Etap prac sejmowych
W czerwcu 2022 r. do Sejmu trafił rządowy projekt ustawy nowelizującej kodeks pracy, jednak prace nad samym projektem trwają blisko dwa lata. Wprowadza on grupę przepisów normujących pracę zdalną i kontrolę trzeźwości. Te długo oczekiwane zmiany powinny zostać wprowadzone jeszcze jesienią tego roku, jak wskazuje Mariola Maląg - minister rodziny i polityki społecznej.
Projekt przeszedł I czytaniu w Sejmie. Dalsze prace zaplanowane są dopiero na połowę września 2022 r. Środowiska pracodawców zgłaszają liczne zastrzeżenia do projektu, w tym przede wszystkim do bardzo krótkiego vacatio legis, jakie zostało przewidziane w projektowanych przepisach. Zapowiada się intensywny okres przed pracodawcami.
Praca zdalna
Możliwość stosowania pracy zdalnej została wprowadzona w ustawie o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacjami kryzysowymi w związku z epidemią. Rozwiązanie to wkrótce ma zostać zastąpione przez nowe przepisy wprowadzone do kodeksu pracy.
Kiedy praca zdalna będzie możliwa?
Praca zdalna będzie mogła zostać wprowadzona całkowicie lub częściowo w miejscu wskazanym przez pracownika i każdorazowo uzgodnionym z pracodawcą, w tym pod adresem zamieszkania pracownika, w szczególności z wykorzystaniem środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość.
Uzgodnienia w zakresie pracy zdalnej będą mogły być poczynione już przy zatrudnianiu pracownika, ale także w trakcie trwania stosunku pracy. Inicjatywa w tym zakresie należy do każdej ze stron stosunku pracy.
Drugą możliwością będzie stosowanie przez pracodawcę pracy zdalnej na podstawie wydanego przez niego polecenia. Takie rozwiązanie będzie mogło być zastosowane w dwóch przypadkach:
- w okresie obowiązywania stanu nadzwyczajnego, stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii oraz w okresie 3 miesięcy po ich odwołaniu lub
- w okresie, w którym zapewnienie przez pracodawcę bezpiecznych i higienicznych warunków pracy w dotychczasowym miejscu pracy pracownika nie jest czasowo możliwe z powodu działania siły wyższej.
Ostatnią opcją będzie okazjonalna praca zdalna udzielana pracownikowi na jego wniosek. Wymiar takiej pracy został ustalony na 24 dni w roku kalendarzowym.
Konieczny regulamin?
Zasady wykonywania pracy zdalnej powinny zostać określone w porozumieniu zawartym pomiędzy pracodawcą i związkami zawodowymi albo regulaminie. W przypadku, gdy u pracodawcy nie występują związki zawodowe, regulamin musi zostać skonsultowany z przedstawicielami pracowników. W razie braku takich uregulowań zasady będą musiały znaleźć swoje odzwierciedlenie w poleceniu pracodawcy albo w porozumieniu z pracownikiem.
Ustawa określa zakres obowiązkowych postanowień, które będą musiały zostać zawarte w porozumieniu z związkami zawodowymi albo regulaminie, a także poleceniu i porozumieniu z pracownikami. Największe kontrowersje wzbudza kwestia ustalenia ekwiwalentu pieniężnego lub ryczałtu, których celem ma być rekompensata kosztów poniesionych przez pracowników w związku z pracą zdalną. Środowiska pracodawców zgłaszają praktyczne problemy jakie mogą wystąpić, jeśli projekt zostanie przyjęty w obecnym kształcie.
Kontrola trzeźwości
Wprowadzenie do kodeksu pracy kompleksowej regulacji dotyczącej kontroli trzeźwości należy ocenić pozytywnie. Celem stosowania takiej kontroli ma być zapewnienie ochrony życia i zdrowia pracowników lub innych osób lub ochrony mienia przez pracodawcę. Z tych samych powodów pracodawca może wprowadzić kontrolę pracowników na obecność w ich organizmie środków działających podobnie do alkoholu.
Konieczne poinformowanie pracowników
W projekcie wskazano, że pracodawca będzie musiał uregulować w aktach wewnątrzzakładowych zasady dotyczące sposobu przeprowadzenia kontroli trzeźwości, w tym grupy pracowników, do których kontrola będzie stosowana, rodzaj urządzeń wykorzystywanych do badania, a także czas i częstotliwość jej przeprowadzenia. O wprowadzeniu kontroli pracodawca będzie musiał poinformować pracowników w sposób przyjęty u danego pracodawcy na dwa tygodnie przed planowanym terminem rozpoczęcia jej wprowadzenia.
Oznacza to dla pracodawców konieczność uregulowania powyższych kwestii albo uaktualnienia dotychczas obowiązujących w ich organizacjach regulaminów.
Kto będzie mógł przeprowadzić kontrolę?
Pracodawcy zyskają uprawnienie do przeprowadzenia kontroli trzeźwości przy użyciu metod niewymagających badań laboratoryjnych, do których można zaliczyć na przykład test, czy analizator wydechu posiadający niezbędne dokumenty potwierdzające jego kalibrację i wzorcowanie. Nadal aktualna pozostanie możliwość przeprowadzenia badania przez uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego. Żądanie takiego badania będzie mógł zgłosić zarówno pracodawca, jak i pracownik.
Vacatio legis
Zmiany jakie mają zostać wprowadzone stawiają przed pracodawcami wiele wyzwań. Jednocześnie zastosowanie 14-dniowego vacatio legis, które znajduje się w projekcie ustawy nie jest dobrym rozwiązaniem i jest szeroko komentowane przez środowiska pracodawców. Zważyć należy, że prace nad projektem ustawy trwają dwa lata, zaś na wprowadzenie rozwiązań pracodawcy mieliby relatywnie mało czasu w stosunku do nakładu pracy niezbędnego do wdrożenia nowych przepisów.
Inne zmiany w kodeksie pracy
Obecnie nie można udzielić jednoznacznej odpowiedzi, kiedy można spodziewać się nowelizacji kodeksu pracy w omawianym zakresie. Jedynie zapowiedź minister Maląg daje możliwość przypuszczania, że będzie to jesień 2022 r. Nie należy jednak zapominać, że rząd pracuje także nad wdrożeniem dyrektywy work-life balance. Termin jej implementacji upłynął 2 sierpnia 2022 r. W tym przypadku prace nadal znajdują się na szczeblu rządowym i aktualnie nie jest znany planowany termin skierowania projektu ustawy do Sejmu.
Autor: Agnieszka Stefańska-Pieczara, adwokat, Lubasz i Wspólnicy Kancelaria Radców Prawnych sp. k.