REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

RPO: Zadośćuczynienie za krzywdę przy naruszeniu dóbr osobistych - nie dla osoby prawnej

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
Czy osoba prawna może domagać się od osoby, która naruszyła jej dobra osobiste, zapłaty zadośćuczynienia za doznaną krzywdę?
Shutterstock

REKLAMA

REKLAMA

Czy osoba prawna może domagać się od osoby, która naruszyła jej dobra osobiste, zapłaty zadośćuczynienia za doznaną krzywdę? Rozstrzygnięcia tego zagadnienia dokona Sąd Najwyższy. Swoje stanowisko w tej sprawie przedstawił Rzecznik Praw Obywatelskich.

Naruszenie dóbr osobistych osoby prawnej. Co z zadośćuczynieniem za doznaną krzywdę?

O wykluczenie przez Sąd Najwyższy możliwości zasądzenia zadośćuczynienia za krzywdę poniesioną przez osoby prawne w związku z bezprawnym naruszeniem ich dóbr osobistych wnosi Rzecznik Praw Obywatelskich

REKLAMA

RPO zgłosił udział w postępowaniu przed SN (sygn. akt III CZP 22/23) ws. zagadnienia prawnego Sądu Apelacyjnego w Gdańsku I Wydział Cywilny: „Czy osoba prawna może domagać się od osoby, która naruszyła jej dobra osobiste, zapłaty zadośćuczynienia za doznaną krzywdę na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 43 k.c.?”.

Stanowisko Rzecznika Praw Obywatelskich

Rzecznik przedstawił stanowisko: „Osoba prawna nie może domagać się od osoby, która naruszyła jej dobra osobiste, zapłaty zadośćuczynienia za doznaną krzywdę na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 43 k.c.”.

"W razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia. Przepis art. 445 § 3 stosuje się" - głosi art. 448 k.c.

Rozbieżne linie orzecznicze

W swym pytaniu SA przedstawił dwa rozbieżne kierunki wykładni sądów:

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Kierunek orzeczniczy dopuszczający stosowanie art. 448 k.c. w sprawach o zasądzenie zadośćuczynienia na rzecz osób prawnych, których dobra osobiste zostały bezprawnie naruszone.

Drugi nurt orzeczniczy, do którego przychyla się Sąd Apelacyjny w Gdańsku, odrzuca możliwość zasądzenia zadośćuczynienia na rzecz osób prawnych.

RPO: Osoba prawna nie może doznawać cierpienia

Rzecznik  zgadza się ze stanowiskiem SA. Wnosi o wydanie uchwały, w której SN jednoznacznie wykluczy możliwość zasądzenia zadośćuczynienia za krzywdę poniesioną przez osoby prawne w związku z bezprawnym naruszeniem jej dóbr osobistych.

REKLAMA

Nie jest kwestionowane przez żaden sąd, że osoba prawna jako fikcyjny twór prawa nie może - tak jak osoba fizyczna - przeżywać i doznawać cierpienia, smutku czy bólu. Na przestrzeni lat w różny sposób próbowano tłumaczyć, czym jest osoba prawna.

Właściwe i niekwestionowane przez sądy i autorów jest stanowisko o niemożliwości odczuwania przez „figury prawne” uczuć w postaci smutku, przygnębienia, czy radości. Słuszne jest także stanowisko sądu pytającego, że konstrukcja ta nie może być mylona z jej „substratem osobowym”, takim jak akcjonariusze, udziałowcy, czy nawet osoby wchodzące w skład piastuna organu.

Zgodnie z art. 448 k.c. zadośćuczynienie przysługuje za doznaną krzywdę. Brak tego elementu oznacza brak podstaw do zadośćuczynienia. Twierdzeniem mającym przemawiać za słusznością przyznania go osobie prawnej jest to, że krzywda to nie jedynie ból i cierpienie. Co jednak innego kryje się pod tym pojęciem, tego sądy nie wskazują. Negowanie cierpienia i bólu w ich ocenie wystarczy, by uzasadnić podstawę zadośćuczynienia. Okazuje się zatem, że nie trzeba odnieść krzywdy, ale wystąpienie jakiegoś niezidentyfikowanego bliżej uszczerbku uzasadnia przyznanie zadośćuczynienia. 

REKLAMA

Według literatury szlachetne jest dążenie do tego, by przyznawać zadośćuczynienie każdemu, czyje dobra osobiste zostaną bezprawnie naruszone. Prawo wymaga jednak podstawy prawnej,  którą w tym przypadku jest art. 448 k.c., a ten wymaga zaś dowiedzenia krzywdy. 

Autorzy wskazują także, że skoro osoby prawne posiadają dobra osobiste, to „(…) ich interesy niemajątkowe, polegające w szczególności na dobrej sławie, powinny być w równej mierze chronione, co interesy osób fizycznych. Ponadto zadośćuczynienie pieniężne może podobnie jak  u osób fizycznych lub w wyższej jeszcze mierze dopomóc w naprawieniu uszczerbku niemajątkowego”.

Obok tych stwierdzeń pojawiają się także te, które odrzucają możliwość zasądzenia zadośćuczynienia. Negatywne doznania podlegające kompensacji pieniężnej stosownie do art. 448 k.c. nie mogą bowiem stać się udziałem osób prawnych, lecz jedynie ich członków – osób fizycznych. Twierdzi się mianowicie, że „Negatywne doznania podlegające kompensacji pieniężnej stosownie do art. 448 k.c. nie mogą bowiem stać się udziałem osób prawnych, lecz jedynie ich członków – osób fizycznych. Odnotować jednak też należy dalej idące stanowiska, w ogóle kwestionujące możliwość przyznania osobom prawnych „dóbr osobistych” mających właśnie charakter personalny.

Według RPO nie ma możliwości odniesienia tej instytucji, bezpośrednio związanej z istotą ludzką, do tworu organizacyjnoprawnego, jakim jest osoba prawna. Dostrzegają to wszystkie orzekające sądy, ale nie wskazując, na czym ma polegać ów ból, czy cierpienie osoby prawnej, przenoszą swoje argumenty na obszar funkcji, jaką zadośćuczynienie ma spełniać. Szeroko zatem opisują funkcję represyjną, kompensacyjną, prewencyjno-wychowawczą itd., gubiąc po drodze istotę problemu, tzn. uznając, że należy przyznać zadośćuczynienie, ale nie wskazując naprawienie jakiej krzywdy wyrządzonej osobie prawnym ma ono wynagrodzić. Myli się tu pojęcie krzywdy ze spadkiem znaczenia wartości osoby prawnej, a zatem jej szkody majątkowej.

Błędne jest również twierdzenie, że skoro doszło do naruszenia dobra osobistego osoby prawnej, to trzeba chronić jej interesy niemajątkowe przez przyznanie zadośćuczynienia. Wskazuje to na nieporozumienie w zakresie utożsamiania interesów majątkowych z dobrami osobistymi stanowiącymi niemajątkowe wartości powiązane z podmiotem, któremu przysługują i które go definiują. 

Jeżeli wskutek naruszenia dobrego imienia osoby prawnej ponosi ona uszczerbek z tego tytułu, traci klientów, jej wartość spadła, itd., to jest to szkoda majątkowa, a nie krzywda. Szkoda, która ma przecież postać zarówno strat, jak i zysków, których nie udało się osiągnąć. Pojęć tych nie da się utożsamić.

Innym argumentem jest tzw. argument z odesłania. Skoro art. 43 k.c. zawiera przysłówek „odpowiednio”, to zdaniem sądów przepisy chroniące dobra osobiste osób fizycznych należy zastosować analogicznie do osób prawnych.  W teorii prawa odpowiednie stosowanie oznacza możliwość stosowania jakichś przepisów prawa bez żadnych zmian albo zastosowanie zmodyfikowane bądź też sytuację, gdy ze względu na ich bezprzedmiotowość bądź całkowitą sprzeczność w stosunku do odsyłających unormowań, przepisy odsyłające w  ogóle  nie mogą być stosowane.

Skoro osoba prawna jest tworem organizacyjnoprawnym niezdolnym by doznawać ból, cierpienie, czyli by doznać krzywdy, nie można zastosować przepisu stanowiącego podstawę prawną zadośćuczynienia za krzywdę osób fizycznych. Ta forma rekompensaty po prostu tu nie pasuje. 

Nie oznacza to, że osoby prawne są pozbawione ochrony. By ją uzyskać, muszą jednak wykazać i wycenić, jak bardzo bezprawne naruszenie ich dóbr osobistych uderzyło w wartość firmy, jak wielu klientów straciły, jakich zysków nie osiągnęły. To jednak nie jest krzywda, jakiej doznają osoby fizyczne.

 

oprac. Wioleta Matela-Marszałek
Zapisz się na newsletter
Najlepsze artykuły, najpoczytniejsze tematy, zmiany w prawie i porady. Skoncentrowana dawka wiadomości z różnych kategorii: prawo, księgowość, kadry, biznes, nieruchomości, pieniądze, edukacja. Zapisz się na nasz newsletter i bądź zawsze na czasie.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: Rzecznik Praw Obywatelskich

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

REKLAMA

Prawo
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
ZUS kolejny raz niekorzystnie przelicza. 264,20 zamiast 247,7 miesięcy daje niższą emeryturę

W artykule przykład ponownego przeliczenia emerytury. Raz przy pomocy wskaźnika 247,7 miesięcy średniego dalszego życia (dobre dla emeryta), a potem przy pomocy 264,20 miesięcy (złe - obniża emeryturę).

Ustawa incydentalna do kosza. Jest weto prezydenta Andrzeja Dudy

Ustawa incydentalna zawetowana przez prezydenta Andrzeja Dudę - przekazała dzisiaj szefowa KPRP Małgorzata Paprocka. Teraz ustawa wróci z powrotem do Sejmu. Wniosek prezydenta można odrzucić większością 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Czy tak się stanie?

Rzecznik Praw Pacjenta będzie ścigał praktyki pseudomedyczne. Kary do 1 mln zł

W dniu 10 marca 2025 r. w Wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów opublikowano założenia nowelizacji ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta oraz ustawy o systemie powiadamiania ratunkowego. Celem tej nowelizacji ma być m.in. zwiększenie uprawnień Rzecznika Praw Pacjenta, zmiana przepisów w zakresie postępowań w sprawach praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów a także określenia w przepisach ustawy praktyk pseudomedycznych i wdrożenie postępowania w sprawie takich praktyk. Projekt nowelizacji powstaje w Ministerstwie Zdrowia i ma zostać przyjęty przez Radę Ministrów i skierowany do Sejmu w II kwartale 2025 r.

Wyrok TK. Przeliczenie emerytur z kluczową datą. Sędziowie z warunkami dla 1000 zł do emerytury i 64 000 zł wyrównania [Przykład]

Graniczną datą jest 1 stycznia 2013 r. Jeżeli byłeś na wcześniejszej emeryturze przed 2013 r., to masz szansę na ponowne przeliczenia związane z emeryturą (przez ZUS, o ile nakaże to sąd okręgowy i apelacyjny). Jeżeli na wcześniejszą emeryturę trafiłeś np. 2 stycznia 2013 r., to nie masz na to szans. Powyższe dotyczy emerytów, którzy swoje prawa do podwyżki emerytury wywodzą z wyroku TK z 4 czerwca 2024 r. sygn. SK 140/20. W artykule list naszego czytelnika, który na wcześniejszą emeryturę przeszedł od 1 listopada 2013 r. Nie może więc skorzystać z korzystnego przeliczenia emerytury na podstawie tego wyroku.

REKLAMA

Rewolucja kaucyjna w Polsce! Zapłacisz więcej, ale odzyskasz bez paragonu

Nowy system kaucyjny zmieni sposób, w jaki kupujesz napoje! Plastikowe butelki, puszki i szkło – sprawdź, które opakowania będą objęte kaucją i jak łatwo odzyskać swoje pieniądze. To nie tylko oszczędność, ale i krok w stronę ekologii!

Zasiłek stały wstecz. Kiedy MOPS wypłaca wyrównanie?

Czy po uzyskaniu wymaganego orzeczenia o stopniu niepełnosprawności gmina przyzna zasiłek stały wstecz? Kiedy najlepiej złożyć wniosek? Jakie są kryteria w 2025 roku? Odpowiadamy!

Przewoźnicy, bądźcie czujni! Nowe przepisy 2025 zmieniają zasady gry w transporcie

Rok 2025 przynosi rewolucję w przepisach transportowych! Zmiany w opłatach drogowych, nowe regulacje SENT, wyższe podatki i obowiązki związane z importem do Wielkiej Brytanii – to tylko wierzchołek góry lodowej. Przewoźnicy muszą być gotowi na te wyzwania. Sprawdź, jak dostosować firmę do tych wszystkich zmian i uniknąć pułapek!

Twój scoring może spadać, zanim dostaniesz kredyt! UOKiK bierze banki pod lupę

Składasz wnioski kredytowe w kilku bankach, by znaleźć najlepszą ofertę? Uważaj! Każde zapytanie może obniżyć Twój scoring w BIK – nawet jeśli nie dostaniesz kredytu. UOKiK sprawdza, czy banki nie wykorzystują tego mechanizmu do ograniczania konkurencji. Czy Twoje szanse na lepszy kredyt są celowo blokowane? Dowiedz się więcej!

REKLAMA

Powrót do Ukrainy po wojnie planuje coraz mniej Ukraińców. Kiedy opuszczą Polskę? [Badanie]

Z badania „Plany obywateli Ukrainy w przypadku zakończeniu wojny” wynika, że tylko co szósty Ukrainiec wróci do kraju po wojnie. Jeśli dojdzie do zakończenia wojny, nie będą długo czekali z wyjazdem z Polski. Dla porównania w 2022 r. powrót deklarował co drugi obywatel Ukrainy.

Świadczenie 500 plus dla małżeństw z długim stażem. W kierunku projektu, jest decyzja

Świadczenie 500 plus dla małżeństw jest coraz bliżej rzeczywistej realizacji. Senacka Komisja Petycji na ostatnim swoim posiedzeniu jednogłośnie podjęła decyzję o kontynuowaniu prac nad wprowadzeniem tego nowego świadczenia. Poprosiła Biuro Legislacyjne o przygotowanie projektu ustawy w tej sprawie.

REKLAMA