Jednolite podstawy polskiego notariatu stworzyło wydane dnia 27 października 1933 roku rozporządzenie Prezydenta RP – Prawo o notariacie, które weszło w życie dnia 1 stycznia 1934 roku.
Zgodnie z tym aktem czynności dokonywane przez notariusza miały charakter dokumentów publicznych, lecz mimo urzędowego charakteru czynności notarialnych notariusz wykonywał wolny zawód.
Wymogi dla notariuszy
Notariuszem mogła zostać osoba, która ukończyła co najmniej 30 lat, ukończyła studia prawnicze, odbyła pięcioletnią aplikację notarialną, uzyskała powołanie na asesora notarialnego i zdała egzamin notarialny.
Upaństwowienie urzędu
Fatalne w skutkach dla notariatu znanego z okresu sprzed 1939 roku było uchwalenie dnia 25 maja 1951 roku nowego prawa o notariacie, które stanowiło, że notariusz jest urzędnikiem państwowym wykonującym swoją pracę nie w kancelarii prywatnej lecz w państwowym biurze notarialnym. Ustawa ta zlikwidowała również samorząd notarialny.
Zobacz: Międzynarodowa Unia Notariatu
Zmiany na lepsze
Uchwalenie 24 maja 1989 roku nowego prawa o notariacie, które weszło w życie 1 lipca 1989 roku sprawiło, że notariusze mogli wykonywać swój zawód również w indywidualnych kancelariach notarialnych nie przestając być zarazem notariuszami państwowymi.
Ustawa przywróciła również samorząd notarialny. Tempo rozwoju w Polsce było jednak o wiele szybsze niż rozwiązania przyjęte w ustawie co spowodowało konieczność dalszych prac nad ustawą.
Reaktywacja samorządu notarialnego
Doprowadziło to do uchwalenia dnia 14 lutego 1991 roku nowego prawa o notariacie, które – z pewnymi zmianami – obowiązuje do dnia dzisiejszego.
Prawo o notariacie z 14 lutego 1991 roku reaktywowało w pełni samorząd notarialny, który jest korporacją zawodową, a wiec obowiązkową dla notariuszy. W Polsce działa dziesięć izb notarialnych, ich siedziby znajdują się w Warszawie, Poznaniu, Wrocławiu, Krakowie, Katowicach, Gdańsku, Białymstoku, Lublinie, Rzeszowie i Łodzi. Podział ten pokrywa się z podziałem sądownictwa apelacyjnego. Co trzy lata notariusze poszczególnych izb wybierają władze i organy samorządowe oraz delegata do Krajowej Rady Notarialnej.
Notariusz współcześnie
Notariusz w świetle obowiązującego prawa o notariacie jest osobą zaufania publicznego, posiadającą uprawnienia do sporządzania dokumentów urzędowych jednak jest przy tym osobą wykonującą wolny zawód. Notariusz za dokonanie czynności notarialnych otrzymuje wynagrodzenie, zwane „taksą”, zaś czynnikiem mającym gwarantować wysokie kwalifikacje notariusza w wykonywaniu zawodu są surowe warunki jakie musi spełnić osoba występująca do Ministra Sprawiedliwości o powołanie na to stanowisko notariusza.
Zobacz serwis: Akt notarialny
Europejski charakter notariatu
Notariat polski należy do Międzynarodowej Unii Notariatu (MUNŁ) oraz Konferencji Notariatów Unii Europejskiej (KNUE). Są to organizacje zrzeszające notariaty typu łacińskiego, ukształtowane w kontynentalnej kulturze prawnej (kulturze prawa stanowionego).