Pojęcie to bardzo często jest mylone z tzw. „rozwodem kościelnym” czyli stwierdzeniem nieważności małżeństwa w procesie kanonicznym.
Unieważnienie małżeństwa z powodu choroby psychicznej jednego z małżonków
Unieważnienia małżeństwa można żądać wyłącznie z przyczyn wskazanych w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym, takich jak:
- przeszkoda wieku,
- przeszkoda ubezwłasnowolnienia całkowitego,
- przeszkoda choroby psychicznej albo niedorozwoju umysłowego,
- przeszkoda bigamii,
- przeszkoda pokrewieństwa,
- przeszkoda powinowactwa,
- przeszkoda przysposobienia.
W artykule skupimy się na przeszkodzie choroby psychicznej albo niedorozwoju umysłowego jako podstawy unieważnienia małżeństwa.
Kto może żądać unieważnienia małżeństwa?
Mając na uwadze unieważnienie małżeństwa z powodu choroby psychicznej albo niedorozwoju umysłowego jednego z małżonków - takiego unieważnienia może żądać każdy z małżonków jak również prokurator.
Choroba psychiczna - przesłanki unieważnienia małżeństwa
Pojęcie choroby psychicznej w medycynie definiowane jest jako zaburzenie psychiczne charakteryzujące się zmianami chorobowymi w zakresie myślenia, świadomości, intelektu, woli, uczuć, działania i innych funkcji psychicznych, prowadzących do znacznych zaburzeń zachowania w środowisku społecznym. Przykładowo za chorobę psychiczną uznaje się schizofrenię. W orzecznictwie Sądu Najwyższego podkreśla się, że przesłanką unieważnienia małżeństwa jest wyłącznie choroba psychiczna małżonka, która istnieje w dacie zawarcia związku. Późniejsze popadnięcie w chorobę psychiczną nie stwarza możliwości unieważnienia małżeństwa. Dlatego wyłącznie w razie ustalenia występowania choroby psychicznej w momencie zawierania związku małżeńskiego można wystąpić z żądaniem jego unieważnienia.
Zagrożenie dla małżeństwa i potomstwa
Żądając unieważnienia małżeństwa musimy także zwrócić uwagę, że sąd będzie badał czy stan zdrowia małżonka zagraża małżeństwu lub zdrowiu przyszłego potomstwa, jak również urodzonych dzieci małżonków. Wynika z tego, że nie każda choroba psychiczna może być przesłanką do unieważnienia małżeństwa, a jedynie taka która powoduje realne zagrożenie dla rodziny. Przykładowo przy ocenie występowania zagrożenia dla dziecka, uwzględnia się nie tylko możliwość przekazania choroby potomstwu, ale także możliwość niekorzystnego wpływu chorego rodzica na aspekty uczuciowe i intelektualne dziecka.
Kiedy unieważnienie małżeństwa jest niedopuszczalne?
Unieważnienie małżeństwa jest niedopuszczalne w momencie kiedy przed wydaniem wyroku choroba psychiczna ustała, nawet jeżeli choroba taka istniała w dacie złożenia pozwu.
Zła wiara małżonka
Składając pozew o unieważnienie należy pamiętać, że sąd ocenia czy małżonek pozostawał w złej wierze, co na gruncie rozpatrywanej przesłanki unieważnienia małżeństwa sprowadza się do oceny czy małżonek w chwili zawarcia małżeństwa wiedział o swojej chorobie psychicznej. Jest to istotne, ponieważ małżonek, który zawarł małżeństwo w złej wierze, traktowany jest tak, jak małżonek winny rozkładu pożycia małżeńskiego. Z kolei uznanie małżonka za winnego rozkładu pożycia ma istotne znaczenia dla treści wyroku unieważniającego małżeństwo, w którym sąd rozstrzyga o takich kwestiach jak dalsze wspólne zamieszkiwanie stron, alimenty na dzieci czy też tzw. alimenty na byłego małżonka (czyli o kwestiach, które są także rozpatrywane w sytuacji wystąpienia z pozwem o rozwód).
Właściwość sądu
Składając pozew o unieważnienie małżeństwa pamiętajmy, że do jego rozpoznania właściwy jest sąd okręgowy, w którego okręgu małżonkowie posiadali ostatnie wspólne miejsce zamieszkania. W przypadku, gdy żadna ze stron nie zamieszkuje w tymże okręgu, sądem właściwym jest sąd miejsca zamieszkania pozwanego. Od pozwu w sprawie unieważnienia małżeństwa pobiera się opłatę stałą w wysokości 200 zł.