Zasiłek pogrzebowy 2024. Od kiedy 7000 zł? Dodatkowe 2000 zł w szczególnych sytuacjach. Od 2025 r. coroczna waloryzacja

• Zasiłek pogrzebowy. Jakie koszty pokrywa?
• Ile wynosi obecnie zasiłek pogrzebowy?
• Podwyżka zasiłku pogrzebowego do 7000 zł
• 7000 tys. zł zasiłku pogrzebowego także dla rolników, żołnierzy, służb mundurowych
• Od kiedy 7000 zł zasiłku pogrzebowego?
• Waloryzacja zasiłku pogrzebowego od 2025 roku
• Dodatkowe 2000 zł zasiłku celowego z pomocy społecznej na koszty związane z pogrzebem. W jakich sytuacjach?

Zasiłek pogrzebowy. Jakie koszty pokrywa?

Zasiłek pogrzebowy, to jednorazowe świadczenie wypłacane rodzinie zmarłego z przeznaczeniem na zrekompensowanie koszów pogrzebu (pochówku). Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej wyjaśnia, że celem tego zasiłku jest pokrycie większości normalnych, typowych i powszechnie przyjętych kosztów pogrzebu. Chodzi tu o te koszty, które mają związek z pochówkiem, a więc ze złożeniem ciała lub prochów do grobu. Na potrzeby określenia kosztów pogrzebu przyjmuje się, że sam pogrzeb to czynności, które trwają od chwili zgonu do momentu pochowania zwłok osoby zmarłej. 
Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej  zauważa, że koszty pogrzebu mogą znacząco różnić się w zależności od regionu. W większych miastach ceny są zwykle wyższe niż na wsi czy w mniejszych miejscowościach. Za zwykły pogrzeb obecnie w Polsce trzeba zapłacić minimum 8-10 tys. zł. 

Ile wynosi obecnie zasiłek pogrzebowy?

Aktualnie zasiłek pogrzebowy wynosi 4000 zł. Wynika to z art. 80 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1251, z późn. zm.). Kwota ta nie zmieniła się od 1 marca 2011 r. Co ma ten skutek, że obecnie kwota zasiłku pogrzebowego nie pozwala na pokrycie całości typowych, normalnych kosztów pogrzebu.

Podwyżka zasiłku pogrzebowego do 7000 zł

Z powyższych względów w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej przygotowano projekt nowelizacji ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (i kilku innych ustaw), podwyższający zasiłek pogrzebowy do 7000 zł.

Projekt ten opublikowano na stronach Rządowego Centrum Legislacji w dniu 10 maja 2024 r. Aktualnie trwają uzgodnienia międzyresortowe tego projektu. 

Koszt zwiększenia zasiłku oszacowano na 2,06 mld zł w skali pełnego 2025 roku. Kwota ta ma wzrosnąć do 3,1 mld zł za 10 lat. W 2024 roku koszt oszacowano na ok. 890 mln zł. Skutki finansowe zostały policzone przy założeniu, że projekt wejdzie w życie z dniem 1 lipca 2024 r.

Niestety na dzień 18 czerwca 2024 r. nadal - zgodnie z informacjami opublikowanymi na stronie Rządowego Centrum Legislacji - projekt nadal znajduje się na tym samym etapie legislacyjnym (Uzgodnienia). A zatem trudno przypuszczać (choć nie jest to wykluczone), że zdąży zostać wniesiony do Sejmu, przyjęty przez Sejm i Senat, podpisany przez Prezydenta RP, opublikowany w Dzienniku Ustaw i wejść w życie od lipca 2024 r.

7000 tys. zł zasiłku pogrzebowego także dla rolników, żołnierzy, służb mundurowych

Wysokość zasiłku pogrzebowego ustalona w ustawie z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ma zastosowanie także do wysokości wypłat zasiłków pogrzebowych przysługujących m.in. na podstawie następujących ustaw:

• z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin (Dz. U. z 2023 r. poz. 1100, z późn. zm.),
• z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2024 r. poz. 90), 
• z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin (Dz. U. z 2024 r. poz. 242),
• z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2023 r. poz. 1280, z późn. zm.).

Omawiana nowelizacja przewiduje podwyższenie zasiłku pogrzebowego do wysokości 7000 zł także żołnierzom i funkcjonariuszom na podstawie ustaw dotyczących tych służb mundurowych. Stąd zaprojektowane stosowne zmiany w
- ustawie z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji,
- ustawie z dnia 12 października 1990 r. o Straży Granicznej, 
- ustawie z dnia 24 sierpnia 1991 r. o  Państwowej Straży Pożarnej, 
- ustawie z dnia 24 maja 2002 r. o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu,
- ustawie z dnia 9 czerwca 2006 r. o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym,
- ustawie z dnia 9 czerwca 2006 r. o służbie funkcjonariuszy Służby Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służby Wywiadu Wojskowego,
- ustawie z dnia 9 kwietnia 2010 r. o Służbie Więziennej,
- ustawie z dnia 8 grudnia 2017 r. o Służbie Ochrony Państwa,
- ustawie z dnia 26 stycznia 2018 r. o Straży Marszałkowskiej,
- ustawie z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny.

Od kiedy 7000 zł zasiłku pogrzebowego?

Zasiłek pogrzebowy będzie przysługiwał w kwocie 7000 zł, jeżeli śmierć nastąpiła nie wcześniej niż w dniu wejścia w życie tej nowelizacji. Co do zasady omawiana nowelizacja ma wejść w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia w Dzienniku Ustaw. Tak wynika z art. 15 omawianego projektu. Ale w Ocenie Skutków Regulacji tego projektu podano, że skutki finansowe tej podwyżki zasiłku pogrzebowego zostały obliczone przy założeniu, że nowelizacja wejdzie w życie z dniem 1 lipca 2024 r. 
Widać tu wyraźny zamiar MRPiPS aby zasiłek pogrzebowy wynosił 7000 zł od lipca 2024 r. ale trudno obecnie przesądzić kiedy dokładnie omawiane tu zmiany wejdą w życie. Jak już wyżej wspomniano, raczej nie stanie się to od lipca 2024 r.

Waloryzacja zasiłku pogrzebowego od 2025 roku

Omawiana nowelizacja wprowadzi zasadę corocznej waloryzacji zasiłku pogrzebowego od dnia 1 marca, przy zastosowaniu średniorocznego wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych (potocznie: wskaźnik inflacji) ogółem w poprzednim roku kalendarzowym, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”. Wysokość zasiłku pogrzebowego ustalanego w ten sposób będzie zaokrąglana do pełnych złotych w górę. 
Pierwsza waloryzacja kwoty zasiłku pogrzebowego zostanie przeprowadzona w 2025 roku. 
Co ważne, zasiłek pogrzebowy będzie przysługiwał w wysokości obowiązującej w dniu śmierci osoby, której koszty pogrzebu zostały poniesione. 
Prezes ZUS będzie miał obowiązek ogłoszenia, w formie komunikatu, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, co najmniej na 7 dni roboczych przed najbliższym terminem waloryzacji, kwotę zasiłku pogrzebowego.

Dodatkowe 2000 zł zasiłku celowego z pomocy społecznej na koszty związane z pogrzebem. W jakich sytuacjach?

Omawiana nowelizacja ma także doprecyzować obecne zasady przyznawania zasiłku celowego z pomocy społecznej. Dlatego konieczna jest zmiana ustawy z  12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2023 r. poz. 901, z późn. zm.).

Aktualnie, zasiłek celowy jest przyznawany przez gminy w celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej a także w przypadku poniesienia strat w wyniku zdarzenia losowego. W szczególności zasiłek celowy może być przeznaczony na sfinansowanie wyrobów medycznych, leczenia, niezbędnych przedmiotów użytku domowego, drobnych remontów i napraw w mieszkaniu, a także kosztów pogrzebu. 

Omawiana nowelizacja ma uszczegółowić przesłankę przyznawania obecnie funkcjonującego zasiłku celowego z pomocy społecznej z tytułu zdarzenia, jakim jest pogrzeb (art. 6 projektowanej ustawy). Po wejściu w życie nowelizacji zasiłek celowy, w kwocie do 2000 zł będzie skierowany:
- na pokrycie kosztów pogrzebu osobie, która pokryła koszty pogrzebu, jeśli po osobie zmarłej nie przysługuje zasiłek pogrzebowy 
albo 
- jeśli osoba, która pokryła koszty pogrzebu jest uprawniona do zasiłku pogrzebowego i poniosła w związku z pogrzebem nadzwyczajne, trudne do przewidzenia, niemożliwe do pokrycia z kwoty zasiłku pogrzebowego, koszty. 

Odnośnie tej drugiej sytuacji  MRPiPS wskazuje, że czasem powstają nietypowe, trudne do przewidzenia koszty pogrzebu, które są niemożliwe do pokrycia z kwoty zasiłku pogrzebowego i innych źródeł przysługujących w związku ze śmiercią zmarłego (np. ze środków na rachunku oszczędnościowym zmarłego, ubezpieczenia). Można zaliczyć do nich choćby koszty transportu zwłok z odległego miejsca (np. z zagranicy, minimalny koszt z reguły wynosi ok. 6-7 tys. zł) czy dłuższego przechowywania zwłok w chłodni.

 

Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej informuje, że na podstawie ustawy z 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych (Dz. U. z 2023 poz. 887 i 1688), obowiązek pochowania zwłok spoczywa na gminie, na terenie której nastąpił zgon. Jeśli osoba zmarła nie miała rodziny lub była bezdomna, to właśnie gmina, w której doszło do zgonu, jest odpowiedzialna za organizację pogrzebu i pokrycie związanych z nim kosztów. Zgodnie z art. 10 ust. 3 powołanej ustawy w sytuacji, gdy krewni osoby zmarłej jej nie pochowają, ciężar realizacji tego zadania przenosi się na gminę właściwą ze względu na miejsce zgonu. Tak więc na gminie spoczywa obowiązek pochowania zmarłego w odróżnieniu od prawa do pochowania zmarłego, które przysługuje jego bliskim, a jedyną przesłanką, która powoduje przesunięcie na gminę obowiązku sprawienia pochówku, jest brak wypełnienia tego zadania przez krewnych zmarłego. Nie ma znaczenia, dlaczego nie podjęli się oni organizacji pogrzebu. 

Sprawienie pogrzebu jest jednym ze świadczeń niepieniężnych pomocy społecznej, a obowiązek organizacji pochówku, w tym osób bezdomnych, jest zadaniem własnym gminy. Jednakże aktualizuje się ono dopiero gdy z prawa do pochówku zmarłego nie skorzystają krewni, małżonek ani powinowaci jak też brak jest osób, które dobrowolnie zobowiązały się do dokonania pochówku. Postanowienia art. 17 ust. 1 pkt 15 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej dotyczące obowiązku organizacji pogrzebu przez gminę należy interpretować zgodnie z zasadami i celami pomocy społecznej, zwłaszcza z uwzględnieniem zasady subsydiarności, co oznacza, że na gminie ciąży obowiązek sprawienia pogrzebu tylko wtedy, gdy obowiązku tego nie może wykonać rodzina. Natomiast, w sytuacji braku dostatecznych środków na organizację pogrzebu zmarłemu, przez osobę bliską zastosowanie znajduje przepis art. 39 ustawy o pomocy społecznej, umożliwiający wystąpienie z wnioskiem o przyznanie zasiłku celowego na pokrycie kosztów pogrzebu. Tak więc gmina jest już obecnie systemowo włączona w proces zarówno finansowania zasiłku celowego na koszty pogrzebu jak i finansowania kosztu pogrzebu. 

W przypadku, gdy osoba zmarła nie była osobą podlegającą ubezpieczeniom społecznym, zaopatrzeniu emerytalnemu, osobą pobierającą emeryturę lub rentę (lub członkiem ich rodzin), osobą, która w dniu śmierci nie miała ustalonego prawa do emerytury lub renty, lecz spełniała warunki do jej uzyskania i pobierania, osobą pobierającą zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne, zasiłek macierzyński lub zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia, nie przysługuje zasiłek pogrzebowy. W takiej sytuacji bardzo prawdopodobne jest, że koszt pogrzebu będzie poniesiony wyłącznie przez gminę. 

Ministerstwo podkreśla, że zasiłek celowy nie ma charakteru roszczeniowego i jest przyznawany w ramach uznania administracyjnego zarówno w zakresie przyznania prawa jak i wysokości kwoty. Projektowane rozwiązanie umożliwi gminom przyznanie zasiłku z tego tytułu zarówno osobom spełniającym kryterium dochodowe, jak i go nie spełniającym, tzn. osobom samotnie gospodarującym lub osobom w rodzinie. Gminy będą realizowały to zadanie w ramach posiadanych środków finansowych na ten cel.

Źródło: Projekt ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw.