Od 1 stycznia 2019 r. do związku zawodowego może przystąpić każdy pracujący. Wykonujący pracę na podstawie umów cywilnoprawnych, samozatrudnieni, a nawet wolontariusze i stażyści – od 1 stycznia 2019 r. będą mogli wstąpić do związku zawodowego.
NSZZ "Solidarność" przypomniała, że Międzynarodowa Organizacja Pracy już w 2012 r. zobowiązała polski rząd do zmiany przepisów ustawy o związkach zawodowych. "Stało się to po skutecznej skardze NSZZ +Solidarność+ do Komitetu Wolności Związkowych z 2011 r. MOP, jako niezależna organizacja międzynarodowa, uznała wówczas skargę za zasadną, stwierdzając, że polskie przepisy ustawy o związkach zawodowych są niezgodne z konwencjami nr 87 i 135 MOP" – podkreślono.
Ustawę pozytywnie ocenił szef "Solidarności" Piotr Duda. "Mamy z czego się cieszyć, ponieważ zrealizowane zostały ważne postulaty związku zawodowego. Prawo tworzenia i wstępowania do związków zawodowych przysługuje teraz osobom wykonującym pracę zarobkową, nie tylko pracownikom na umowach o pracę, a to oznacza objęcie tysięcy osób m.in. na umowach-zleceniach, gdy wstąpią do związku zawodowego, obroną związku" – ocenił po podpisaniu ustawy przez prezydenta.
Polecamy: Jak przygotować się do zmian 2019. Podatki, rachunkowość, prawo pracy i ZUS.
Krytycznie ustawę ocenia Konfederacja Lewiatan. Zdaniem przedstawicieli pracodawców przepisy zwiększą koszty utrzymania etatów związkowych i czynią ustawę o związkach zawodowych jeszcze bardziej skomplikowaną.
"Ustawa rozstrzygnęła, że prawo zrzeszania się i tworzenia związków zawodowych nie tylko przysługuje pracownikom, ale innym osobom pozostających w niepracowniczym stosunku zatrudnienia, tj. zleceniobiorcom, samozatrudnionym, a nawet wolontariuszom. Konsekwentnie do prawa kolacji ustawodawca przyznał pozostałym zatrudnionym wszystkie prawa związkowe, w tym prawo do szczególnej ochrony, prawo do etatów związków. Poza tym poszerzono w ustawie zakres informacji ekonomiczno-finansowych, które pracodawca jest zobowiązany przedstawić na wniosek związków zawodowych" – zaznaczono.
Wśród niewielu korzystnych zmian – oceniła Konfederacja – wymienić można zakaz podwójnego członkostwa i mechanizm weryfikacji liczebności związku przez PIP.
Nowelizacja umożliwia tworzenie związków zawodowych i wstępowanie do nich osobom wykonującym pracę na podstawie umów cywilnoprawnych oraz osobom fizycznym prowadzącym jednoosobowo pozarolniczą działalność gospodarczą (tzw. samozatrudnionym). Prawo wstępowania do istniejących już związków zawodowych przysługuje wolontariuszom, stażystom i innym osobom, które świadczą osobiście pracę bez wynagrodzenia.
Na mocy nowelizacji wszystkie osoby wykonujące pracę zarobkową zyskają uprawnienia niezbędne do wykonywania działalności związkowej, jak możliwość zwolnienia od pracy zawodowej na czas niezbędny do wykonania doraźnej czynności czy szczególną ochronę działaczy związkowych przed rozwiązaniem lub niekorzystną zmianą umowy.
Ustawa wprowadza też podwyższone progi reprezentatywności. Dla zakładowych organizacji związkowych progi te podwyższono z 7 do 8 proc. dla organizacji wchodzących w skład Rady Dialogu Społecznego i ich organizacji członkowskich oraz z 10 do 15 proc. dla pozostałych organizacji.
Nowelizacja wprowadza ponadto: mechanizmy ochronne na wypadek nierównego traktowania innych niż pracownicy członków związku z powodu ich przynależności związkowej; możliwość uwzględnienia innych niż pracownicy osób wykonujących pracę zarobkową w liczbie osób warunkującej uzyskanie uprawnień zakładowej organizacji związkowej, jeżeli osoby te świadczą pracę przez co najmniej 6 miesięcy na rzecz pracodawcy objętego działaniem tej organizacji; możliwość uwzględnienia osoby należącej do kilku organizacji związkowych działających u danego pracodawcy tylko jako członka jednej, wskazanej przez tę osobę organizacji związkowej.
Nowela wprowadza też: sądową procedurę weryfikacji liczebności zakładowej organizacji związkowej; przyznaje innym niż pracownicy działaczom związkowym prawa do dochodzenia rekompensaty pieniężnej (i uzupełniająco odszkodowania lub zadośćuczynienia) w razie rozwiązania lub niekorzystnej zmiany umowy przez pracodawcę bez uzyskania zgody zarządu związku zawodowego; ustanawia terminy na przedstawienie przez zarząd związku stanowiska w sprawie rozwiązania lub niekorzystnej zmiany umowy działacza związkowego; wskazuje przypadki, w których zgodnie z ustawą osoba pełniąca funkcję związkową ponosi odpowiedzialność.
Nowe przepisy obowiązują od 1 stycznia 2019 r., z wyjątkiem przepisu dotyczącego ustalania liczby członków związku w celu uzyskania przymiotu reprezentatywności przez zakładową organizację związkową, który wejdzie w życie po upływie 12 miesięcy od dnia ogłoszenia.