Małżeństwo może być nieważnie zawarte z trzech powodów: na skutek braku zachowania formy kanonicznej, z racji przeszkody małżeńskiej, bądź wady woli.
Dwa pierwsze powody nie są w naszych warunkach często spotykane, gdyż, tak formalności przedślubne, jak i wiedza asystujących przy zawarciu związku to utrudnia, niemniej, jeżeli nie w naszych warunkach, to gdzie indziej może dojść do wyżej opisanych sytuacji, czyli braku zachowania formy kanonicznej czy zawarcia związku mimo przeszkody.
Zobacz również: Jak zawrzeć związek małżeński przez pełnomocnika?
Wymogi uważnienia
W pierwszym przypadku (brak formy kanonicznej) przy uważnieniu związku wymaga się ponownego jego zawarcia już z zachowaniem przepisanej formy (kan. 1160 KPK). W drugim przypadku (zawiązanie węzła wbrew przeszkodzie) postawiony został wymóg, albo udzielenia dyspensy od przeszkody (np. przeszkoda różnej wiary, przeszkoda pokrewieństwa), albo jej ustania (np. przeszkoda wieku) jak i wyrażenia zgody przez stronę jej świadomą (kan. 1156 §1 KPK). Warto tylko uszczegółowić, iż zgoda drugiej strony winna przy tym trwać (kan. 1158 §2 KPK). Analogicznie, przy wadzie zgody wystarczającym jest jej ponownie przez Stronę, która wyraziła ją wadliwie, przy jednoczesnym jej trwaniu po stronie przeciwnej (kan. 1159 §1 KPK).
Powyżej opisany proces nazywa się uważnieniem zwykłym, istota jego polega na owym ponowieniu woli, aczkolwiek może zaistnieć też sytuacja braku tego wymogu, czyli owego ponowienia, co w nazewnictwie widnieje pod terminem: uważnienia w zawiązku. Istota tej konwalidacji (inaczej uważnienia czy uzdrowienia) polega na jednoczesnym udzieleniu dyspensy od przeszkody czy od formy kanonicznej, nie obejmuje zatem sytuacji nieważnego małżeństwa na skutek wadliwej woli (kan. 1161 §1 KPK).
Skutki w obu wyszczególnionych przypadkach cofają się do ponowienia zgody (uważnienie zwykłe) lub do momentu zawiązywania węzła, chociaż możliwe są wyjątki (uważnienie w zawiązku) (kan. 1161 §2 KPK).
Zobacz: Ślub konkordatowy a rozwód