Jednym z podstawowych zadań Konsula jest ochrona praw i interesów Rzeczypospolitej Polskiej oraz jej obywateli. Szczegółowe uprawnienia przysługujące obywatelom Polskim oraz obowiązki Konsulów reguluje ustawa z dnia 13 lutego 1984 r. o funkcjach konsulów Polskiej Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. 1984 nr 9 poz. 34 ze zm.) Zgodnie z jej treścią Konsul między innymi czuwa, aby obywatele polscy zatrzymani, aresztowani lub w inny sposób pozbawieni wolności w państwie przyjmującym mieli zapewnioną ochronę prawną i traktowanie zgodne z prawem tego państwa oraz z prawem i zwyczajami międzynarodowymi, w szczególności Konsul może zwrócić się do sądów lub innych organów o udzielenie informacji o przyczynach zatrzymania, aresztowania lub pozbawienia wolności w inny sposób, a także o udzielenie informacji o stawianych zarzutach. Na wniosek obywatela, w wyżej opisanym przypadku, Konsul może również ułatwić mu kontakt z rodziną i innymi osobami bliskimi.
Zobacz serwis: Sprawy urzędowe
Jednym z ważniejszych uprawnień Konsulów jest możliwość udzielania obywatelom, którzy przebywają na terenie państwa przyjmującego czasowo, pomocy finansowej przeznaczonej na powrót do Rzeczypospolitej. Tytułem przykładu jeśli na skutek nieprzewidzianych zdarzeń zostaniemy pozbawieni środków umożliwiających nam powrót do kraju, możemy skorzystać z takiej pomocy finansowej. Przysługuje ona bowiem „w razie niezbędnej potrzeby”. Udzielenie pomocy może być uzależnione od złożenia poręczenia majątkowego lub zobowiązania do zwrotu otrzymanej kwoty w całości lub w części. Konsulowi przysługuje również możliwość udzielenia zapomogi osobom znajdującym się w niedostatku, a zamieszkałym na terenie państwa przyjmującego.
Ponadto Konsulowi przysługują stosunkowo szerokie uprawnienia na podstawie prawa o aktach stanu cywilnego. Konsul przyjmuje oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński oraz o nazwisku małżonków i ich dzieci, jeżeli osoby zawierające małżeństwo są obywatelami polskimi; wydaje zaświadczenia o zdolności prawnej do zawarcia małżeństwa za granicą, pośredniczy w zgłoszeniu we właściwym urzędzie stanu cywilnego w Rzeczypospolitej Polskiej faktu urodzenia lub zgonu za granicą. Co do zasady może także udzielić ślubu, jednak to prawo niektórym Konsulom nie przysługuje z uwagi na uwarunkowania prawne państwa przyjmującego. Konsul przyjmie również oświadczenia o uznaniu dziecka, jak i oświadczenie małżonka rozwiedzionego o powrocie do nazwiska, które nosił przed zawarciem małżeństwa.
Zobacz serwis: Sprawy rodzinne
Powyżej opisane zostały tylko niektóre uprawnienia Konsulów Rzeczypospolitej Polskiej. Konsul posiada wiele innych uprawnień i obowiązków znacznie ułatwiających przeprowadzenie wielu czynności osobom przebywającym stale lub czasowo za granicą.
Aleksandra Piotrowska, Aplikant Adwokacki