W dniu 14 maja 2024 r. Rada Unii Europejskiej przyjęła istotną reformę europejskiego systemu azylowo-migracyjnego (tzw. pakt o migracji i azylu). Reforma ta to w szczególności 10 nowych aktów prawnych, które zmieniają gruntownie unijne przepisy dotyczące zarządzania azylem politycznym i migracją.
- Rozporządzeniu o kontroli przesiewowej
- Aktualizacja bazy danych Eurodac
- Rozporządzenie o procedurze azylowej
- Rozporządzenie o powrotowej procedurze granicznej
- Rozporządzenie o zarządzaniu azylem i migracją
- Rozporządzenie o kwalifikowaniu i dyrektywa o warunkach przyjmowania
- Rozporządzenie o przesiedleniach
- Obowiązkowa procedura graniczna
- Odpowiedzialność za rozpatrzenie wniosku azylowego
- Mechanizm solidarności
- Zarządzanie sytuacjami kryzysowymi
- Kiedy pakt migracyjny UE ma wejść w życie?
Jak czytamy na stronie Rady UE. Przepisy te mają pomóc „zarządzać napływem migrantów w uporządkowany sposób, utworzyć skuteczne i jednolite procedury oraz zapewnić sprawiedliwy podział obciążeń między państwami członkowskimi.”
Poniżej wymieniamy za Radą UE te najważniejsze akty prawne paktu migracyjnego:
Rozporządzeniu o kontroli przesiewowej
Na podstawie tego rozporządzenia organy poszczególnych państw UE będą mogły stosować odpowiednią procedurę do migrantów o nieuregulowanym statusie i do osób ubiegających się o azyl na granicy zewnętrznej. Ponadto dzięki temu rozporządzeniu w jednolity sposób przeprowadzane będą weryfikacje tożsamości, kontrole pod kątem zagrożenia dla bezpieczeństwa i pod kątem szczególnych potrzeb oraz oceny stanu zdrowia.
Aktualizacja bazy danych Eurodac
Nowe przepisy dotyczące zaktualizowanej bazy danych Eurodac umożliwią gromadzenie bardziej dokładnych i kompletnych danych (także danych biometrycznych) dotyczących różnych kategorii migrantów, w tym osób ubiegających się o ochronę międzynarodową i osób przybywających do UE w sposób nieuregulowany. Pomoże to kształtować politykę oraz wzmocni kontrolę migracji nieuregulowanej i nielegalnych przemieszczeń.
Rozporządzenie o procedurze azylowej
Rozporządzenie to ma na celu uproszczenie europejskiej procedury azylowej i wprowadza – w ściśle określonych przypadkach – obowiązkową procedurę graniczną.
Rozporządzenie o powrotowej procedurze granicznej
Ten akt prawny reguluje powroty osób, których wnioski rozpatrywane w ramach tej procedury zostały odrzucone.
Rozporządzenie o zarządzaniu azylem i migracją
To rozporządzenie określa, które państwo członkowskie jest odpowiedzialne za rozpatrywanie wniosków o ochronę międzynarodową, i po raz pierwszy wprowadza sprawiedliwy podział odpowiedzialności między państwami członkowskimi. Dzięki rozporządzeniu o sytuacjach kryzysowych UE będzie lepiej przygotowana do rozpatrywania wniosków azylowych w nadzwyczajnych okolicznościach.
Rozporządzenie o kwalifikowaniu i dyrektywa o warunkach przyjmowania
Te nowe akty prawne ustanawiają jednolite zasady dotyczące kryteriów udzielania ochrony międzynarodowej i standardy przyjmowania osób ubiegających się o azyl. Powinny one również pomóc w ograniczaniu wtórnych przepływów między państwami członkowskimi.
Rozporządzenie o przesiedleniach
Ten akt prawny określa legalne i bezpieczne sposoby dostania się do UE, ustanawiając wspólne zasady przesiedleń i przyjęć ze względów humanitarnych.
Obowiązkowa procedura graniczna
Ważną nową procedurą prawną ma być obowiązkowa procedura graniczna. Będzie ona stosowana do niektórych kategorii osób ubiegających się o azyl (np. pochodzących z krajów o niskim wskaźniku przyznawania azylu). Pozwoli przeprowadzić na granicach zewnętrznych UE szybką ocenę tego, czy wnioski o azyl nie są bezzasadne lub niedopuszczalne. Osoby podlegające granicznej procedurze azylowej nie mogą wjechać na terytorium UE.
Odpowiedzialność za rozpatrzenie wniosku azylowego
Nowe przepisy określają, które państwo członkowskie będzie odpowiedzialne za rozpatrzenie wniosku azylowego (np. w przypadkach, w których członek rodziny danej osoby przebywa w państwie UE lub jeżeli wniosek azylowy nie został złożony w państwie UE, do którego osoba ubiegająca się o azyl przybyła początkowo).
Mechanizm solidarności
W ramach paktu migracyjnego wprowadzony ma być także mechanizm solidarności, który ma zapewnić sprawiedliwszy podział odpowiedzialności problemów migracyjnych. Nowe przepisy łączą obowiązkową solidarność – zakładającą wspieranie państw członkowskich mających problem z dużym napływem migrantów – z elastycznością w zakresie rodzaju wkładów. Wkłady państw członkowskich mogą obejmować relokacje, wkłady finansowe lub, w porozumieniu z państwem członkowskim będącym beneficjentem – alternatywne środki solidarnościowe (np. wysłanie do danego państwa funkcjonariuszy straży granicznej lub pomoc w rozmieszczaniu ośrodków recepcyjnych).
Zarządzanie sytuacjami kryzysowymi
Wprowadzona została też zasada - w celu radzenia sobie z sytuacjami kryzysowymi (takim jak np. masowe przybycia i instrumentalne traktowanie migrantów) i sytuacjami spowodowanymi działaniem siły wyższej - że państwa członkowskie mogą odstąpić od niektórych przepisów i zwrócić się o większe środki solidarności do innych państw UE. Odstępstwa mogą dotyczyć na przykład terminów rejestracji osób ubiegających się o azyl i czasu trwania procedury granicznej.
Mechanizm kryzysowy ma zastosowanie wyłącznie w wyjątkowych okolicznościach i przez okres ściśle niezbędny do przeprowadzenia działań w odpowiedzi na sytuacje kryzysowe lub sytuacje spowodowane działaniem siły wyższej. Na jego uruchomienie musi zgodzić się Rada.
Kiedy pakt migracyjny UE ma wejść w życie?
Państwa członkowskie UE mają 2 lata na wprowadzenie w życie ww. przepisów.