Małżeństwo zasługuje na ochronę gdy zostało zawarte w prawidłowy sposób, a oboje małżonkowie w chwili zawierania byli świadomi skutków swoich czynów.
W świetle prawa można unieważnić małżeństwo, które zostało zawarte „w stanie wyłączającym świadome wyrażenie woli”.
Co to znaczy?
Małżonek nie był świadom znaczenia aktu zawarcia małżeństwa i jego skutków w momencie podejmowania decyzji o jego zawarciu i w momencie, w którym składał oświadczenie przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego lub przed duchownym.
Przed zawarciem małżeństwa małżonek musi dopełnić szeregu formalności, które mają też na celu uświadomienie przyszłym małżonkom znaczenia powziętego postanowienia. Z tego powodu, wykazanie braku świadomości jest trudne – ten brak musi obejmować cały proces decyzyjny.
Zobacz serwis: Zawarcie małżeństwa
Powody utraty świadomości
Prawo nie precyzuje źródeł zaburzeń świadomości. Najczęściej zalicza się do nich – choroby psychiczne, zaburzenia nerwowe, zmiany miażdżycowe z objawami demencji, wyniszczające działanie alkoholu, narkotyków. W grę mogą wchodzić też stany cierpienia fizycznego - ciężka, śmiertelna choroba wyczerpująca siły woli organizmu, agonia.
Chodzi o zaburzenia zarówno przewidywania, a nie woli.
Brak woli zawarcia małżeństwa, do którego dochodzi pod presją otoczenia nie wystarcza jako przyczyna unieważnienia.
Wiedza kierownika o stanie w jakim znajduje się zawierający małżeństwo nie ma znaczenia.
Choroba psychiczna a brak świadomości
W świetle prawa choroba psychiczna jest również odrębną podstawa do unieważnienia małżeństwa. Co istotne, choroba psychiczna i niedorozwój umysłowy nie powodują same z siebie nieważności oświadczenia woli.
Sąd może unieważnić małżeństwo z powodu choroby psychicznej jednego z małżonków, tylko jeśli uzna, że choroba ta -jeżeli istniała w dacie zawarcia małżeństwa - zagrażała małżeństwu albo zdrowiu przyszłego potomstwa.
Małżonek, który z powodu np. schizofrenii paranoidalnej, nie był w stanie oceniać swoich czynów, może próbować dochodzić unieważnienia na obu podstawach. W razie powołania się na chorobę psychiczną, ryzykuje, że sąd nie uwzględni jego żądania; przywołując „stan wyłączający świadomość w chwili zawarcia małżeństwa” zmierzy się z trudniejszym procesem dowodowym.
Jak unieważnić?
Małżonek może unieważnić małżeństwo w czasie sześciu miesięcy od momentu, w którym ustal stan zaburzeń psychicznych.
Należy wykazać przed sądem stan zaburzeń – w tym celu trzeba powołać się na opinię biegłego.
Zobacz także: Z jakich przyczyn następuje unieważnienie małżeństwa