W dniu 7 września 2023 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał wyrok, w którym stwierdził iż dyrektywa o prywatności i łączności elektronicznej nie zezwala, aby dane zgromadzone w celu zwalczania poważnej przestępczości były wykorzystywane w ramach dochodzeń administracyjnych dotyczących korupcji w służbie publicznej Dyrektywa ta dotyczy wyłącznie ścigania karnego.
Korupcja w prokuraturze a wykorzystanie bilingów telefonicznych
Sprawa rozpatrywana przez TSUE dotyczyła litewskiego prokuratora, który został odwołany ze swojego stanowiska przez litewską prokuraturę generalną. Ta kara dyscyplinarna została na niego nałożona, bowiem miał on w sposób niezgodny z prawem dostarczyć informacje podejrzanemu i jego adwokatowi w trakcie dochodzenia.
Decyzję tę odwołany prokurator zaskarżył do sądów litewskich.
Przewinienie dyscyplinarne zarzucane temu prokuratorowi zostało stwierdzone na podstawie danych zatrzymanych przez dostawców usług łączności elektronicznej. Zdaniem odwołanego prokuratora wykorzystanie danych pozwalających ustalić źródło i odbiorcę komunikatu telefonicznego pochodzącego z telefonu stacjonarnego lub komórkowego osoby podejrzanej w sprawach dotyczących przewinień dyscyplinarnych stanowi nieuzasadnioną ingerencję w prawa podstawowe ustanowione w prawie Unii Europejskiej.
Jego zdaniem zwalczanie poważnych przestępstw może, zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości UE w dziedzinie warunków dostępu do danych dotyczących łączności elektronicznej przewidzianych w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2002/58/WE z 12 lipca 2002 r. dotyczącej przetwarzania danych osobowych i ochrony prywatności w sektorze łączności elektronicznej (dyrektywa o prywatności i łączności elektronicznej) (Dz.U. 2002, L 201, s. 37). , uzasadniać ingerencję w prawa podstawowe ustanowione w art. 7 i 8 Karty praw podstawowych UE.
W niniejszej sprawie najwyższy sąd administracyjny Litwy, rozpatrujący odwołanie, chciał dowiedzieć się, czy wykorzystanie, dla celów dochodzenia w sprawie przewinień dyscyplinarnych związanych z korupcją, danych osobowych dotyczących łączności elektronicznej, które zostały zatrzymane przez dostawców usług łączności elektronicznej, i które zostały następnie udostępnione na podstawie tego środka organom właściwym do zwalczania poważnej przestępczości, jest zgodne z tą dyrektywą.
Dane dot. komunikacji elektronicznej można wykorzystywać przy ściganiu karnym poważnych przestępstw. Nie można w administracyjnych sprawach korupcyjnych Wyrok TSUE z 7 września 2023 r.
W wydanym 7 września 2023 r. wyroku (w sprawie C-162/22) Trybunał Sprawiedliwości UE stwierdził, że ww. dyrektywa o prywatności i łączności elektronicznej stoi na przeszkodzie temu, aby dane osobowe dotyczące łączności elektronicznej, które zostały zatrzymane przez dostawców usług łączności elektronicznej i które zostały następnie udostępnione organom właściwym do zwalczania poważnej przestępczości, mogły być wykorzystywane w ramach dochodzeń dotyczących korupcji w służbie publicznej.
Trybunał wskazał, że w celu zwalczania poważnej przestępczości przepisy ustawowe mogą przewidywać:
- ukierunkowane zatrzymywanie danych o ruchu i danych dotyczących lokalizacji, którego granice zostają wyznaczone na podstawie obiektywnych i niedyskryminacyjnych przesłanek w zależności od kategorii osób, których dane dotyczą lub za pomocą kryterium geograficznego, przez okres ograniczony do tego, co ściśle niezbędne;
- uogólnione i niezróżnicowane zatrzymywanie adresów IP przydzielonych źródłu połączenia, przez okres ograniczony do tego, co ściśle niezbędne;
- uogólnione i niezróżnicowane zatrzymywanie danych dotyczących tożsamości cywilnej użytkowników środków łączności elektronicznej; oraz
- posłużenie się skierowanym do dostawców usług łączności elektronicznej, w drodze decyzji właściwego organu poddanej skutecznej kontroli sądowej, nakazem szybkiego zatrzymania przez określony czas danych o ruchu i danych dotyczących lokalizacji, którymi dysponują ci dostawcy usług.
TSUE przypomniał też, że zgodnie z zasadą proporcjonalności jedynie walka z poważną przestępczością i zapobieganie poważnym zagrożeniom dla bezpieczeństwa publicznego mogą stanowić uzasadnienie poważnych ingerencji w prawa podstawowe, takich jak te, które są związane z zatrzymywaniem danych o ruchu i danych o lokalizacji.
W tym względzie wyjaśnił, że w oparciu o jego orzecznictwo dotyczące celów interesu ogólnego mogących uzasadniać ograniczenie praw, zwalczanie poważnej przestępczości i zapobieganie poważnym zagrożeniom dla bezpieczeństwa publicznego mają mniejsze znaczenie niż ochrona bezpieczeństwa narodowego, ale ich znaczenie jest większe niż znaczenie zwalczania przestępstw kryminalnych w ogólności.
Zdaniem Trybunału dane o ruchu i o lokalizacji zatrzymane przez dostawców na podstawie środka przyjętego na podstawie art. 15 ust. 1 dyrektywy o prywatności i łączności elektronicznej dla celów zwalczania poważnej przestępczości i udostępnione właściwym organom dla celów zwalczania poważnej przestępczości nie mogą zostać następnie przekazane innym organom i wykorzystane do zwalczania przewinień dyscyplinarnych związanych z korupcją, których znaczenie jest mniejsze niż zwalczanie poważnej przestępczości.
Źródło: Wyrok TSUE z 7 września 2023 r. w sprawie C-162/22.