 2024 r. – szerokie konsultacje społeczne założeń nowej ustawy medialnej;

Październik 2024 r. – publikacja raportu z konsultacji założeń,

Koniec 2024 r. – przygotowanie projektu ustawy i skierowanie go do konsultacji publicznych i międzyresortowych.

Z tego harmonogramu widać wyraźnie, że trudno będzie nowej ustawie medialnej wejść w życie od początku 2025 roku. Choć oczywiście nie jest to niemożliwe. Czy oznacza to, że jeszcze w 2025 roku będziemy płacić abonament rtv na dotychczasowych zasadach? Wydaje się, że tak.