Opiekun ustanowiony przez sąd jest obowiązany wykonywać swe czynności z należytą starannością, jak tego wymaga dobro osoby pozostającej pod opieką i interes społeczny, podlega przy tym nadzorowi sądu opiekuńczego. Przede wszystkim opiekun sprawuje:
- pieczę nad osobą ubezwłasnowolnioną - opiekun musi zadbać, aby osoba miała środki do życia, aby miała zapewnioną opiekę lekarską, aby nie stwarzała zagrożenia dla innych osób, opiekun może starać się o umieszczenie, w razie konieczności, osoby ubezwłasnowolnionej w odpowiedniej placówce, np. szpitalu.
- zarząd nad jego majątkiem - dbanie o majątek, m.in. sporządzenie inwentarza majątku ubezwłasnowolnionego i przedstawienie go sądowi.
- reprezentuje go wobec osób trzecich - zastępowanie osoby będącej pod opieką w dokonywaniu czynności prawnych, składaniu oświadczeń woli.
Ubezwłasnowolnienie całkowite przenosi prawo do podejmowania czynności prawnych na opiekuna. Czynności prawne dokonane przez osoby ubezwłasnowolnione całkowicie są nieważne. Osoba taka zatem nie może przez własne działanie stać się stroną żadnej umowy i tak np. nie może zawrzeć umowy pożyczki, najmu, zlecenia czy też umowy o pracę, nie może sama sprzedać lub darować należących do niej rzeczy.
Jedynym wyjątkiem są umowy powszechnie zawierane w drobnych bieżących sprawach życia codziennego o ile nie są dla niej krzywdzące (np. osoba taka może sama dokonywać drobnych zakupów, korzystać z drobnych usług).
Są takie czynności prawne których osoba ubezwłasnowolniona całkowicie w ogóle nie może dokonać ani sama, ani przez opiekuna, np. zawrzeć małżeństwa, uznać dziecka, sporządzić lub odwołać testamentu , być pełnomocnikiem . Natomiast ubezwłasnowolnienie całkowite nie pociąga za sobą żadnych ograniczeń w działalności artystycznej, literackiej, twórczej.
W jakich sprawach wymagana jest zgoda sądu
Opiekun powinien uzyskiwać zezwolenie sądu opiekuńczego we wszelkich ważniejszych sprawach. Opiekun powinien przed powzięciem decyzji w ważniejszych sprawach wysłuchać pozostającego pod opieką, jeżeli pozwala na to jego rozwój umysłowy i stan zdrowia oraz uwzględniać w miarę możności jego rozsądne życzenia.
Przykładowo zgody sądu będą wymagały następującego rodzaju sprawy:
- dokonanie zabiegu lekarskiego,
- umieszczenie w placówce pomocy społecznej, w szpitalu,
- zaciąganie, udzielanie pożyczek,
- dokonanie darowizn,
- odrzucenie spadku lub zrzeczenie się dziedziczenia,
- zbycie, obciążenie nieruchomości należącej do podopiecznego lub nabycie nieruchomości na jego rzecz,
- podjęcie gotówki z rachunku bankowego.
Opiekun nie może reprezentować osób pozostających pod jego opieką przy czynnościach prawnych między tymi osobami oraz przy czynnościach prawnych między jedną z tych osób a opiekunem albo jego małżonkiem, zstępnymi, wstępnymi lub rodzeństwem, chyba że czynność prawna polega na bezpłatnym przysporzeniu na rzecz osoby pozostającej pod opieką.
Sprawowanie opieki przez opiekuna nad osobą ubezwłasnowolnioną
Opiekun sprawuje opiekę bezpłatnie. Jeżeli z opieką związany jest zarząd majątkiem wymagający znacznego nakładu pracy, sąd opiekuńczy może na żądanie opiekuna przyznać mu stosowne wynagrodzenie okresowe albo wynagrodzenie jednorazowe w dniu ustania opieki lub zwolnienia go od niej. Wynagrodzenia nie przyznaje się, jeżeli nakład pracy opiekuna jest nieznaczny lub gdy sprawowanie opieki czyni zadość zasadom współżycia społecznego.
Wynagrodzenie pokrywa się z dochodów lub z majątku osoby, dla której opieka została ustanowiona, a jeżeli osoba ta nie ma odpowiednich dochodów lub majątku, wynagrodzenie jest pokrywane ze środków publicznych na podstawie ustawy o pomocy społecznej.
Zobacz również: Komu przysługuje wynagrodzenie za sprawowanie opieki
Sąd opiekuńczy sprawuje nadzór nad sprawowaniem opieki, zaznajamiając się bieżąco z działalnością opiekuna oraz udzielając mu wskazówek i poleceń. Opiekun obowiązany jest, w terminach oznaczonych przez sąd opiekuńczy, nie rzadziej niż co roku, składać temu sądowi sprawozdania dotyczące osoby pozostającego pod opieką oraz rachunki z zarządu jego majątkiem.
Jeżeli dochody z majątku nie przekraczają prawdopodobnych kosztów utrzymania i wychowania pozostającego pod opieką, sąd opiekuńczy może zwolnić opiekuna od przedstawiania szczegółowych rachunków z zarządu; w wypadku takim opiekun składa tylko ogólne sprawozdanie o zarządzie majątkiem.
Sąd opiekuńczy może żądać od opiekuna wyjaśnień we wszelkich sprawach należących do zakresu opieki oraz przedstawiania dokumentów związanych z jej sprawowaniem.
Gdy ustaną przyczyny ubezwłasnowolnienia sąd uchyla ubezwłasnowolnienie. Sąd może zmienić ubezwłasnowolnienie całkowite na częściowe, a w razie pogorszenia jej stanu może zmienić ubezwłasnowolnienie częściowe na całkowite.
Zobacz również serwis: Sprawy rodzinne