Od 11 czerwca 2024 r. obowiązuje tzw. Dyrektywa azylowa Parlamentu Europejskiego i Rady UE, która stanowi część tzw. paktu migracyjnego. Co wynika z tej dyrektywy? Jakie obowiązki są nałożone na państwa członkowskie? Kiedy przepisy tej dyrektywy mają być implementowane do prawa poszczególnych państw Unii Europejskiej?
- Pakt migracyjny UE 2024. Jakie nowe przepisy zostały przyjęte? Kiedy wejdą w życie?
- Dyrektywa azylowa – terminy wejścia w życie i wdrożenia do prawa poszczególnych państw UE
- Jakie zmiany przynosi dyrektywa azylowa?
- Świadczenia dla migrantów ubiegającym się o ochronę międzynarodową w UE. Zdrowotne, edukacyjne, materialne, w tym pieniężne na codzienne wydatki
- Jednolity standard świadczeń dla migrantów w całej UE?
- Do kogo ma zastosowanie Dyrektywa azylowa?
Pakt migracyjny UE 2024. Jakie nowe przepisy zostały przyjęte? Kiedy wejdą w życie?
W dniu 14 maja 2024 r. Rada Unii Europejskiej przyjęła istotną reformę europejskiego systemu azylowo-migracyjnego (tzw. pakt o migracji i azylu). Reforma ta to w szczególności 10 nowych aktów prawnych, które zmieniają gruntownie unijne przepisy dot. zarządzania azylem i migracją.
Więcej na ten temat w artykule: Pakt migracyjny UE 2024. Jakie nowe przepisy zostały przyjęte? Kiedy wejdą w życie?
Dyrektywa azylowa – terminy wejścia w życie i wdrożenia do prawa poszczególnych państw UE
Jednym z tych nowych aktów prawnych jest Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady UE 2024/1346 z 14 maja 2024 r. w sprawie ustanowienia norm dotyczących przyjmowania osób ubiegających się o ochronę międzynarodową – zwana dyrektywą azylową.
Dyrektywa ta już weszła w życie 11 czerwca 2024 r. Ale państwa członkowskie mają obowiązek wprowadzić w życie swoje krajowe przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne niezbędne do wykonania art. 1–10, 12, 13, 17–29 i 31–34 tej Dyrektywy do 12 czerwca 2026 r.
Warto też dodać, że uzupełnieniem przepisów tej dyrektywy jest bezpośrednio stosowane Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady UE 2024/1348 z 14 maja 2024 r. w sprawie ustanowienia wspólnej procedury ubiegania się o ochronę międzynarodową w Unii i uchylenia dyrektywy 2013/32/UE. To rozporządzenie weszło w życie w tym samym dniu co ww. Dyrektywa – czyli 11 czerwca 2024 r. ale ma być stosowane dopiero od 12 czerwca 2026 r.
Jakie zmiany przynosi dyrektywa azylowa?
Omawiana dyrektywa azylowa nr 2024/1346 z 14 maja 2024 r. przewiduje zmianę przepisów uchylanej Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/33/UE z 26 czerwca 2013 r. w sprawie ustanowienia norm dotyczących przyjmowania wnioskodawców ubiegających się o ochronę międzynarodową.
W motywie 2 Dyrektywy azylowej wskazano, że wspólna polityka azylowa UE jest oparta na pełnym stosowaniu Konwencji genewskiej dotyczącej statusu uchodźców z dnia 28 lipca 1951 r., zmienionej protokołem nowojorskim z dnia 31 stycznia 1967 r. (zwanej dalej „konwencją genewską). Włącznie z zawartą w tej konwencji zasadą non-refoulement. Zgodnie z zasadą non-refoulement, migranta, któremu odmówiono przyznania statusu uchodźcy, nie wolno deportować do kraju, w którym groziłoby mu niebezpieczeństwo prześladowania. W takim wypadku państwo powinno otoczyć taką osobę inną (niż status uchodźcy) formą ochrony – np. w przepisach wielu państw, także w prawie polskim, istnieje instytucja pobytu tolerowanego.
Dyrektywa, w ramach wspólnego europejskiego systemu azylowego (WESA) ustanawia system ustalania państwa członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrywanie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej, wspólne normy dotyczące procedur azylowych, warunków i procedur przyjmowania oraz prawa osób korzystających z ochrony międzynarodowej.
Świadczenia dla migrantów ubiegającym się o ochronę międzynarodową w UE. Zdrowotne, edukacyjne, materialne, w tym pieniężne na codzienne wydatki
W szczególności Dyrektywa ustanawia przepisy dotyczące:
1) udzielania migrantom ubiegającym się o ochronę międzynarodową informacji dotyczące warunków ich przyjmowania na terenie UE i udzielania ww. ochrony, określonych w tej dyrektywie;
2) detencji, czyli umieszczenia osoby ubiegającej się o ochronę międzynarodową przez państwo członkowskie w określonym miejscu, w którym jest ona pozbawiona swobody przemieszczania się;
3) świadczeń materialnych dla migrantów, które obejmują miejsce zakwaterowania, wyżywienie, odzież i artykuły higieny osobistej, zapewniane w formie rzeczowej lub jako świadczenie pieniężne, w talonach, lub jako połączenie tych form, a także świadczenie na codzienne wydatki;
Przy czym „świadczenie na codzienne wydatki” oznacza świadczenie okresowe dla osób ubiegających się o ochronę międzynarodową, umożliwiające im minimalny stopień samodzielności w życiu codziennym, zapewniane jako świadczenie pieniężne, w talonach, w formie rzeczowej, lub jako połączenie tych form, pod warunkiem że takie świadczenie obejmuje świadczenie pieniężne;
4) innych świadczeń dla migrantów ubiegających się o ochronę międzynarodową, jak:
- dostęp do edukacji ich dzieci - taki sam dostęp do edukacji, jaki mają obywatele danego państwa oraz na podobnych warunkach, do czasu faktycznego wykonania wobec tych małoletnich lub ich rodziców środka wydalenia,
- dostęp do rynku pracy - nie później niż sześć miesięcy od dnia rejestracji wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej,
- dostęp do kursów językowych, kursów wychowania obywatelskiego lub szkoleń zawodowych, które te państwa członkowskie uznają za odpowiednie, aby pomóc w zwiększeniu zdolności osób ubiegających się o ochronę międzynarodową do samodzielnego działania i kontaktu z właściwymi organami lub aby znaleźć zatrudnienie,
- zapewnienie niezbędnej opieki zdrowotnej, świadczoną przez lekarzy ogólnych lub – w razie potrzeby – przez lekarzy specjalistów. Taka niezbędna opieka zdrowotna musi być w myśl Dyrektywy odpowiedniej jakości oraz musi obejmować co najmniej opiekę medyczną w nagłych przypadkach, podstawowe leczenie chorób, w tym poważnych zaburzeń psychicznych, a także opiekę zdrowotną w zakresie zdrowia seksualnego i reprodukcyjnego, która jest niezbędną w przypadku poważnych problemów zdrowotnych.
Jednolity standard świadczeń dla migrantów w całej UE?
Jednym z najczęściej cytowanych przepisów omawianej Dyrektywy jest jej motyw 11, zgodnie z którym nakłada się na państwa członkowskie obowiązek przyjęcia przepisów dot. przyjmowania osób ubiegających się o ochronę międzynarodową, które są wystarczające do zapewnienia im odpowiedniego poziomu życia i porównywalnych warunków życia we wszystkich państwach członkowskich. Harmonizacja warunków przyjmowania tych osób ubiegających się o ochronę międzynarodową powinna – zgodnie z tym przepisem - pomóc w ograniczaniu wtórnego przemieszczania się tych osób, na które wpływ ma zróżnicowanie warunków ich przyjmowania.
Agnieszka Dziemianowicz-Bąk, minister rodziny, pracy i polityki społecznej była 17 czerwca 2024 r. pytana w Polsat News, czy wejście w życie dyrektywy azylowej oznaczałoby, że świadczenia socjalne dla migrantów w Polsce i Niemczech będą identyczne. Jej zdaniem "taka sytuacja jest trudna do wyobrażenia". Ministra podkreśliła, że "Polityka migracyjna musi opierać się także na integracji, także na zabezpieczeniu równego traktowania cudzoziemców, którzy do nas przyjeżdżają, ale równego traktowania, a nie uprzywilejowanego traktowania".
Do kogo ma zastosowanie Dyrektywa azylowa?
Dyrektywa azylowa nr 2024/1346 ma zastosowanie do wszystkich obywateli państw trzecich i do bezpaństwowców, którzy występują z wnioskiem o udzielenie ochrony międzynarodowej na terytorium, w tym na granicy zewnętrznej, na morzu terytorialnym lub w strefach tranzytowych, państw członkowskich UE. Pod warunkiem, że osoby te są uprawnione do pozostawania na danym terytorium jako osoby ubiegające się o ochronę międzynarodową.
Dyrektywa ma również zastosowanie do członków rodziny osoby ubiegającej się o ochronę międzynarodową, pod warunkiem że są oni objęci takim wnioskiem o udzielenie ochrony międzynarodowej zgodnie z prawem krajowym.
Natomiast omawiana dyrektywa nie ma zastosowania do wniosków o azyl dyplomatyczny lub terytorialny złożonych w przedstawicielstwach państw członkowskich.
Podstawa prawna: Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady UE 2024/1346 z 14 maja 2024 r. w sprawie ustanowienia norm dotyczących przyjmowania osób ubiegających się o ochronę międzynarodową – opublikowana w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej z 22 maja 2024 r. – weszła w życie 20 dnia po dniu publikacji, czyli 11 czerwca 2024 r.