Nowela ustawy o Sądzie Najwyższym z podpisem prezydenta
Prezydent Andrzej Duda podpisał nowelizację ustawy o Sądzie Najwyższym - poinformowała w czwartek jego kancelaria. Nowelizacja jest inicjatywą prezydenta, której głównym założeniem było przedłużenie terminu na wnoszenie przez Prokuratora Generalnego i RPO skarg nadzwyczajnych.
Pierwotnie prezydent zaproponował, by termin na wnoszenie przez Prokuratora Generalnego i RPO skarg nadzwyczajnych od dawnych orzeczeń zapadłych po 1997 r. został przedłużony o dwa lata. Zgodnie jednak z przyjętą przez Sejm senacką poprawką, zostanie on wydłużony o trzy lata - co oznacza, że termin na wnoszenie takich skarg upłynie 3 kwietnia 2024 r.
W prezydenckiej ustawie znalazły się też krytykowane przez opozycję zapisy dotyczące m.in. procedury wyboru prezesów poszczególnych izb Sądu Najwyższego. Według tych zapisów, jeśli wybór prezesa izby nie zostałby dokonany za pierwszym razem, na kolejnym posiedzeniu byłaby wymagana obecność co najmniej połowy członków zgromadzenia izby, a na jeszcze kolejnym - jednej trzeciej członków. Jednocześnie - jeśli kandydaci na prezesa SN nie zostaliby wybrani zgodnie z zasadami ustawowymi - miałaby się pojawić możliwość tymczasowego powierzenia wykonywania obowiązków prezesa izby SN sędziemu wskazanemu przez prezydenta.
Zgodnie z nowelą I prezes SN miałby także wykonywać obowiązki związane z wyznaczaniem składów orzekających oraz określeniem kolejności rozpoznawania spraw w przypadku zagadnień prawnych skierowanych m.in. przez PG, RPO i RPD.
Nowelizację ustawy o SN Sejm uchwalił pod koniec lutego. Na marcowym posiedzeniu Senat wprowadził do niej trzy poprawki, postulując m.in. wykreślenie wszystkie zapisów ustawy, które nie odnoszą się do dłuższego terminu na wnoszenie skarg nadzwyczajnych. Jak argumentowała wicemarszałek Senatu Gabriela Morawska-Stanecka, ustawa wprowadza "fundamentalne zmiany", które pozwolą na "domknięcie systemu nadzoru nad sądownictwem w Polsce".
Na wtorkowym posiedzeniu Sejmu posłowie przyjęli jedną z senackich poprawek, zgodnie z którą termin na wnoszenie skarg nadzwyczajnych ulegnie wydłużeniu z dwóch do trzech lat, a odrzucili pozostałe dwie.
Skarga nadzwyczajna
Instytucja skargi nadzwyczajnej została wprowadzona ustawą o SN, która weszła w życie w kwietniu 2018 r. Skarga nadzwyczajna, jak ustalono przed trzema laty, może być wniesiona od prawomocnego orzeczenia sądu, jeżeli jest to konieczne "dla zapewnienia zgodności z zasadą demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej". Ponadto skarga może być skierowana, jeśli orzeczenie narusza zasady lub wolności i prawa człowieka, i obywatela określone w konstytucji, narusza prawo przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie lub zachodzi oczywista sprzeczność istotnych ustaleń sądu z zebranym materiałem dowodowym.
Według podstawowego przepisu zawartego dotychczas w ustawie o SN, skargę nadzwyczajną wnosi się w terminie pięciu lat od uprawomocnienia się orzeczenia, a jeśli wcześniej od tego orzeczenia wniesiono kasację - w terminie roku od jej rozpoznania. Skargi takie - po rozpatrzeniu wniosków od obywateli - wnosić mogą Prokurator Generalny, Rzecznik Praw Obywatelskich, a także w zakresie swoich właściwości kilka innych podmiotów, np. Rzecznik Praw Dziecka, Rzecznik Finansowy, prezes Prokuratorii Generalnej, prezes UOKiK lub Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców.
Jednak w ustawie o SN przewidziany został także przepis przejściowy, który dopuścił wnoszenie skarg nadzwyczajnych od orzeczeń z ponad 20 ostatnich lat - czyli od wejścia w życie konstytucji z 1997 r. Skargę na podstawie tego przepisu może wnieść jedynie Prokurator Generalny lub RPO. Takie skargi można było wnosić w okresie trzech lat od wejścia w życie ustawy, czyli tylko do 3 kwietnia br.
Oprócz przedłużenia terminu na wnoszenie skarg nadzwyczajnych prezydencka ustawa wydłuża o rok - do końca 2022 r. - kadencję ławników SN. Rozwiązania zawarte w ustawie dotyczą ponadto uregulowania sposobu tworzenia, przetwarzania oraz archiwizowania bądź niszczenia akt sądowych w sprawach rozpoznawanych przez SN.
Większość przepisów ustawy wejdzie w życie po 14 dniach od ogłoszenia jej w Dzienniku Ustaw. Przepisy dotyczące wydłużenia terminu na składanie skarg nadzwyczajnych wejdą w życie dzień po jej ogłoszeniu. (PAP)
Autorka: Sonia Otfinowska
sno/ robs/