W dniu 13 lipca 2011 r. Sąd Najwyższy (dalej „SN”) podjął uchwałę w której podkreślił, że obowiązek małżonków przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny (zwany czasem błędnie „obowiązkiem alimentacyjnym”), wynikający z art. 27 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 1964 r. Nr 9, poz. 59, z późn. zm., dalej również „k.r.o.”), wygasa z chwilą uprawomocnienia się wyroku orzekającego rozwód (sygn. akt III CZP 39/11, dalej „Uchwała”).
Pytanie, na które SN udzielił odpowiedzi
W Uchwale SN udzielił odpowiedzi na następujące, istotne z punktu widzenia praktycznego pytanie, czy obowiązek małżonków przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny pomiędzy małżonkami orzeczony w trakcie trwania małżeństwa na podstawie art. 27 k.r.o. wygasa na skutek orzeczenia rozwodu, czy trwa nadal na podstawie art. 60 k.r.o.?
Na wstępie należy wskazać, na co zwrócił uwagę SN, że zgodnie z przepisami zawartymi w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym, małżonkowie są zobowiązani do wspólnego pożycia, wzajemnej pomocy i wierności oraz wspólnego działania na rzecz dobra rodziny, którą przez swój związek założyli. Obowiązki te powstają z chwilą zawarcia małżeństwa.
Obowiązek przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny
Rozwinięcie powyższych obowiązków znajduje się w art. 27 k.r.o. Przepis ten stanowi, że oboje małżonkowie zobowiązani są, każdy według swych sił oraz możliwości zarobkowych
i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli. Zadośćuczynienie temu obowiązkowi może polegać także (w całości lub w części) na osobistych staraniach o wychowanie dzieci i na pracy we wspólnym gospodarstwie domowym. Obowiązek wzajemnej pomocy i współdziałania, wynikający z art. 27 k.r.o., powstaje z chwilą zawarcia małżeństwa i trwa do jego ustania (rozwiązania albo unieważnienia).
Zobacz również: Obowiązek przyczyniania się do zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny
Obowiązek alimentacyjny
Kwestią niezwykle istotną jest odróżnienie obowiązku małżonków przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny, wynikającego z art. 27 k.r.o. od obowiązku alimentacyjnego, określonego w art. 60 k.r.o. Obowiązek alimentacyjny dotyczy bowiem byłych małżonków oraz potrzeb uprawnionego i zależy od winy oraz istnienia niedostatku. Natomiast, obowiązek przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny, który często nazywany jest błędnie „obowiązkiem alimentacyjnym”, nie zależy od zaistnienia powyższych przesłanek, dotyczy rodziny (a nie uprawnionego) i ma zastosowanie do obojga małżonków.
Stanowisko SN
Zdaniem SN w powołanej powyżej Uchwale, orzeczony przy okazji rozwodu obowiązek alimentacyjny nie może być rozumiany jako kontynuacja obowiązku zaspokajania potrzeb rodziny. Podstawą powstania obowiązku małżonków przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny jest fakt zawarcia małżeństwa, natomiast podstawą powstania obowiązku alimentacyjnego jest ustanie małżeństwa. Nie można zatem uznać, że obowiązki te są tożsame. Można jednak wskazać, że obowiązek przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny ma co najwyżej „charakter alimentacyjny”, nie jest jednak obowiązkiem alimentacyjnym.
Podsumowanie
Podsumowując, omówiona Uchwała SN jest niezwykle istotna ze względów praktycznych. Często bowiem obowiązek przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny był mylnie utożsamiany z obowiązkiem alimentacyjnym, choć podstawy prawne oraz przyczyny powstania ww. obowiązków są zupełnie różne. Należy zatem podkreślić, że z chwilą uprawomocnienia się wyroku orzekającego rozwód obowiązek przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny (określony w art. 27 k.r.o.) wygasa. Jeśli jeden z małżonków, chce otrzymać po orzeczeniu rozwodu środki utrzymania, musi o nie wystąpić na podstawie art. 60 k.r.o. W przypadku zaś, gdy w orzeczeniu rozwodowym zasądzony zostanie na rzecz jednego z małżonków obowiązek alimentacyjny nie należy postrzegać go jako kontynuacji istniejącego wcześniej obowiązku wynikającego z art. 27 k.r.o., ale jako nowy obowiązek powstały na podstawie art. 60 k.r.o.
Zobacz również serwis: Małżeństwo