Małżonkowie są zobowiązani do wspólnego pożycia tzn. utrzymywania ze sobą więzi o charakterze duchowym, fizycznym i gospodarczym. Wspólnota duchowa polega na wzajemnym pozytywnym stosunku uczuciowym małżonków, szacunku, zaufaniu, szczerości, lojalności, wyrozumiałości, uwzględnianiu osobistych potrzeb małżonka.
Wspólnota fizyczna sprowadza się do utrzymywania współżycia płciowego, uwarunkowanego wiekiem oraz stanem zdrowia fizycznego i psychicznego każdego z małżonków. Wspólnota gospodarcza to wspólne prowadzenie przez małżonków gospodarstwa domowego i takie zaspokajanie potrzeb każdego z nich, żeby ich stopa życiowa była jednakowa.
Obowiązek wzajemnej pomocy obejmuje wszelkie czynności faktyczne małżonka wspierające drugiego z małżonków w wykonywaniu przez niego jego praw i obowiązków wynikających z małżeństwa. Obejmuje też wsparcie moralne współmałżonka. Dotyczy zarówno zwykłych czynności w gospodarstwie domowym, jak i pomocy w sytuacjach wyjątkowych, np. w razie choroby.
Z obowiązkiem wzajemnej pomocy ściśle łączy się obowiązek współdziałania małżonków dla dobra rodziny. Współdziałanie to współuczestniczenie małżonka w przedsięwzięciach współmałżonka lub wspieranie ich własnymi działaniami. Obejmuje ono wszystkie czynności, które są potrzebne do prawidłowego funkcjonowania rodziny, w tym także dla właściwego wychowania dzieci, oraz powstrzymywanie się od zachowań, które mogłyby przynieść uszczerbek interesom rodziny jako całości i poszczególnym jej członkom.
Zobacz również: Zaspokajanie potrzeb rodziny - obowiązkiem każdego z małżonków
Skutki niewypełniania obowiązków
Małżonek w zasadzie nie może wymusić na współmałżonku wykonywania przez niego jego obowiązków. Jedynie w razie niewykonywania przez jedno ze współmałżonków niektórych obowiązków, drugie z małżonków może wystąpić na drogę sądową z określonym żądaniem. Na przykład, jeżeli współmałżonek odmawia pomocy w zaspokajaniu potrzeb rodziny, drugi z małżonków może żądać takiej pomocy lub domagać się - gdy małżonkowie pozostają we wspólnym pożyciu - ażeby wynagrodzenie za pracę albo inne należności przypadające współmałżonkowi były w całości lub w części wypłacane do jego rąk.
Niewykonywanie przez jedno z małżonków jego obowiązków niemajątkowych nie jest bezpośrednio zagrożone żadną sankcją. Naruszenie obowiązków względem małżonka może być natomiast uznane za przyczynę rozpadu pożycia małżeńskiego i mieć znaczenie przy orzekaniu winy za rozkład pożycia.
Istotne sprawy rodziny
Małżonkowie rozstrzygają wspólnie o istotnych sprawach rodziny; w braku porozumienia każdy z nich może zwrócić się o rozstrzygnięcie do sądu. Jeżeli małżonkowie nie potrafią podjąć decyzji każdy z nich może zwrócić się do sądu z wnioskiem o rozstrzygnięcie o istotnych sprawach rodziny. Rozstrzygnięcie sądu rozwiązuje spór, zastępując zgodę jednego z małżonków.
Prawa i obowiązki małżonków a separacja
Jeżeli wymagają tego względy słuszności, małżonkowie pozostający w separacji obowiązani są do wzajemnej pomocy. Istnienie obowiązku wzajemnej pomocy małżonków w razie orzeczenia separacji zależeć będzie od konkretnych okoliczności i zasad współżycia społecznego, np. obowiązek pomocy będzie spoczywał na małżonku w razie ciężkiej choroby drugiego małżonka i braku możliwości uzyskania przez niego pomocy od innych osób.
Zobacz również serwis: Prawa i obowiązki małżonków