ZUS: Ważne zmiany dla nauczycieli od 1 września 2024 r. Więcej osób skorzysta z wcześniejszej emerytury stażowej i tzw. kompensówki

• Nauczycielskie świadczenie kompensacyjne - kto może otrzymać? Jakie warunki trzeba spełnić?
• Wysokość nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego
• Wcześniejsza emerytura nauczycielska bez względu na wiek
• Nowa emerytura nauczycielska (emerytura stażowa) od 1 września 2024 r.
• Wysokość nowej emerytury stażowej
• Co ze środkami z II filaru emerytalnego ?

Nauczycielskie świadczenie kompensacyjne - kto może otrzymać? Jakie warunki trzeba spełnić?

- Nauczyciele, wychowawcy, czy inni pracownicy pedagogiczni, którzy urodzili się po 1948 roku, nie muszą czekać do ukończenia powszechnego wieku emerytalnego, by otrzymywać z ZUS-u świadczenie. Jeśli mają odpowiedni wiek, staż pracy i rozwiązali stosunek pracy, to mogą np.  skorzystać z nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego - informuje Krystyna Michałek, regionalny rzecznik prasowy ZUS województwa kujawsko-pomorskiego.

Aby nabyć prawo do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, należy spełnić łącznie trzy warunki. Pierwszym z nich jest ukończenie określonego wieku, który jest zróżnicowany dla kobiet 
i dla mężczyzn. Do końca 2024 r. kobieta musi ukończyć co najmniej 55 lat, a mężczyzna 60 lat.
- w latach 2025-2026 wiek ten wynosi 56 lat dla kobiet, 61 lat dla mężczyzn, 
- w latach 2027-2028 wiek wynosi 57 lat dla kobiet, 62 lata dla mężczyzn, 
- w latach 2029-2030 wiek wynosi 58 lat dla kobiet, 63 lata dla mężczyzn,               
- w latach 2031-2032 wiek wynosi 59 lat dla kobiet, 64 lata dla mężczyzn.                             

Drugim warunkiem, który trzeba spełnić, by otrzymać świadczenie kompensacyjne jest odpowiedni staż ubezpieczeniowy. Należy udowodnić 30 lat okresów składkowych i nieskładkowych, w tym 20 lat pracy w zawodzie nauczyciela, wychowawcy, czy innego pracownika pedagogicznego przynajmniej w wymiarze 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć w placówkach wymienionych w ustawie o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych. To może być praca nauczycielska na przykład w publicznych i niepublicznych przedszkolach, szkołach, specjalnych ośrodkach szkolno-wychowawczych czy młodzieżowych ośrodkach wychowawczych.  

Co ważne od 1 września 2024 r.  krąg osób uprawnionych do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego poszerza się o pracowników poradni psychologiczno-pedagogicznych. 
- Do świadczenia kompensacyjnego po spełnieniu wszystkich warunków będą mieć prawo także nauczyciele, wychowawcy inni pracownicy  pedagogiczni zatrudnieni w publicznych i niepublicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych w tym w poradniach specjalistycznych udzielających dzieciom, młodzieży, rodzicom i nauczycielom pomocy psychologiczno-pedagogicznej, a także pomocy uczniom w wyborze kierunku kształcenia i zawodu – mówi Krystyna Michałek.

Ostatni, niezbędny warunek, to rozwiązać stosunek pracy na swój wniosek lub stosunek wygaśnie w określonych okolicznościach np. umowa o pracę wygaśnie z powodu upływu okresu, na jaki została zawarta. Gdy zatrudnienie odbywa się w kilku miejscach, to muszą zostać rozwiązane wszystkie umowy o pracę, bez względu na ich charakter i wymiar czasu, w jakim są wykonywane. Istotne jest również by po rozwiązaniu stosunku pracy w charakterze nauczyciela, a przed przejściem na świadczenie kompensacyjne  nie wykonywać żadnej innej pracy ani nie prowadzić działalności gospodarczej.

Wysokość nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego

Wysokość nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego ustalana jest indywidualnie i nie może być niższa niż najniższa gwarantowana emerytura, która aktualnie wynosi 1780,96 zł brutto. Świadczenie to przysługuje do czasu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego lub uzyskania prawa do wcześniejszej emerytury.

Z danych ZUS wynika, że w kwietniu 2024 r. świadczenia kompensacyjne pobierało 12,3 tys. osób; przeciętna wysokość kompensówki wynosiła 4022,52 zł.

Wcześniejsza emerytura nauczycielska bez względu na wiek

Nauczyciele mogą także przejść na wcześniejszą emeryturę nauczycielską. Wciąż na taką emeryturę mogą przechodzić osoby, które 31 grudnia 2008 r. miały co najmniej 30 lat pracy, w tym minimum 20 lat pracy nauczycielskiej wykonywanej przynajmniej w wymiarze połowy obowiązującego pełnego wymiaru zajęć.  

Wyjątkiem są nauczyciele m.in. ze szkół i zakładów specjalnych. W ich przypadku emerytura jest przyznawana, jeśli do 31 grudnia 2008 r. mieli 25 lat pracy, w tym 20 lat pracy nauczycielskiej przynajmniej w wymiarze 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć. Nauczyciel, który chce przejść na emeryturę nauczycielską musi rozwiązać umowę o pracę i złożyć wniosek o emeryturę nauczycielską przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego. Jeśli przystąpił do OFE, to musi dodatkowo złożyć  wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym na dochody budżetu państwa.

Nowa emerytura nauczycielska (emerytura stażowa) od 1 września 2024 r.

Od 1 września 2024 r. wchodzą zmiany przepisów w Karcie Nauczyciela, dzięki którym nauczyciele, którzy nie spełnili warunków do wcześniejszej emerytury bez względu na wiek do 31 grudnia 2008 r., będą mogli przejść na tzw. emeryturę stażową. Muszą jednak spełnić kilka warunków. 

Jednym z nich jest rozpoczęcie pracy jako nauczyciel, wychowawca, inny pracownik pedagogiczny w przedszkolu, szkole, placówce lub innej jednostce organizacyjnej wymienionej w art.1 Karty Nauczyciela przed 1 stycznia 1999 r. 

Trzeba też rozwiązać stosunek pracy i udokumentować 30 lat stażu składkowego (bez okresów rolnych) w tym 20 lat faktycznego wykonywania pracy nauczycielskiej świadczonej w wymiarze przynajmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć. 

Wniosek o nową emeryturę nauczycielską należy złożyć przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. Prawo do tej  emerytury nie ustaje w związku z osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego. 

Wysokość nowej emerytury stażowej

Nowa emerytura nauczycielska obliczona zostanie w wyniku podzielenia zwaloryzowanego kapitału początkowego, zwaloryzowanych składek zgromadzonych na koncie ubezpieczonego oraz zwaloryzowanych środków zgromadzonych na subkoncie przez  średnie dalsze trwanie życia dla osoby w wieku, w którym przechodzi na tę emeryturę. Co ważne, aby mieć prawo do nowej emerytury nauczycielskiej, kwota z wyliczenia musi być nie niższa od minimalnej emerytury, która aktualnie wynosi 1780,96 zł brutto. 

Z chwilą wydania decyzji w sprawie ustalenia prawa do nowej emerytury nauczycielskiej środki w OFE  są umarzane i przechodzą na subkonto w ZUS-ie, które jest zamykane. Tym samym ustaje członkostwo w OFE. W związku z tym kobieta, która jest członkiem OFE, nie nabędzie prawa do emerytury kapitałowej w powszechnym wieku emerytalnym i tym samym nie będzie miała prawa do przeliczenia emerytury w docelowej wysokości.

Co ze środkami z II filaru emerytalnego ?

W przypadku przejścia na nauczycielskie świadczenie kompensacyjne w razie śmierci środki z subkonta i OFE są dziedziczone. Natomiast, w przypadku nowej emerytury nauczycielskiej środki z subkonta (wraz z przekazanymi środkami z OFE) są przenoszone na konto ubezpieczonego i nie podlegają dziedziczeniu, co oznacza brak prawa do podziału środków lub wypłaty gwarantowanej.

Krystyna Michałek, regionalny rzecznik prasowy ZUS w województwie kujawsko-pomorskim