Dzіsiaj, 22 lutego 2024 r. weszła w życie Ustawa o zmianie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, Ukraińcy i członkowie ich rodzin, którzy przybyli do Polski od 24 lutego 2022 r., będą mogli korzystać z ochrony tymczasowej do 30 czerwca br., a dodatkowo do końca roku przedłużono ulgi podatkowe dla osób niosących pomoc humanitarną.
- Jakie obowiązki i świadczenia ma obywatel Ukrainy w Polsce w 2024
- Co zrobić po przybyciu do Polski?
- Co daje Ukraińcom PESEL UKR?
- Posiadacze samochodu – jeździsz zgodnie z prawem?
- Czy karta pobytu w Polsce jest konieczna, kiedy i jak?
- Świadczenia i pomoc socjalna – komu należy się i jak o nią ubiegać się
- Praca w Polsce
- Wzrost świadczenia wychowawczego (800 plus) w Polsce od stycznia 2024 r.
- Tymczasowa ochrona Ukraińców w Europie
Tym samym ustawa przewiduje przedłużenie ważności wiz krajowych i zezwoleń na pobyt czasowy dla obywateli Ukrainy, a także okres wyjazdu Ukraińców z terytorium Polski oraz okres dobrowolnego powrotu obywateli Ukrainy. Przedłużeniu ulegnie również ważność kart pobytu, polskich dokumentów tożsamości cudzoziemców oraz dokumentów "pobytu tolerowanego" wydawanych obywatelom Ukrainy, a także okres, w którym pobyt obywatela Ukrainy na terytorium Polski na podstawie wizy Schengen uznawany jest za legalny.
Warto zaznaczyć: Nowelizacja ustawy nie zmieniła obowiązujące przedłużenie legalnego pobytu dla dzieci korzystających z wychowania przedszkolnego lub realizujących obowiązek szkolny i obowiązek nauki, ich pobyt jest legalny do 31.08.2024 r. (jeśli są no osoby małoletnie pobyt przedłużony również dla ich rodziców lub opiekunów) oraz osób, które przystępują do egzaminu maturalnego w terminie poprawkowym, a jeżeli te osoby są małoletnie – również ich rodziców i opiekunów - do 30 września 2024 r.
Jakie obowiązki i świadczenia ma obywatel Ukrainy w Polsce w 2024
Obecnie wobec uchodźców wojennych z Ukrainy obowiązują te same zasady, co w 2023 roku. Mianowicie, Ukraińcy, których pobyt jest uznawany za legalny i posiadają PESEL ze statusem UKR, mają:
- Swobodny dostęp do rynku pracy – możliwe zatrudnienie bez dodatkowego zezwolenia na pracę (koniecznym jest dopełnieni obowiązku powiadomienia Urzędu Pracy
- Prawo do korzystania ze świadczeń rodzinnych m.in „Rodzina 800+”, „Dobry start”
- Dostęp do opieki zdrowotnej
- Prawo do prowadzenia działalności gospodarczej na uproszczonych warunkach
- Bezpłatne zakwaterowanie na 120 dni w ramach programu "40+"
- Bezpłatne mieszkania dla słabszych grup społecznych; rodziny wielodzietne, osoby niepełnosprawne, emeryci, renciści, kobiety w ciąży i matki z dziećmi
- Dostęp do bezpłatnej publicznej opieki zdrowotnej i edukacji
- Inne świadczenia socjalne dla rodziców, opiekunów
Co zrobić po przybyciu do Polski?
Osoba posiadająca obywatelstwo ukraińskie która przyjeżdża do Polski, poszukująca schronienia i deklarująca wjazd w związku z działaniami wojennymi, może uzyskać ochronę tymczasową składając wniosek w najbliższym Urzędzie Miasta czy Gminy. Usługa jest bezpłatna. Po weryfikacji danych we wniosku oraz pobraniu odcisków palców takiej osobie jest przyznawany PESEL.
Numer PESEL pozwala na łatwą identyfikację osoby, która go posiada: zawiera datę urodzenia, numer porządkowy, oznaczenie płci oraz liczbę kontrolną, posiadanie takiego numeru który umożliwi korzystanie np. z usług z zakresu opieki zdrowotnej, pomocy społecznej, pozwoli załóżyć w Polsce firmę i prowadzić własny biznes.
Każdy obywatel Polski posiada własny numer PESEL, obywatele innych krajów świata mogą również go uzyskać w odrębnej procedurze, dla Ukraińców numer PESEL posiada specjalny znak UKR. PESEL UKR umożliwia wyjazd z kraju na okres do 30 dni, wyjazd przekraczający dozwolony termin może spowodować utratę statusu UKR, a zatem pozostałych ułatwień i świadczeń opisanych w tym materiale.
Wraz z uzyskaniem PESEL UKR, osoba może uzyskać Profil zaufany, który umożliwi załatwienie wielu spraw urzędowych online, nie ma co ukrywać, znacznie ułatwia to codzienne życie, ponieważ pozwala na podpisanie dokumentów podpisem elektronicznym, który jest prawnie równoważny podpisowi własnoręcznemu (poza wyjątkami), odebrać korespondecję z Urzędów oraz innych instytucji.
Poniższy film pokazuje krok-po-kroku taką procedurę: https://www.youtube.com/watch?v=gIvdLugsRwo
Co daje Ukraińcom PESEL UKR?
Poza legalnym pobytem, prawo do otrzymywania świadczeń socjalnych, korzystania z publicznej służby zdrowia, podjęcia pracy i nauki, podróżowanie po strefie Schengen, możliwość prowadzenia działalności gospodarczej, złożenia wniosku o pobyt czasowy (tylko osoby pracujące w Polsce lub prowadzące działalność gospodarczą obecnie mogą złożyć wniosek, dla pozostałych kategorii ta procedura jest obecnie ograniczona) lub pobyt stały – po spełnieniu stawianych warunków.
Przegląd prasy i portali na INFOR.PL Subskrybuj nas na YOUTUBE!
Posiadacze samochodu – jeździsz zgodnie z prawem?
Ukraińscy uchodźcy po przybyciu do Polski nie muszą od razu rejestrować samochodu. Pojazd musi być zarejestrowany na Ukrainie, posiadać ważny przegląd techniczny oraz ubezpieczenie na wyjazd zagraniczny. Jeśli jednak osoba planuje przebywać w naszym kraju dłużej niż 180 dni, musi zarejestrować samochód na zagranicznych tablicach rejestracyjnych.
Wniosek o rejestrację pojazdu należy złożyć w starostwie powiatowym właściwym ze względu na miejsce zamieszkania.
Czy karta pobytu w Polsce jest konieczna, kiedy i jak?
Karta pobytu czyli powszechnie używana nazwa dla zezwolenie na pobyt w Polsce, które daje prawo pobytu w Polsce bez konieczności posiadania wizy czy innych dokumentów pobytowych. Wniosek składa się do Wojewody wg miejsca zamieszkania, wraz dokumentami wymaganymi do poszczególnej procedury potwierdzającymi zamiar przebywania w Polsce dłużej niż 3 miesiące.
Najczęściej posiadacze statusu UKR ubiegają się o zezwolenia w związku z zatrudnieniem, jest ono wydawane na maksymalny okres nie dłuższy niż 3 lata. Po uzyskaniu Karty Pobytu jej posiadacz, może podróżować do krajów strefy Schengen przez 90 dni w ciągu 180 dni.
Karta stałego pobytu – zezwolenie na pobyt wydawane bezterminowo, najczęściej jest wybierane przez osoby posiadające polskie pochodzenie (posiadacze Karty Polaka) choć nie ogranicza się jedyne tym wymogiem.
Świadczenia i pomoc socjalna – komu należy się i jak o nią ubiegać się
Pełnosprawni, dorośli Ukraińcy nie otrzymują w Polsce świadczeń pieniężnych – jedynie jednorazowy zasiłek w wysokości 300 zł po przekraczaniu granicy i uzyskaniu ochrony tymczasowej – PESEL UKR.
Więcej szczegółów można znaleźć w materiale Kancelarii Premiera w języku ukraińskim TUTAJ:
Jednocześnie w Polsce nadal funkcjonuje program "40+", zgodnie z którym Polacy, którzy zapewnią bezpłatne zakwaterowanie i wyżywienie obywatelom Ukrainy, mogą otrzymać dzienną pomoc publiczną w wysokości 40 zł, przysługuje w okresie maksymalnym 120 dni pobytu w miejscu zakwaterowania. Przedłużony okres o więcej niż 120 dni jest możliwy tylko dla przedstawicieli pewnych grup: kobiet w ciąży, kobiet z dziećmi poniżej pierwszego roku życia, emerytów, rencistów, osób z niepełnosprawnościami itp.
Praca w Polsce
Obywatele Ukrainy którzy przebywają legalnie i wjechali na terytorium Polski od 24 lutego 2022 r. oraz obywatele Ukrainy, którzy już przebywają na terytorium Polski legalnie – na podstawie wizy, zezwolenia na pobyt mają w Polsce tzw. „wolny dostęp do rynku pracy” czyli mogą podjąć zatrudnienie u lokalnego pracodawcy bez zezwolenia na pracę. W tej sytuacji po weryfikacji legalności pobytu pracodawca musi zawiadomić Powiatowy Urząd Pracy zgodnie z lokalizacją siedziby lub miejscem zamieszkania pracodawcy o rozpoczęciu takiego zatrudnienia czyli o Powierzeniu wykonywania pracy obywatelowi Ukrainy ma na to 14 dni licząc od dnia rozpoczęcia pracy.
Powiadomienie złoży drogą elektroniczną na dedykowanym portalu praca.gov.pl
Wzrost świadczenia wychowawczego (800 plus) w Polsce od stycznia 2024 r.
Program wsparcia rodzin „Rodzina 500+” w ramach którego rodziny z dziećmi na utrzymaniu mogą skorzystać ze świadczenia wychowawczego na dziecko do ukończenia 18 roku życia, może pobierać je jeden rodzic, jeżeli dziecko mieszka z nim i pozostaje na jego utrzymaniu.
Prawo do pomocy ZUS ustala się na tzw. okres pomocy społecznej, który trwa od 1 czerwca do 31 maja roku następnego, wniosek należy złożyć do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wyłącznie przez Internet za pośrednictwem dostępnych kanałów : na stronie banku w którym wnioskujący ma konto, platformy ZUS PUE ZUS, aplikacji mobilnej mZUS czy na stronie empatia.mpips.gov.pl.
Od 1 stycznia 2024 r. miesięczna wypłata została podwyższona, teraz kwota pomocy społecznej wyniesie 800 zł.
Rodzice dzieci ukraińskich którzy planują składać wniosek po raz pierwszy, będą musieli przedstawić dokumenty potwierdzające: legalny pobyt w Polsce oraz wychowywanie małoletnich dzieci (akty urodzenia, potwierdzenie pobytu dzieci w Polsce, etc. Pełną listę dokumentów można znaleźć na stronie ZUS https://www.zus.pl/-/%C5%9Awiadczenie-wychowawcze-800- ).
Jednocześnie już 1 lutego przyjmowane są wnioski o świadczenia opiekuńcze za okres od 1 czerwca 2024 do 31 maja 2025.
Dotychczas w ciągu kilku tygodni do ZUS wpłynęło ponad milion wniosków o 800 plus. ZUS przypomina, żeby mieć zapewnioną ciągłość wypłat konieczne jest złożenie kompletnego wniosku na nowy okres bez zbędnej zwłoki.
Tymczasowa ochrona Ukraińców w Europie
W październiku 2023 r. państwa członkowskie Unii Europejskiej zgodziły się przedłużyć tymczasową ochronę obywateli Ukrainy do 4 marca 2025 r.
Niemcy automatycznie przedłużyły ochronę dla Ukraińców o rok, Czechy również przedłużyły okresy legalnego pobytu, ograniczając czas, w którym uchodźcy mogą przebywać w bezpłatnych tymczasowych mieszkaniach. Niedawno poinformowano, że bułgarski rząd przedłużył tymczasową ochronę dla ukraińskich uchodźców do marca 2025 roku, także do marca 2025 r. tymczasową ochronę dla Ukraińców przedłużyły Szwajcaria i Dania.
Obecnie ostateczna decyzja w sprawie zniesienia zasiłków i wypłat dla uchodźców wojennych z Ukrainy w Polsce nie zapadła, jednak etap, w którym Ukraińcy masowo uciekają przed wojną, już minął, a zatem Polska liczy na to, że pomoc finansowa dla uchodźców po prostu nie będzie potrzebna.
Zgodnie z planem, przyjęte w kolejnych miesiącach przepisy mogą zmienić kształt lub zostać całkowicie uchylone. Należy zatem śledzić zmiany w tym temacie.
Podstawa prawna: Ustawa z 9 lutego 2024 r. o zmianie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 21 lutego 2024 r., poz. 232).
Anastasia Leonova, starszy konsultant w CRIDO