„4 czerwca 1989 r. skończył się w Polsce komunizm” – te słowa wypowiedziane przez Joannę Szczepkowską w Dzienniku Telewizyjnym przeszły do historii. Wybory 4 czerwca, zakończone wielkim zwycięstwem Komitetu Obywatelskiego „Solidarność”, spowodowały upadek systemu komunistycznego w Polsce i zapoczątkowały demokratyczne przemiany w całej Europie Środkowo-Wschodniej.
Okrągły Stół
Wybory czerwcowe (zwane też kontraktowymi) przeprowadzone były na mocy porozumienia przedstawicieli władz komunistycznych z opozycją, które zostało zawarte przy Okrągłym Stole. Oznaczało ono częściowo wolne wybory do Sejmu oraz całkowicie wolne do Senatu. W wyborach do Sejmu komuniści zagwarantowali sobie 65 procent mandatów poselskich. Myśleli, że w ten sposób zapewnią sobie dalszą kontrolę nad państwem. Pozostałe 35 procent, a więc 161 mandatów było do zdobycia w wyborach.
Słynny plakat wyborczy Komitetu Obywatelskiego w wyborach parlamentarnych w 1989 roku autorstwa Tomasza Sarneckiego
Ministerstwo Kultury i Dziedzictw Narodowego/Niepodległa
Triumf „Solidarności”
4 czerwca 1989 r. odbyła się I tura wyborów. Do urn poszło 62 procent Polaków uprawnionych do głosowania. Rozmiar zwycięstwa opozycji solidarnościowej był dla władz ogromnym zaskoczeniem. W wyborach do Senatu kandydaci Komitetu Obywatelskiego "Solidarność" uzyskali aż 92 mandaty na 100 możliwych. Przedstawiciele władz komunistycznych zaś nie zdobyli żadnego. Z kolei w wyborach do Sejmu "Solidarność" zdobyła 160 ze 161 możliwych miejsc. W drugiej turze "Solidarność" zdobyła jedyny brakujący jej mandat poselski oraz 7 z 8 pozostałych do obsadzenia mandatów senatorskich.
Ostatecznie więc kandydaci Komitetu Obywatelskiego "Solidarność" uzyskali w tych wyborach wszystkie możliwe miejsca w Sejmie oraz 99% miejsc w Senacie co dawało 260 miejsc w 560-osobowym Zgromadzeniu Narodowym. Umożliwiło to później utworzenie rządu z premierem Tadeuszem Mazowieckim na czele i rozpoczęło transformację ustrojową.
Obchody rocznicowe 4 czerwca
W 2013 r. 4 czerwca został ustanowiony Dniem Wolności i Praw Obywatelskich uchwałą Sejmu RP. Nie jest to jednak dzień wolny od pracy.
W tym roku z okazji 30. rocznicy wolnych wyborów w całej Polsce przez kilkanaście dni odbywać się będą liczne debaty, koncerty, spotkania, wystawy i inne wydarzenia upamiętniające ten dzień. Główne uroczystości odbędą się 4 czerwca. Najbardziej huczne obchody mają miejsce w Gdańsku - kolebce "Solidarności" gdzie planowane jest między innymi podpisanie Deklaracji Wolności i Solidarności przy Budynku Europejskiego Centrum Solidarności a także wspólne odśpiewanie hymnu Polski. Wieczorem zaś odbędzie się tam główny koncert "30 lat wolności" z udziałem licznych gwiazd sceny muzycznej.
W Warszawie zaś o godzinie 11.30 będzie miało miejsce uroczyste posiedzenie Senatu z tej okazji. O 20 na Placu Defilad będzie z kolei można uczestniczyć w koncercie "Wybraliśmy wolność" organizowanym przez Dom Spotkań z Historią i Miasto Stołeczne Warszawa.