REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Postępowanie spadkowe – zmiany Kodeksu cywilnego w 2022 roku

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
Postępowanie spadkowe – zmiany Kodeksu cywilnego w 2022 roku
Postępowanie spadkowe – zmiany Kodeksu cywilnego w 2022 roku

REKLAMA

REKLAMA

Rząd prowadzi aktualnie prace nad ustawą, której przedmiotem będzie nowelizacja Kodeksu cywilnego. W tej chwili projekt jest na etapie opiniowania, a Ministerstwo Sprawiedliwości zamierza wdrożyć zmiany w życie jeszcze w 2022 roku. Tematem prac są przepisy dotyczące części IV Kodeksu, czyli normujące postępowanie spadkowe. Wyjaśniamy, co ulegnie zmianie w tym zakresie i czy w realny sposób przyczyni się to do usprawnienia postępowań spadkowych.

Dlaczego nowelizacja postępowania spadkowego ma sens?

Postępowania spadkowe to jedne z najżmudniejszych procesów spośród wszystkich postępowań przewidzianych prawem. Ogromna liczba przepisów, koniecznych do podjęcia czynności, a także duża liczba osób zaangażowanych w proces sprawiają, że tego typu sprawy mogą ciągnąć się latami.

REKLAMA

Ustawodawca dostrzega te problemy i właśnie dlatego pochyla się nad przepisami części IV Kodeksu cywilnego (KC). Obecnie proponuje zmiany w formie projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw. Sprawdzamy więc, czy planowane modyfikacje faktycznie przyniosą jakieś korzyści. 

Niegodność dziedziczenia (art. 928 par. 1 Kodeksu cywilnego) – będzie nowa przesłanka

Instytucja niegodności dziedziczenia polega na wykluczeniu spadkobiercy z grona spadkobierców ze względu na jego nieodpowiednie zachowanie w stosunku do zmarłego spadkodawcy. Wśród przesłanek, które w tej chwili umożliwiają uznanie spadkobiercy za niegodnego, wymienia się:

  • dopuszczenie się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy;
  • nakłanianie spadkodawcy - podstępem lub groźbą - do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodzenie mu w dokonaniu jednej z tych czynności;
  • umyślne ukrycie lub zniszczenie testamentu spadkodawcy, podrobienie lub przerobienie jego testamentu albo świadome skorzystanie z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego.

REKLAMA

Jeśli więc spadkobierca dopuści się któregoś z tych czynów, zostaje wyłączony od dziedziczenia – tak, jakby w ogóle nie dożył otwarcia spadku. Przepis ten przeciwdziała jednocześnie pozyskiwaniu korzyści finansowych ze spadku przez ludzi postępujących nieetycznie i moralnie wątpliwie. Ustawodawca wyraża tym samym przekonanie, że osoba dopuszczająca się takich zachowań wobec spadkodawcy nie powinna mieć możliwości korzystania ze zgromadzonego przez niego majątku.

Dlatego w projektowanym brzmieniu ustawy ma dojść do rozszerzenia katalogu przesłanek, które kwalifikują do uznania spadkobiercy za niegodnego. Jako nową przesłankę wskazuje się uporczywe niewykonywanie obowiązku alimentacyjnego wobec spadkodawcy lub uporczywe uchylanie się od sprawowania opieki nad spadkodawcą. Taki zapis zawiera więc dwie przesłanki: uchylanie się od płacenia alimentów albo uchylanie się od opieki nad spadkodawcą.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

REKLAMA

Analiza proponowanego zapisu wymaga przyjrzenia się przede wszystkim określeniu „uporczywe”. Takie słowo występuje w wielu aktach prawnych, np. w kodeksie karnym w temacie uporczywego nękania, a także w prawie podatkowym, gdzie wskazuje się na uporczywe uchylanie się od płacenia podatków. Sformułowanie „uporczywe” pojawia się również w prawie cywilnym czy rodzinnym. Jak je interpretować? Można uznać, że jest to zachowanie powtarzane, długotrwałe, cechujące się złą wolą i nieustępliwością.

Oczywiście nie da się wskazać progu ilościowego dla stwierdzenia, czy jakieś zachowanie spełnia, czy jednak nie spełnia przesłanki uporczywości. Za każdym razem będzie oceniać to sąd (przez pryzmat racjonalności). Przykładowo, nie ulega wątpliwości, że unikanie płacenia alimentów przez lata można zakwalifikować jako uporczywe uchylanie się. Z kolei nie do końca wiadomo, czy brak opieki nad schorowanym rodzicem przez kilka miesięcy też spełnia takie przesłanki. Jednak przed tymi pytaniami staną sądy, gdy zmiany faktycznie wejdą w życie.

Pomimo pewnych wątpliwości natury praktycznej, pomysł ustawodawcy umożliwia dostosowanie przedmiotowej normy do obecnych realiów. W dzisiejszych czasach osoby starsze i samotne często nie uzyskują wsparcia ani finansowego ani emocjonalnego od kręgu swoich potencjalnych spadkobierców. Warto jednak zaznaczyć, że uznanie za niegodnego nie następuje w momencie ziszczenia się przesłanki, tylko z mocy wyroku sądu. Oznacza to, że nie wystarczy samo niegodziwe zachowanie, aby wykluczyć spadkobiercę od spadkobrania. Kwestia niegodności dziedziczenia musi być podniesiona w ramach procesu i dopiero prawomocny wyrok sądu pozwoli na wyłączenie niegodziwego spadkobiercy.

Poza tym powyższy katalog przesłanek był i pozostanie katalogiem zamkniętym. Dlatego uznania za niegodnego dziedziczenia można domagać się wyłącznie w sytuacjach enumeratywnie wylistowanych w art. 928 KC. Sprawia to również, że rozszerzenie listy przesłanek wydaje się odpowiednie – życie pisze różne scenariusze, a do tej pory używane podstawy często nie wyczerpywały rzeczywistych źródeł nieetycznego zachowania spadkobierców.

Ograniczenie kręgu spadkobierców (art. 934 KC)

Aktualnie artykuł 934 Kodeksu cywilnego stanowi, że w sytuacji braku dzieci, małżonka, rodziców, rodzeństwa i dzieci rodzeństwa spadkodawcy, spadek przypada dziadkom spadkodawcy, przy czym dziedziczą oni w częściach równych. Jeśli któreś z dziadków spadkodawcy nie dożyło chwili otwarcia spadku, jego część spadku przypada jego dzieciom, a gdy ich nie ma – udział spadkowy przypada innym dziadkom w częściach równych.

W projekcie zmiany przepisów spadkowych ustawodawca zwraca uwagę, że taka norma tworzy bardzo szerokie grono potencjalnych spadkobierców. To jeden z głównych powodów, dla których postępowania trwają tak długo. Zazwyczaj sądy napotykają na trudności w ustaleniu wszystkich powołanych do spadku i mają problem z zebraniem od nich oświadczeń. W rezultacie ustawodawca zaprojektował nową treść art. 934 KC, według której:

  • jeżeli którekolwiek z dziadków spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych;
  • jeżeli dziecko któregokolwiek z dziadków spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom;
  • w braku dzieci tego z dziadków, który nie dożył otwarcia spadku i ich dzieci, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada pozostałym dziadkom w częściach równych.

Ma to usprawnić ustalanie następców prawnych zmarłego i zawęzić go de facto do dziadków, rodzeństwa rodziców oraz ich dzieci, czyli kuzynostwa. Dzięki temu dojdzie do wykluczenia z postępowań dalszych krewnych.

Złożenie oświadczenia o przyjęciu spadku (art. 1015 i 1019 KC)

Według obecnego brzmienia artykułu 1015 KC, osoba z kręgu spadkobierców ma 6 miesięcy od dnia powzięcia informacji o tym, że jest spadkobiercą, na złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Jeśli nie złożyła oświadczenia w terminie wskazanym wyżej, jest to jednoznaczne z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

Z kolei według artykułu 1019 KC (uzupełniającego treść art. 1015 KC), jeżeli oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku zostanie złożone pod wpływem błędu lub groźby, stosuje się przepisy o wadach oświadczenia woli z poniższymi zmianami:

  • uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia powinno nastąpić przed sądem;
  • spadkobierca powinien jednocześnie oświadczyć, czy i jak spadek przyjmuje, czy też go odrzuca.

Spadkobierca nieskładający oświadczenia w terminie pod wpływem groźby lub błędu, może w ten sposób obronić się przed skutkami prawnymi niedochowania terminu. Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku wymaga zatwierdzenia przez sąd.

Trudność w zastosowaniu powyższego przepisu następuje wtedy, gdy spadkobiercą jest dziecko lub osoba pozostająca pod opieką. Przyjęcie lub odrzucenie spadku przez rodziców albo opiekunów wymaga bowiem zgody sądu. Zazwyczaj nie jest ona udzielana z dnia na dzień, z kolei 6-miesięczny termin na złożenie oświadczenia tak naprawdę nie jest zbyt długo.

Proponowane przez ustawodawcę zmiany art. 1015 KC mają uzupełnić luki i unormować sytuację, w której oświadczenie nie jest złożone w terminie ze względu na oczekiwanie na zgodę sądu:

§11Dla zachowania terminu, o którym mowa w § 1, wystarczające jest złożenie przed jego upływem wniosku do sądu o odebranie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku.

§12 Jeżeli złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku wymaga zezwolenia sądu, bieg terminu na złożenie oświadczenia ulega zawieszeniu na czas trwania postępowania sądowego w tym przedmiocie.

Artykuł 1019 KC traktujący o przesłankach uchylenia się od wadliwego oświadczenia został uzupełniony o zapis, według którego dla zachowania terminu na uchylenie się od skutków prawnych czynności, wystarczy złożenie przed jego upływem wniosku do sądu o odebranie oświadczenia o uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia.

Odpowiedzialność gminy lub Skarbu Państwa za długi spadkowe (art. 1030 KC)

Obecnie do momentu przyjęcia spadku spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe wyłącznie ze spadku z całego swojego majątku. Co więcej, gdy spadkobiercą zostanie Skarb Państwa lub gmina (co zdarza się wtedy, gdy sąd nie jest w stanie ustalić żadnych dziedziczących krewnych), stawia to jednostkę w dość problematycznym położeniu. Otóż także odpowiada ona całym swoim majątkiem za zobowiązania spadkowe. Poza tym według art. 1023 KC Skarb Państwa ani gmina nie mogą odrzucić spadku, który przypadł im z mocy ustawy, a także nie składają oświadczenia o przyjęciu spadku (uznaje się go za przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza).

Ze względu na konieczność doprecyzowania zapisu dotyczącego odpowiedzialności gminy i Skarbu Państwa za długi spadkowe, ustawodawca zaproponował dodanie do artykułu 1030 KC par. 2 o treści: Skarb Państwa lub gmina, którym spadek przypadł z mocy ustawy, ponoszą odpowiedzialność za długi spadkowe tylko ze spadku.

Stanowi to rozsądny krok, który odciąża gminę i  Skarb Państwa, a przy tym realizuje regułę sprawiedliwości społecznej.

Czy nowe przepisy usprawnią postępowanie spadkowe?

W planowanych zmianach można zauważyć duże zrozumienie ustawodawcy dla problemów spadkobierców. Istnieje więc szansa, że nowe przepisy ułatwią postępowania spadkowe i znacząco je przyspieszą. Jednak trzeba pamiętać, że omawiany projekt czekają poprawki. Aktualnie jest on na etapie opiniowania i już pojawiły się uwagi między innymi ze strony Rzecznika Praw Obywatelskich oraz Sądu Najwyższego.

Projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw.

Marcin Staniszewski, Kancelaria Prawna RPMS Staniszewski & Wspólnicy

Zapisz się na newsletter
Najlepsze artykuły, najpoczytniejsze tematy, zmiany w prawie i porady. Skoncentrowana dawka wiadomości z różnych kategorii: prawo, księgowość, kadry, biznes, nieruchomości, pieniądze, edukacja. Zapisz się na nasz newsletter i bądź zawsze na czasie.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: INFOR

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.

REKLAMA

Prawo
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Rząd kręci bat na właścicieli domów. Będzie limit osób, a nawet metrów dla rodziny? Szykują się wielkie zmiany w przepisach

Hałas, bójki, parkujące, gdzie się da samochody, śmieci i bezsilność sąsiadów – tak można streścić skargi, które leją się lawiną do posłów oraz resortu rozwoju i technologii od tych, którzy stali się ofiarą nowej, polskiej plagi. Domy jednorodzinne zamieniane są w hotele robotnicze. Rząd chce z tym walczyć i kręci bat na ten „biznes”. Szykuje się rewolucja w przepisach?

Cyfrowe wykluczenie w miejscu pracy: cicha forma mobbingu. Czy za wysyłanie memów przez pracowników na WhatsAppie odpowiada pracodawca?

Cyfrowe wykluczenie stanowi często bagatelizowany aspekt mobbingu. Prawo nie nadąża za zmieniającym się środowiskiem pracy. Coraz częściej występująca praca zdalna, powszechne używanie komunikatorów, sprawiają że mobbing nie jest już tylko zjawiskiem bezpośrednim – doświadczalnym i widzialnym przez wszystkich, ale staje się cichy i trudny do udowodnienia dla osób nękanych. Według badań ponad 40 proc. pracowników przyznaje, że doświadcza mobbing.1

Rewolucja w płacy minimalnej i zwrot o 180 stopni: pracodawcy nadal będą mogli ustalać wynagrodzenie zasadnicze poniżej najniższej krajowej, a tysiące pracowników nie otrzyma zapowiadanych podwyżek od 1 stycznia 2026 r.

W rządzie, od sierpnia zeszłego roku, trwają prace nad projektem ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (numer w wykazie prac legislacyjnych Rady Ministrów: UC62), w którym – w ostatnim czasie, w związku z uwagami do projektu zgłoszonymi podczas uzgodnień międzyresortowych – zostały wprowadzone istotne zmiany. Pierwotnie – projekt zakładał, że płaca minimalna ma zostać zrównana z wynagrodzeniem zasadniczym, a tym samym – dodatki do wynagrodzenia miały stać się prawdziwymi dodatkami, a nie elementami pozwalającymi pracodawcom na ustalanie wynagrodzenia zasadniczego poniżej najniższej krajowej. Z ostatecznego tekstu projektu ustawy, który został skierowany do rozpatrzenia przez Komitet do Spraw Europejskich wynika jednak, że tak się nie stanie, a bynajmniej – nie od 1 stycznia 2026 r.

Socjolog: wyborcy kierują się emocjami, nikt nie czyta programów; zwycięża ten, kto umiejętnie przeplata politykę miłości z polityką nienawiści

Wyborcy deklarują, że chcą programów, ale kierują się emocjami - powiedział w Studiu PAP socjolog, dr hab., prof. Uniwersytetu Warszawskiego Przemysław Sadura. Zapytany jakich działań kandydatów można się spodziewać w miesiącu, który pozostał do wyborów, powiedział, że boi się "puszczać wodze fantazji".

REKLAMA

Złodzieje nie świętują: zabezpiecz dom czy mieszkanie przed wyjazdem na Wielkanoc. Jadąc uważaj, trwa policyjna akcja: Wielkanoc 2025

Wielkanoc 2025, podobnie jak te w latach ubiegłych jest szczególnie ważnym dla nas okresem, ale w natłoku obowiązków nietrudno o nieuwagę. Taki moment mogą szybko wykorzystać złodzieje. Policja od lat ostrzega: złodzieje nie świętują - zabezpiecz dom czy mieszkanie przed wyjazdem na Wielkanoc. Jadąc uważaj, bo jak zawsze trwa policyjna akcja: Wielkanoc na drogach.

Prof. Sieroszewski (ginekolog): Powyżej 24 tygodnia ciąży nie ma aborcji - jest poród. NRL: wytyczne Ministra Zdrowia dot. aborcji nie wiążą sądów i nie wyjaśniają wszystkich wątpliwości

Opinią publiczną wstrząsnęła ostatnio informacja o przerwaniu 9 miesięcznej ciąży w szpitalu w Oleśnicy. Zdarzyło się w 2024 roku ale informacja o tym fakcie dotarła do szerszej opinii publicznej w bieżącym roku. Wiele osób jest zaszokowanych tym, że zamiast doprowadzić do urodzenia dziecka, lekarz doprowadził do jego śmierci. W tej sprawie Prokuratura Okręgowej we Wrocławiu prowadzi postępowanie wyjaśniające. Sprawą zainteresował się Rzecznik Praw Obywatelskich. Natomiast Naczelna Rada Lekarska apeluje do Ministra Zdrowia o doprecyzowanie przepisów prawnych dot. dopuszczalności przerywania ciąży. O wyjaśnienia co do pojęcia przerwanie ciąży apeluje też Zarząd Główny Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników. Prezes PTGiP prof. Piotr Sieroszewski wskazuje, że słowo +aborcja+" pochodzi z łaciny; +abortus+ oznacza poronienie. Z poronieniem mamy do czynienia do 23 tygodnia ciąży i tym samym z aborcją. Powyżej 24 tygodnia nie ma żadnej aborcji, a poród" – wyjaśnia prof. Sieroszewski. W tle całej sprawy są wydane w sierpniu 2024 r. wytyczne Ministra Zdrowia w sprawie obowiązujących przepisów prawnych dotyczących dostępu do procedury przerwania ciąży.

Papież Franciszek: Egoizm ciąży bardziej niż krzyż – rozważania na Drogę Krzyżową

Watykan opublikował poruszające rozważania Drogi Krzyżowej autorstwa papieża Franciszka, który wciąż dochodzi do siebie po ciężkim zapaleniu płuc. „W świecie chłodnej kalkulacji i bezlitosnych interesów” Ojciec Święty wzywa do nawrócenia serca, współczucia i odrzucenia obojętności.

Wielkanocne wydatki Polaków a realne potrzeby, czyli słynne: nie jedz bo to na Święta - zjedz bo się zmarnuje. A co piciem? Policja ostrzega, że trwa akcja: Bezpieczna Wielkanoc 2025

Ile to już razy słyszeliśmy z ust naszych Mam, Babć czy Ciotek: nie jedz bo to na Święta, a za dwa/trzy dni: zjedz bo się zmarnuje albo zrobiłam więcej: weźmiesz sobie. Jak w rzeczywistości kształtują się w tym roku wielkanocne wydatki Polaków w opozycji do realnych potrzeb? Czy znowu dopadł nas konsumpcjonizm? Tak, bo dla niektórych ważny jest też alkohol na wielkanocnym stole, ale uwaga policji ostrzega, że trwa akcja: BEZPIECZNA WIELKANOC 2025.

REKLAMA

Wielkanocne zwyczaje: Polska, Ukraina, Kolumbia i Filipiny

Wielkanoc w Polsce, Ukrainie, Kolumbii i na Filipinach charakteryzuje się różnorodnymi tradycjami, z których zatrudniający cudzoziemców pracodawca powinien zdawać sobie sprawę. To właśnie z tych krajów jest w Polsce sporo pracowników. A co jeśli pracownik nie chce świętować polskiej Wielkanocy?

Linia orzecznicza: Sądy o przeliczaniu emerytur niekorzystnie dla ZUS. Emeryci walczą o wyrok TK z 4 czerwca 2024 r.

Orzecznictwo w sprawach wniosków o ponowne przeliczenie emerytury po wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 4 czerwca 2024 r. sygn. akt SK 140/20 jest bardzo niejednolite. Wskazana niejednolitość przejawia się na wielu płaszczyznach, przede wszystkim niektóre sądy powszechne orzekają na korzyść emerytów poprzez zmianę decyzji ZUS, inne z kolei orzekają na niekorzyść, oddalając odwołania emerytów. W artykule zostaną przedstawione zarówno wyroki korzystne, jak i niekorzystne.

REKLAMA