„Gospodarstwo rolne przekazane na podstawie ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin następcy pozostającemu w ustroju ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków” – uznał Sąd Najwyższy w uchwale z 21 czerwca 2023 r.
- Przekazanie gospodarstwa rolnego - wątpliwości
- Zagadnienie prawne do rozstrzygnięcia
- Orzeczenie Sądu Najwyższego
Przekazanie gospodarstwa rolnego - wątpliwości
Rzecznik Praw Obywatelskich poinformował o uchwale, którą Sąd Najwyższy podjął po pytaniu prawnym dotyczącym charakteru umowy przekazania gospodarstwa rolnego następcy zawartej na podstawie ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków.
Pytanie to – jak wskazuje rzecznik – wynikało z rozbieżności w orzecznictwie Sądu Najwyższego.
Jak argumentuje RPO, rozbieżności co do charakteru prawnego umowy przekazania gospodarstwa rolnego wydawały się ostatecznie wyjaśnione po podjęciu przez Sąd Najwyższy uchwały III CZP 59/05 z 25 listopada 2005 r. w poszerzonym składzie 7 sędziów SN. Zgodnie z jej tezą, gospodarstwo rolne, przekazane na podstawie ustawy z dnia 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym oraz o innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin następcy pozostającemu w ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej, należy do majątku wspólnego.
Uchwała ta dotyczy jednak wyłącznie umów zawartych na podstawie poprzednio obowiązującej ustawy z 1977 roku.
„Rzecznik Praw Obywatelskich odnotował 4 orzeczenia Sądu Najwyższego wydane po podjęciu uchwały III CZP 59/05, w których przedstawiono odmienną ocenę charakteru prawnego umowy przekazania gospodarstwa rolnego następcy, zawartej na gruncie ustawy z 1982 r.”. – wskazano we wniosku.
Zagadnienie prawne do rozstrzygnięcia
RPO wniósł zatem o rozstrzygnięcie następujące zagadnienia prawnego:
Czy gospodarstwo rolne przekazane na podstawie ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin (t.j. Dz. U. z 1989 r. Nr 24, poz. 133 z późn. zm.) następcy pozostającemu w ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej, należy do majątku wspólnego małżonków, czy do majątku odrębnego następcy na zasadzie analogii do umowy darowizny w rozumieniu art. 33 pkt 2 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1359)?
Rzecznik stoi na stanowisku, że taka umowa powinna być traktowana odrębnie od umowy darowizny, a przekazane gospodarstwo należy do majątku wspólnego małżonków.
Orzeczenie Sądu Najwyższego
„Gospodarstwo rolne przekazane na podstawie ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin następcy pozostającemu w ustroju ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków” – uznał Sąd Najwyższy w uchwale z 21 czerwca 2023 r.
Jak uzasadniał Sąd Najwyższy darowizna i umowa przekazania są dwiema różnymi instytucjami, niewywołującymi tożsamych skutków prawnych.
Opracowano na podstawie:
- Uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 21 czerwca 2023 r. (sygn. akt III CZP 106/22);
- Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich