Mogliśmy wówczas zaobserwować wiele drastycznych starć uczestników manifestacji o zbliżonych i całkowicie odmiennych od siebie ideach i światopoglądach, jak również niezliczoną liczbę bójek demonstrantów z jednostkami Policji. Niewątpliwie, wspomniane wydarzenia ujawniły słabość instytucji uregulowanych w dotychczas obowiązującej ustawie z 5 lipca 1990 r. Prawo o zgromadzeniach (Dz.U. z 1990 r., Nr 51, poz. 297 z późn. zm., dalej „Ustawa”).
Jednakże, równocześnie stanowiły one impuls do zmiany Ustawy w celu uniknięcia w przyszłości sytuacji, które godzą w porządek publiczny, bezpieczeństwo uczestników manifestacji i osób postronnych, znajdujących się w miejscu manifestacji. Pomimo licznych sprzeciwów wyrażanych przez przedstawicieli różnych środowisk w trakcie konsultacji społecznych nad zmianą Ustawy, zmienione przepisy Ustawy weszły w życie począwszy od 9 listopada 2012 roku.
Zakaz organizacji dwóch lub więcej zgromadzeń
Jednym z fundamentalnych mechanizmów wprowadzonych w drodze ww. zmiany Ustawy jest zakazanie organizacji dwóch lub więcej zgromadzeń w tym samym miejscu i czasie, na tożsamych lub zbliżonych trasach przejścia w sytuacji, gdy nie jest możliwe ich oddzielenie lub odbycie w taki sposób, aby ich przebieg nie zagrażał życiu, zdrowiu ludzi albo mieniu w znacznych rozmiarach. Powyższe rozwiązanie ma służyć ograniczeniu coraz częściej występujących niebezpiecznych sytuacji, w których rejestracja jednej manifestacji stanowi bodziec dla przeciwników tej manifestacji do organizacji kontrmanifestacji.
Na wypadek zaistnienia sytuacji, w których nie będzie możliwe równoczesne odbycie się zgromadzeń w tym samym czasie, miejscu i na tej samej bądź zbliżonej trasie przebiegu, zmienione przepisy Ustawy wyposażyły organ gminy w prawo do wezwania organizatora później zgłoszonego zgromadzenia do zmiany miejsca, czasu lub trasy przejścia uczestników zgromadzenia. Wskazane uregulowanie urzeczywistnia dobrze znaną wszystkim zasadę: „kto pierwszy, ten lepszy”, tzn. ten organizator zgromadzenia ma zagwarantowane pierwszeństwo organizacji zgromadzenia w danym miejscu i czasie, który pierwszy zawiadomi o organizacji tego zgromadzenia właściwy organ gminy. Wprowadzenie w życie tej zasady pozytywnie wpłynie na realizację konstytucyjnego prawa do zgromadzeń, jak i na poszanowanie bezpieczeństwa uczestników zgromadzeń i osób, które znajdują się w miejscu, gdzie odbywają się te zgromadzenia.
Zobacz serwis: Konstytucja
Decyzja o zakazie organizacji zgromadzenia
Aby uniknąć sytuacji, w których pomimo wezwania organu gminy, organizator zgromadzenia publicznego zgłoszonego później nie zmieni miejsca, czasu lub trasy przejścia jego uczestników, zmienione przepisy Ustawy przyznały organowi gminy prawo do wydania decyzji o zakazie organizacji zgromadzenia zgłoszonego później. Regulacja ta stanowi prymat ochrony porządku publicznego przed zamieszkami ulicznymi nad prawem każdego człowieka do zrzeszania się, wolności wyrażania poglądów i wypowiedzi.
Inne zakazy wprowadzone Ustawą
Równie istotną „nowością”, wprowadzoną przez zmienione przepisy Ustawy jest zakazanie posiadania broni, materiałów wybuchowych lub pirotechnicznych, a także innych niebezpiecznych materiałów lub narzędzi przez uczestników zgromadzeń. Uregulowanie ww. kwestii przez ustawodawcę należy ocenić pozytywnie, mając na uwadze powszechne posługiwanie się materiałami pirotechnicznymi (tj. race czy petardy) przez uczestników ubiegłorocznych obchodów Święta Niepodległości w Warszawie.
Oznaczenie przewodniczącego zgromadzenia
Doniosłe znaczenie z punktu widzenia ochrony porządku publicznego w RP mają również zmienione przepisy Ustawy w zakresie właściwego oznaczenia przewodniczącego zgromadzenia. Zgodnie z tymi przepisami każdy przewodniczący zgromadzenia w trakcie trwania takiego zgromadzenia powinien posiadać elementy wyróżniające go z tłumu, w szczególności: identyfikator zawierający przede wszystkim jego imię i nazwisko, zdjęcie oraz określenie pełnionej przez niego funkcji przewodniczącego. Wskazać należy, że obowiązek wyposażenia przewodniczącego we wskazany identyfikator spoczywa na organie gminy.
Odpowiedzialność przewodniczącego zgromadzenia
W myśl zmienionych przepisów Ustawy na przewodniczącego zgromadzenia została nałożona również odpowiedzialność za zgodny z przepisami prawa przebieg zgromadzenia oraz przeprowadzenie tego zgromadzenia w sposób, który zapobiegnie powstaniu szkód z winy uczestników zgromadzenia. Obciążenie przewodniczącego odpowiedzialnością za realizację wskazanych obowiązków ma na celu zapewnienie pokojowego charakteru zgromadzenia. Podkreślenia wymaga fakt, że zmienione przepisy Ustawy wprowadziły sankcję za umyślne zaniechanie realizacji ww. obowiązków przez przewodniczącego zgromadzenia, w postaci kary grzywny.
Zobacz: Kara grzywny
Obowiązki organów gminy
Warto także zaznaczyć, że w dotychczasowym stanie prawnym, organy gminy miały jedynie możliwość, a nie obowiązek delegacji swoich przedstawicieli na organizowane zgromadzenie. Tymczasem, zmienione przepisy Ustawy obligują organy gminy do delegacji swoich przedstawicieli na zgromadzenie w przypadku, gdy przewidywana liczba uczestników zgromadzenia jest większa niż 500 osób lub gdy istnieje ryzyko niebezpieczeństwa naruszenia porządku publicznego. Wprowadzona zmiana może przyczynić się do usprawnienia dotychczas funkcjonujących mechanizmów reakcji na ewentualne zakłócenia porządku publicznego, a tym samym do zwiększenia bezpieczeństwa uczestników zgromadzeń.
Zobacz serwis: Gmina
Podsumowanie
Reasumując należy stwierdzić, że zmienione przepisy Ustawy mogą pozytywnie wpłynąć na zagwarantowanie osobom przebywającym na terytorium RP prawa do wolności zgromadzeń. Jednocześnie, zapewniają one ochronę innych wartości konstytucyjnych, w szczególności porządku publicznego i bezpieczeństwa uczestników zgromadzeń. W celu zapewnienia bezpieczeństwa tym osobom, zmienione przepisy Ustawy zakazują w określonych sytuacjach organizacji dwóch lub więcej zgromadzeń w tym samym miejscu i czasie. Ponadto, wprowadzają one zakaz posiadania broni, materiałów wybuchowych lub pirotechnicznych oraz innych niebezpiecznych narzędzi przez uczestników zgromadzeń.