To nie pracodawca a pracownik, który wystawił pustą fakturę posługując się tożsamością swojego pracodawcy będącego podatnikiem VAT bez jego wiedzy, jest uznawany za osobę wykazującą VAT, zgodnie z art. 203 dyrektywy 2006/112/WE, a w konsekwencji zobowiązaną do jego zapłaty. Takie wnioski wynikają z wyroku TSUE, który zapadł w związku z pytaniem prejudycjalnym zadanym przez Naczelny Sąd Administracyjny. Wyjątek może stanowić sytuacja, w której pracodawca nie dochował należytej staranności w celu kontrolowania działań pracownika.
Puste faktury na 1,5 mln zł
Sprawa dotyczyła spółki, która w okresie od stycznia 2010 do kwietnia 2014 wystawiła prawie 1700 faktur VAT, które nie znalazły pokrycia w stanie faktycznym. Puste faktury nie widniały w księgach spółki, co doprowadziło do niezapłacenia należnego podatku VAT w wysokości prawie 1,5 mln zł.
Przyczyną takiego stanu rzeczy nie były nielegalne działania spółki, lecz jej pracownika, który wystawiał faktury z danymi spółki i które miały mieć powiązanie z jej faktyczną sprzedażą. Po ujawnieniu sprawy przez zarząd spółki okazało się, że pracownik korzystając z kierowniczego stanowiska prowadził nielegalną działalność polegającą na wystawianiu pustych faktur.
Pomimo zapewnień pracownika o niewiedzy zarządu spółki, to spółka została zobowiązana do zapłaty VAT wynikającego z decyzji organu podatkowego. Spółka zaskarżyła taką decyzję, jednak skarga została oddalona przez WSA w Lublinie, który w pełni zaaprobował stanowisko organu.
Odpowiedź TSUE na pytanie NSA
Sprawa trafiła w końcu do NSA. Zadał on pytanie prejudycjalne do TSUE o sytuację, w której pracownik wystawił pustą fakturę bez zgody i wiedzy spółki. Niepewność sądu skupiała się na kwestii, czy w takiej sytuacji zobowiązaniem podatkowym należy obciążyć pracownika wystawiającego pustą fakturę czy spółkę zatrudniającą tego pracownika. TSUE w odpowiedzi na pytanie odniósł się do art. 203 dyrektywy zaznaczając że: w sytuacji, gdy pracownik podatnika podatku od wartości dodanej (VAT) wystawił fałszywą fakturę wykazującą VAT, posługując się tożsamością pracodawcy jako podatnika bez jego wiedzy i zgody, pracownika tego należy uznać za osobę wykazującą VAT w rozumieniu tego art. 203, chyba że podatnik ten nie dochował należytej staranności, rozsądnie wymaganej w celu kontrolowania działań wspomnianego pracownika.
TSUE podkreślił istotę należytej staranności w ramach art. 203 dyrektywy VAT, która ciąży na pracodawcach w odniesieniu do ich pracowników, w szczególności tych, którzy są odpowiedzialni za wystawianie faktur w imieniu i na rzecz pracodawcy. Bazując na innych wyrokach (m.in. Mahagében i Dávid, C-80/11 i C-142/11) TSUE stwierdził, że nie można uznać takiego pracodawcy będącego podatnikiem VAT za działającego w dobrej wierze, jeżeli nie dochował on należytej staranności wymaganej w celu kontrolowania działań swojego pracownika i uniknięcia w ten sposób możliwości wykorzystania przez tego pracownika jego danych identyfikacyjnych do celów VAT do wystawiania fałszywych faktur w celu popełnienia oszustwa.
Spółka a nieuczciwy pracownik
Odpowiedź TSUE na pytanie NSA ogranicza się do zachowania należytej staranności w weryfikacji pracowników przez pracodawców. Jest to inne spojrzenie na sprawę, ponieważ w przytoczonym przykładzie pomimo tego, że zarząd nie wiedział o nieuczciwości swojego pracownika, to spółka może, ale nie musi zostać zobowiązania do uregulowania należnego podatku. Podkreślono również, że przy weryfikacji pracowników należy kierować się rozsądkiem, co pozostaje polem do interpretacji dla organów podatkowych. Stanowisko TSUE należy jednak traktować jako dobrą informację dla przedsiębiorców, którzy mogą uniknąć konsekwencji czynów swojego pracownika, jeśli dochowali oni wszelkich starań (należytej staranności) w weryfikacji podejmowanych przez niego działań.
Wyrok ten jeszcze dobitniej wskazuje, jak istotna jest kwestia należytej staranności, nie tylko przy weryfikacji kontrahentów, z którą organy podatkowe mają do czynienia na co dzień, ale także przy weryfikacji działań własnych pracowników. Jak wyraźnie wskazał TSUE tylko dochowując należytej staranności także w tym zakresie można uchronić się przed ewentualną odpowiedzialnością za działania nieuczciwych pracowników. Procedury wewnętrzne firmy powinny więc odpowiednio regulować kwestie odpowiedzialności pracowników za określone obszary oraz kwestie kontroli wewnętrznej, tak aby po pierwsze nie dopuścić do zaistnienia takiej sytuacji, jak w omawianym wyroku a po drugie, aby w razie problemów móc skutecznie obronić się przed negatywnymi konsekwencjami i zapłatą VAT z pustych faktur.
Jagoda Trela, Partner Zarządzająca ID Advisory
Więcej ważnych informacji znajdziesz na stronie głównej Infor.pl