Wynagrodzenia biegłych sądowych realnie zmniejszają się. Ich stawki są uzależnione od kwoty bazowej dla osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe, która nie jest waloryzowana. W drugiej połowie 2023 r. stawki dla biegłych spadną poniżej minimalnej stawki godzinowej. Rzecznik Praw Obywatelskich apeluje o zmiany.
- Biegli mają znaczenie dla wymiaru sprawiedliwości
- Ile zarabiają biegli sądowi
- Co może zmienić minister sprawiedliwości
Realny spadek wartości wynagrodzeń biegłych sądowych to temat wystąpienia rzecznika praw obywatelskich do ministra sprawiedliwości. Uwagę Marcina Wiącka zwróciła na ten problem Polska Federacja Rzeczoznawców Majątków. Według jej przedstawicieli jest to skutkiem uzależnienia stawek wynagrodzenia biegłych od kwoty bazowej dla osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe, której wysokość określa ustawa budżetowa oraz brakiem waloryzacji tej kwoty. Dlatego zdaniem Wiącka resort sprawiedliwości powinien zainicjować zmiany przepisów w tym zakresie.
Biegli mają znaczenie dla wymiaru sprawiedliwości
Kwestia wynagrodzeń biegłych zasługuje – zdaniem Wiącka – na analizę ze względu na znaczenie pracy biegłych dla prawidłowego funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości. Ustalenie okoliczności faktycznych w ramach procesu wymaga wiedzy specjalnej, którą nie dysponują organy procesowe. Dlatego też rzecznik ostrzega, że niskie stawki wynagrodzenia biegłych mogą wpłynąć negatywnie na postępowania sądowe.
Stawki wynagrodzeń biegłych „pozostają niewspółmiernie niskie do nakładu pracy oraz wiedzy wymaganej od biegłego sądowego” – napisał Marcin Wiącek. Wyraził przy tym obawę, że tak niska stawka dla biegłych sądowych wpłynie negatywnie na postępowanie sądowe ze względu na ograniczoną liczbę osób mających doświadczenie zawodowe oraz ugruntowany dorobek, które będą wnioskować o wpis na listę biegłych sądowych.
Ile zarabiają biegli sądowi
Wysokość stawek dla biegłych jest wprost uzależniona od kwoty bazowej dla osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe. Wysokość tej kwoty jest określona corocznie w ustawie budżetowej. Kwota bazowa na przestrzeni 15 lat wzrosła jedynie o około 1,2%. Ustawa budżetowa z 2008 r. określiła wysokość kwoty bazowej na 1766,46 zł. W budżecie na 2023 r. natomiast kwota ta wynosi 1789,42 zł i nie jest waloryzowana – zwrócił uwagę rzecznik.
Podstawowe stawki godzinowe dla biegłego sądowego w 2023 roku (od 1,28% do 1,81% kwoty bazowej) będą zawierać się w przedziale od 22,90 zł do 32,39 zł – zauważył rzecznik. Podkreślił, że już teraz stawki godzinowe biegłych sądowych oscylują w okolicach dopuszczalnych prawem stawek minimalnych, a od lipca 2023 roku najniższy wymiar godzinowej stawki biegłego (22,90 zł) będzie niższy od stawki minimalnej wynikającej z rozporządzenia Rady Ministrów (23,50 zł).
Minimalna stawka godzinowa w 2023 r. wynosi:
- od 1 stycznia do 30 czerwca 2023 r. – 22,80 zł brutto,
- od 1 lipca 2023 r. – 23,50 zł brutto.
Co może zmienić minister sprawiedliwości
Marcin Wiącek przyznał, że Minister Sprawiedliwości nie jest samodzielnym decydentem co do ustawy budżetowej. Zdaniem RPO rozwiązaniem, które leży w gestii ministra, jest podwyższenie wysokości liczby procentowej będącej mnożnikiem dla stawek bazowych zawartych w rozporządzeniach, które określają stawki wynagrodzenia biegłych w sprawach cywilnych oraz sprawach karnych.
Podobne rozwiązania – przypomniał rzecznik – dotyczące podwyższenia procentowych mnożników stawek bazowych były już kilkukrotnie wprowadzane, m.in. przy określaniu wysokości diety radnego oraz wynagrodzeń członków Państwowej Komisji Wyborczej.