Rozdzielność majątkowa powstaje z dniem oznaczonym w wyroku, który ją ustanawia. Co do zasady, wspólność ustaje z datą wytoczenia powództwa. W wyroku z dnia 11 grudnia 2008 r. (II CSK 371/08) Sąd Najwyższy wyraził rygorystyczny pogląd, iż ustanowienie przez sąd rozdzielności majątkowej między małżonkami, którzy pozostawali we wspólności ustawowej lub umownej, z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa jest dopuszczalne w zasadzie tylko wtedy, gdy z powodu separacji faktycznej (życia w rozłączeniu) niemożliwe było już w tym dniu ich współdziałanie w zarządzie majątkiem wspólnym.
Porozmawiaj o tym na naszym FORUM!
Rozdzielność majątkowa pozostających w separacji
Warto podkreślić, że separacja faktyczna musi cechować się brakiem możliwości współdziałania w zarządzie majątkiem wspólnym (wyrok SN z 13.05.1997, III CKN 51/97). Sytuacja taka wiąże się zasadniczo z zagrożeniem interesów majątkowych jednego bądź obojga małżonków. W judykaturze przyjęło się, że w sprawach o roszczenie z art. 52 § 1 k.r.o., tj. o ustanowienie przez sąd rozdzielności majątkowej na żądanie jednego z małżonków, decydujące znaczenie mają kwestie czysto majątkowe i możliwość porozumienia małżonków w sprawach związanych z ich majątkiem (wyrok SN z 4.11.2004, V CK 215/04). Dla ustalenia istnienia separacji nie jest istotne, czy zachodzi zupełny i trwały rozkład pożycia, stanowiący przesłankę orzeczenia rozwodu. Obojętne jest także, który z małżonków jest winny separacji. Z powództwem o ustanowienie rozdzielności majątkowej może również wystąpić małżonek, który jest wyłącznie winny separacji. Kwestia winy, jak też wzgląd na dobro rodziny lub pozwanego małżonka powinny być brane pod rozwagę jedynie przy ocenie zasadności powództwa z punktu widzenia zasad współżycia społecznego (wyrok SN z 13.05.1997, III CKN 51/97, wyrok SN z 8.05.2003, II CKN 78/01).
Ustanowienie rozdzielności majątkowej z datą wcześniejszą aniżeli dzień wytoczenia powództwa może nastąpić tylko wówczas, gdy „ważne powody”, o których mowa w art. 52 § 1 k.r.o. istniały już w tej wcześniejszej dacie. Takim „ważnym powodem” może być m.in. separacja faktyczna.
"Ważne powody" rozdzielności majątkowej
W związku z brakiem ustawowej definicji pojęcia „ważnych powodów”, należy sięgnąć do wykładni ww. pojęcia, wypracowanej w judykaturze. Przez „ważne powody”, uzasadniające ustanowienie rozdzielności majątkowej, przyjęło się rozumieć wytworzenie się takiej sytuacji, która w konkretnych okolicznościach faktycznych wywołuje stan pociągający za sobą naruszenie lub poważne zagrożenie interesu majątkowego jednego z małżonków i z reguły także dobra rodziny (zob. wciąż aktualna uchwała Pełnego Składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z 27.03.1972, III CZP 69/70, OSNCP 1973, nr 2, poz. 20). W wyroku z dnia 29 marca 2000 r. (I CKN 542/98, niepubl.) Sąd Najwyższy stwierdził, że przy braku ustawowej definicji niedookreślonego pojęcia „ważnych powodów”, zasadnicza rola wypełnienia go konkretną treścią przypada sądom.
Czy można ustanowić rozdzielność majątkową przed rozwodem?
Rozdzielność majątkowa między małżonkami
WAŻNE POWODY: m.in. separacja faktyczna (życie w rozłączeniu), wynikająca z nieporozumień małżeńskich utrata zdolności do wykonywania zarządu majątkiem wspólnym, alkoholizm, narkomania, hazard, trwonienie majątku, uporczywe dokonywanie szczególnie ryzykownych operacji finansowych, godzących w materialny byt rodziny, uporczywy brak przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny.
Warto zapamiętać, że w pojęciu ważnych powodów mieszczą się wyłącznie okoliczności, które ze względu na ich następstwa, mają charakter majątkowy - także wtedy, gdy ich źródło tkwi w osobistych antagonizmach między małżonkami.
Ustanowienie rozdzielności majątkowej a sytuacja wierzycieli
O ustanowieniu rozdzielności majątkowej ze skutkiem wstecznym sąd nie może orzec przy całkowitym pominięciu zagrożeń dla interesów osób trzecich (wyrok SN z 11.01.1995, II CRN 148/94 ). Niezbędne jest uwzględnienie interesów wierzycieli każdego z małżonków. W przypadku żądania ustanowienia rozdzielności majątkowej z datą wsteczną, Sąd zwraca szczególną uwagę na ewentualną możliwość pokrzywdzenia ww. wierzycieli. W orzecznictwie Sądu Najwyższego wyrażono m.in. pogląd, zgodnie z którym rodzina korzystająca z dochodów związanych z działalnością gospodarczą jednego z małżonków musi też ponosić ujemne skutki takiej działalności. Stąd, niepowodzenia współmałżonka w działalności gospodarczej i zamiar uniemożliwienia wierzycielom egzekucji ze składników majątku wspólnego nie mogą stanowić ważnego powodu do ustanowienia rozdzielności majątkowej w rozumieniu art. 52 § 1 k.r.o. (wyrok SN z 24.05.1994, I CRN 61/94).
Rozdzielność majątkowa po rozwodzie?
Orzekanie o ustanowieniu rozdzielności majątkowej z datą wsteczną jest dopuszczalne także po prawomocnym rozwiązaniu związku małżeńskiego przez rozwód, jeżeli powództwo zostało wytoczone przed tą datą (uchwała Sądu Najwyższego z 14.04.1994, III CZP 44/94; nadal aktualna w obecnym stanie prawnym).
Sąd, orzekając o ustanowieniu rozdzielności majątkowej obowiązany jest z urzędu oznaczyć dzień jej ustanowienia. Wyrok ustanawiający rozdzielność majątkową z dniem późniejszym niż żądany przez powoda zawiera negatywne rozstrzygnięcie co do żądania ustanowienia rozdzielności z datą wcześniejszą (postanowienie Sądu Najwyższego z 3.11.2010, V CZ 78/10).
Czy można ustanowić rozdzielność majątkową wstecz?
Czy separacja powoduje rozdzielność majątkową?
Podstawa prawna:
Art. 52 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. Nr 9, poz. 59 z późn. zm.).
Autor: Anna Cierpisz – Ligęzowska, adwokat, partner w spółce Ligęzowscy i Partnerzy Adwokaci i Radcowie Prawni Sp.p. z siedzibą w Warszawie.