W dniu 10 kwietnia 2024 r. na stronach Rządowego Centrum Legislacji opublikowano projekt nowelizacji ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw. Na dzień 7 lipca 2024 r. projekt ten nadal nie został skierowany do Sejmu. Nowelizacja ta ma wprowadzić drugą w tym samym roku kalendarzowym, dodatkową waloryzację (oprócz tej "zwykłej", realizowanej co roku od 1 marca) emerytur i rent i innych tego typu świadczeń. Ta dodatkowa waloryzacja ma nastąpić tylko jeżeli wzrost cen towarów i usług konsumpcyjnych w pierwszym półroczu danego roku przekroczy 5%. Już teraz wiadomo, że tak wysoka inflacja nie wystąpiła w Polsce w I półroczu 2024 r. W pierwszym kwartale bieżącego roku inflacja spadła poniżej 2% (1,9% r/r w marcu), a na cały 2024 rok jest prognozowana inflacja na poziomie 3,7% (taka jest prognoza NBP z lipca 2024 r.). A zatem nie spełnił się warunek konieczny dla dodatkowej waloryzacji emerytur i rent.
- Druga waloryzacja emerytur i rent w tym samym roku - projekt nowelizacji ustawy emerytalnej
- Termin i wskaźnik drugiej w roku (dodatkowej) waloryzacji emerytur i rent
- Podstawa waloryzacji rocznej
- Kiedy przepisy o drugiej (dodatkowej) waloryzacji wejdą w życie?
Druga waloryzacja emerytur i rent w tym samym roku - projekt nowelizacji ustawy emerytalnej
Obietnica wprowadzenia drugiej waloryzacji emerytur i rent, gdy inflacja będzie przekraczała 5%, znalazła się pod nr 7. w słynnych 100 konkretach na pierwsze 100 dni rządów, sformułowanych przez Koalicję Obywatelską podczas ostatniej kampanii wyborczej do Sejmu i Senatu.
Teraz ta obietnica przybrała już formę projektu nowelizacji ustawy o emeryturach i rentach z FUS przygotowanych w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Samego projektu tej nowelizacji należy się spodziewać już niedługo.
Do tej pory waloryzacja emerytur i rent odbywała się tylko raz w roku kalendarzowym (od 1 marca) z zastosowaniem procentowego wskaźnika waloryzacji, odpowiadającemu średniorocznemu wskaźnikowi cen towarów i usług konsumpcyjnych w poprzednim roku kalendarzowym zwiększonemu o co najmniej 20% realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim roku kalendarzowym (tzw. roczna waloryzacja świadczeń).
Rząd zauważył, że w sytuacji wysokiej inflacji, emeryci i renciści (zwłaszcza ci o niskich emeryturach i rentach) mocno odczuwają wzrost cen towarów i usług konsumpcyjnych w ciągu roku, a ich świadczenia szybko tracą swoją realną wartość.
Dlatego już od 2024 r. proponuje się wprowadzenie (obok obowiązujących teraz przepisów w zakresie rocznej waloryzacji świadczeń) dodatkowej waloryzacji w przypadku, gdy wzrost cen towarów i usług konsumpcyjnych (tzw. inflacja) w pierwszym półroczu danego roku kalendarzowego przekroczy 5%.
Po tej zmianie waloryzacja emerytur i rent będzie odbywała się:
- raz w roku, gdy inflacja w pierwszym półroczu nie przekroczy 5% - zastosowanie będą miały dotychczasowe zasady rocznej waloryzacji świadczeń,
- dwa razy w roku - jeżeli inflacja w pierwszym półroczu powyżej 5% - przeprowadzona zostanie wówczas zarówno waloryzacja roczna, jak i dodatkowa waloryzacja świadczeń.
Termin i wskaźnik drugiej w roku (dodatkowej) waloryzacji emerytur i rent
Dodatkowa (interwencyjna) waloryzacja emerytur i rent i innych świadczeń z ubezpieczeń społecznych ma być przeprowadzana od 1 września, w sytuacji gdy wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych w pierwszym półroczu danego roku przekroczy 105%.
Tak samo, jak w przypadku waloryzacji corocznej, ta dodatkowa waloryzacja będzie polegała na pomnożeniu kwoty świadczenia i podstawy jego wymiaru, w wysokości przysługującej 31 sierpnia roku, w którym przeprowadza się dodatkową waloryzację, przez wskaźnik dodatkowej waloryzacji.
Dodatkowa waloryzacja obejmie emerytury i renty przyznane przed terminem tej waloryzacji.
Wskaźnikiem dodatkowej waloryzacji ma być wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych w pierwszym półroczu danego roku (pod warunkiem jego przekroczenia ponad 105%) zwiększony o co najmniej 20% realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia w pierwszym półroczu danego roku.
Wskaźnikiem cen towarów i usług konsumpcyjnych w pierwszym półroczu ma być:
- wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych dla gospodarstw domowych emerytów i rencistów w pierwszym półroczu danego roku albo
- wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem w pierwszym półroczu danego roku, jeżeli jest on wyższy od wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych dla emerytów i rencistów w pierwszym półroczu danego roku.
Wprowadzenie dodatkowej waloryzacji będzie wymagało też:
1) zobowiązania Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego do ogłaszania – w terminie do dnia 15 lipca – dodatkowych komunikatów w sprawie: wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem w pierwszym półroczu danego roku, wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych dla emerytów i rencistów w pierwszym półroczu danego roku, realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia w pierwszym półroczu danego roku.
2) ogłaszania przez Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, w roku gdy taka waloryzacja będzie przeprowadzana, dodatkowych komunikatów w sprawie należnych od terminu dodatkowej waloryzacji: kwot najniższej emerytury i renty, dodatku pielęgnacyjnego i dodatku dla sierot zupełnych, kwoty maksymalnych zmniejszeń, kwoty emerytur i rent wolnych od potrąceń i egzekucji.
Zwaloryzowane drugi raz emerytury i renty będą podwyższane na okres od 1 września roku, w którym przeprowadzana jest dodatkowa waloryzacja do ostatniego dnia lutego następnego roku kalendarzowego, tj. do dnia poprzedzającego terminem corocznej waloryzacji od 1 marca.
MRPiPS informuje, że zwiększenie udziału realnego wzrostu wynagrodzenia we wskaźniku dodatkowej waloryzacji, ponad ustawowe 20%, ma być przedmiotem corocznych negocjacji w ramach Rady Dialogu Społecznego odbywających się w czerwcu, w roku poprzedzającym waloryzację. Czyli tak samo jak w przypadku waloryzacji rocznej.
Negocjacje te będą się odbywały łącznie, a wynegocjowane ewentualne zwiększenie będzie jednakowe dla udziału realnego wzrostu wynagrodzeń we wskaźniku waloryzacji rocznej i wskaźniku dodatkowej waloryzacji.
W 2024 r., w przypadku przeprowadzenia dodatkowej waloryzacji, z uwagi że czerwcowe negocjacje dotyczyć będą zwiększenia udziału wynagrodzeń we wskaźniku waloryzacji w 2025 r., proponuje się przyjęcie we wskaźniku dodatkowej waloryzacji zwiększenia na poziomie 20% realnego wzrostu wynagrodzeń w pierwszym półroczu danego roku.
Podstawa waloryzacji rocznej
Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej wyjaśnia, że podstawą waloryzacji rocznej będzie, tak jak dotychczas, kwota świadczenia i podstawa jego wymiaru w wysokości przysługującej ostatniego dnia lutego roku kalendarzowego, w którym przeprowadza się waloryzację - ale bez uwzględniania dodatkowej waloryzacji.
Zatem w przypadku emerytur i rent przyznanych do 31 sierpnia poprzedniego roku kalendarzowego, które podlegały dodatkowej waloryzacji - przy waloryzacji rocznej waloryzowana będzie kwota świadczenia i podstawa jego wymiaru bez uwzględniania podwyżek emerytur i rent wynikających z dodatkowej waloryzacji.
A więc dodatkowa waloryzacja - (druga w tym samym roku) nie jest dodatkową podwyżką świadczeń emerytalno-rentowych, tylko przyspieszoną wypłatą części ich podwyżki, która wynika ze wskaźnika waloryzacji z marca następnego roku, opartego na rocznym wskaźniku inflacji z roku poprzedniego ze względu na wyższą niż 5% inflację w I półroczu danego roku.
A zatem jeżeli - przykładowo - dojdzie do drugiej waloryzacji we wrześniu 2024 roku (o 5%), to w marcu 2025 roku waloryzowana będzie (np. przy wskaźniku waloryzacji o 7%) kwota emerytury lub renty tylko o 2% (7%-5%).
Kiedy przepisy o drugiej (dodatkowej) waloryzacji wejdą w życie?
Omawiana nowelizacja ustawy o emeryturach i rentach z FUS miała zostać przyjęta przez Radę Ministrów i skierowana do Sejmu w II kwartale 2024 roku. Tak przynajmniej wynikało z Wykazu prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów. Ale ten termin nie został dotrzymany. Według stanu na dzień 7 lipca 2024 r. projekt ten nadal nie został skierowany do Sejmu. Zapewne rządowi nie śpieszy się z tą nowelizacją, bo też inflacja w I półroczu 2024 roku na pewno nie wyniosła 5%. Nie ma jeszcze co prawda oficjalnych danych za pierwsze sześć miesięcy 2024 r. ale dane cząstkowe GUS wskazują na inflację nieco powyżej 2%. A zgodnie z prognozą NBP z lipca 2024 r. w całym 2024 r. inflacja wyniesie 3,7 procent.