Zwolnienie z długu w formie aktu notarialnego?
Długi Polaków gwałtownie rosną w czasie pandemii. Zadłużenie Polaków, jak wynika z danych Krajowego Rejestru Długów wynosi obecnie 48 miliardów złotych (44,8 mld zł w 2019 roku). Kolejny dług na spłatę długów to częste rozwiązanie, na jakie decydują się osoby mierzące się z zaległościami. Czy da się wyjść z plątaniny długów? Czy możliwym jest zwolnienie z długu, a więc umorzenie zobowiązana bez zaspokojenia potrzeb wierzyciela?
Polecamy: Seria 5 książek. Poznaj swoje prawa!
Na czym polega zwolnienie z długu?
Instytucji zwolnienia z długu jest poświęcony w kodeksie cywilnym wyłącznie jeden artykuł, tj. art. 508. Stanowi on lakonicznie, iż zobowiązanie wygasa, gdy wierzyciel zwalnia dłużnika z długu, a dłużnik zwolnienie przyjmuje.
Jaka forma zwolnienia z długu?
Wydaje się zatem, że w odniesieniu do formy złożenia przez wierzyciela oświadczenia o zwolnieniu z długu nie są statuowane żadne dalsze kodeksowe wymogi, poza oczywiście tymi wskazanymi w art. 77 § 1 kodeksu cywilnego, który stanowi, iż uzupełnienie lub zmiana umowy wymaga zachowania takiej formy, jaką ustawa lub strony przewidziały w celu jej zawarcia.
Czy jednak tak jest w istocie ?
Jakie wymogi dla oświadczenia woli w przedmiocie zwolnienia z długu dotyczą przypadku, gdy zwolnienie następuje pod tytułem darmowym, a więc bez obowiązku uiszczenia przez dłużnika jakiegokolwiek ekwiwalentu z tego tytułu ?
Pytania te wydają się być o tyle istotne, iż znakomita większość przypadków zwolnienia z długu, to właśnie jego darowanie. Celem udzielenia odpowiedzi na powyższe, należy sięgnąć do kodeksu cywilnego, a konkretnie do jego przepisów regulujących zawieranie umowy darowizny.
Umowa darowizny oraz oświadczenie w przedmiocie zwolnienia z długu
Zgodnie z pierwszym zdaniem art. 890 § 1 kodeksu cywilnego oświadczenie darczyńcy powinno być złożone w formie aktu notarialnego. Na pierwszy rzut oka mogłoby się wydawać, iż trudno jest wiązać ze sobą te dwie niezwykle popularne instytucje prawa cywilnego, jakimi bez wątpienia jest umowa darowizny oraz oświadczenie w przedmiocie zwolnienia z długu. Warto jednak zauważyć, że czynnikiem je spajającym jest okoliczność (jak zostało to wyżej wspomniane), że oświadczenie o zwolnieniu z długu bardzo często jest składane bez obowiązku dłużnika do przekazania na rzecz wierzyciela jakiegokolwiek ekwiwalentu majątkowego z tego tytułu. Tym samy jest ono (podobnie jak ma to miejsce względem darowizny) dokonywane pod tytułem darmowym (causa donandi).
Orzecznictwo sądów powszechnych
Mimo, iż brak jest w przepisach kodeksu cywilnego wyartykułowanego wprost obowiązku, by oświadczenie wierzyciela w przedmiocie zwolnienia z długu zostało wyrażone w formie aktu notarialnego, to jednak w takim właśnie kierunku zmierza orzecznictwo sądów powszechnych jak i poglądy wyrażane przez przedstawicieli nauki prawa cywilnego. Oznacza to, że co do zasady, oświadczenie złożone bez zachowania formy aktu notarialnego będzie nieważne. Przy czym jednocześnie nieważność ta nie zawsze będzie miała miejsce. Zgodnie bowiem z treścią art. 890 § 1 zd. 2 kodeksu cywilnego umowa darowizny zawarta bez zachowania formy aktu notarialnego staje się ważna, jeżeli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione.
Przenosząc istotę powyższej regulacji na instytucję zwolnienia z długu pod tytułem darmowym koniecznym jest zarazem spostrzeżenie, iż przeważająca linia orzecznicza sądów powszechnych skłania się do stanowiska, że oświadczenie darczyńcy musi być złożone w formie aktu notarialnego wyłącznie jeśli zwolnienie z długu ma nastąpić w przyszłości. Gdy zwolnienie z długu następuje jednocześnie ze stanowiącą jego podstawę darowizną, darowizna wywrze skutek, zgodnie z art. 890 § 1 zd. 2 kodeksu cywilnego, nawet gdy oświadczenie darczyńcy nie będzie dokonane w formie aktu notarialnego.
Wobec powyższego składając oświadczenie o zwolnieniu z długu i nie oczekując zarazem jakiegokolwiek ekwiwalentu finansowego ze strony dłużnika, aby uniknąć zarzutu nieważności oświadczenia z powodu niedochowania formy aktu notarialnego, zasadnym jest aby w treści oświadczenia zostało zawarte wprost wskazanie, że skutek w postaci zwolnienia z długu następuje jednocześnie ze złożeniem oświadczenia.
Jeżeli jednak zamierzamy złożyć oświadczenie, które wywoła skutek dopiero w przyszłości, to bez wizyty u notariusza zwyczajnie się nie obejdzie.
Polecamy serwis: Notariusz