Oświadczenie woli zgodnie z literą definicji zawartej w Kodeksie cywilnym (art. 60) to każde działanie będące przejawem woli ludzkiej mające na celu wywołanie skutku prawnego, którym może być powstanie, ustanie lub zmiana stosunku prawnego – czyli zależności między podmiotami prawa. Umowa sprzedaży powoduje powstanie takiego stosunku, więzi prawnej między stronami tzn. strona sprzedająca zobowiązuje się do wydania towaru, strona kupująca zaś do zapłaty oznaczonej ceny. Oświadczeniem woli może być każde zachowanie człowieka, które wyrazi jego wolę w sposób dostateczny, co oznacza, iż nie musi być ono wyrażone na piśmie. Oświadczenie woli może być także złożone w formie ustnej czy też wyrażone poprzez gest. Musi jednak spełniać pewne warunki by mogło zostać uznane za oświadczenie w sensie prawnym.
Zobacz również: Pozorność czyli wada oświadczenia woli
Wady oświadczenia woli
Po pierwsze, musi zostać złożone swobodnie, bez przymusu. Oświadczenie składane pod przymusem fizycznym jest nieważne w sensie prawnym, zaistnienie przymusu psychicznego zaś stanowi poważną wadę oświadczenia woli i może skutkować w przyszłości uchyleniem się od skutków prawnych swego oświadczenia. Wydaje się też oczywistym, że osoba składająca oświadczenie woli musi być w pełni sprawna umysłowo, trzeźwa i świadoma skutków prawnych, jakie wywoła złożone oświadczenie woli, ponieważ oświadczenie złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome lub swobodne powzięcie decyzji jest nieważne.
Zrozumiałe oświadczenie woli
Po drugie, oświadczenie woli musi być zrozumiałe co znaczy, że możliwe jest ustalenie (np. w drodze interpretacji) jaki skutek prawny chciał osiągnąć składający oświadczenie. Tu wyróżnia się dwa rodzaje oświadczeń woli:
- oświadczenie woli wyraźne czyli takie które można powszechnie uznać za zrozumiałe, złożone pisemnie lub ustnie.
- oświadczenie woli dorozumiane czyli każde oświadczenie złożone inaczej niż w punkcie 1.; za oświadczenie woli uznane są wtedy i tylko wtedy gdy z kontekstu zachowania/gestu mającego wyrazić wolę można odczytać jaki skutek prawny ma ona wywołać.
Oświadczenie woli dla pozoru
Po trzecie, oświadczenie woli musi być złożone na poważnie, co oznacza, że musi towarzyszyć mu rzeczywista wola wywołania rzeczonego skutku prawnego. Każde oświadczenie, które ze względu na okoliczności w których je złożono, może budzić wątpliwości, co do skutków prawnych jakie ma powodować, uznane będzie za wadliwe.
Zobacz również: Depozyt notarialny jako zabezpieczenie zapłaty ceny
Funkcjonuje w naszym systemie prawnym także oświadczenie woli pozorne, czyli takie które obarczone jest wadą oświadczenia woli, a są to takie oświadczenia które zmierzają do wywołania skutku innego niż mogłoby wynikać z okoliczności, w których zostało on złożone. Temat wad w oświadczeniach woli postaram się poruszyć w kolejnym artykule.
Oświadczenie woli osoby nie mogącej czytać lub pisać
W mojej praktyce notarialnej często spotykam się z sytuacją, kiedy oświadczenie woli chce złożyć osoba umiejąca czytać lecz nie mogąca pisać. Zdarza się, że notariusz przyjmuje w kancelarii lub nawet odwiedza w domu, placówce opiekuńczej bądź szpitalu osoby chore, które ze względu na stan zdrowia, przebyte choroby czy podeszły wiek nie są w stanie złożyć podpisu mimo, iż mają zdolność do czynności prawnych i w pełni rozumieją czynność, której pragną dokonać. Kodeks cywilny w art. 79 wskazuje rozwiązania jakie notariusz może zastosować aby osoba taka, pomimo niezdolności pisania mogła dokonać czynności prawnej, a są to:
- tuszowy odcisk palca osoba nie mogąca pisać składa na dokumencie obejmującym treść oświadczenia woli tuszowy odcisk palca, a inna osoba (z reguły pracownik kancelarii) obok tego odcisku wpisze jej imię i nazwisko oraz umieści swój podpis,
- może też zamiast składającego oświadczenie woli podpisać się inna osoba, a jej podpis poświadczy notariusz z zaznaczeniem, że został złożony na życzenie nie mogącego pisać lecz mogącego czytać.
Polecamy serwis: Sprawy urzędowe