Wspólność majątkowa małżonków
Upadłość konsumencka jest postępowaniem dotyczącym osoby fizycznej, która nie prowadzi działalności gospodarczej. Wydanie przez sąd postanowienia w przedmiocie ogłoszenia upadłości konsumenckiej wywołuje skutki prawne również w zakresie sfery majątkowej współmałżonka, jeżeli pozostają we wspólności majątkowej.
Zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.
Skład majątku wspólnego małżonków (wspólność ustawowa):
- pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków;
- dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;
- środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;
- kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2016 r. poz. 963, z późn. zm.).
Na podstawie majątkowej umowy małżeńskiej, małżonkowie mogą rozszerzyć lub ograniczyć albo ustanowić rozdzielność majątkową lub rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków. Ustrój rozdzielności majątkowej pomiędzy małżonkami sprowadza się do tego, że majątek nabywany po ustanowieniu rozdzielności należy do majątku osobistego małżonka. Wierzyciele jednego małżonka nie mogą więc uzyskać zaspokojenia z majątku drugiego małżonka. Zawarcie umowy majątkowej ustanawiającej rozdzielność majątkową w okresie krótszym niż dwa lata przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości powoduje, iż umowa ta jest bezskuteczna w stosunku do masy upadłości.
Natomiast ustanowienie rozdzielności majątkowej na podstawie orzeczenia sądu w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości jest bezskuteczne w stosunku do masy upadłości. Małżonkowi przysługują ochrona przed koniecznością zaspokojenia wierzycieli drugiego małżonka, jedynie w sytuacji, gdy pozew o ustanowienie rozdzielności majątkowej został złożony co najmniej na dwa lata przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości.
Ogłoszenie upadłości jednego z małżonków - skutki dla majątku wspólnego
Z dniem ogłoszenia upadłości jednego z małżonków na podstawie art. 124 Prawa upadłościowego powstaje między małżonkami z mocy prawa rozdzielność majątkowa. Jeżeli małżonkowie pozostawali w ustroju wspólności majątkowej, majątek wspólny małżonków wchodzi w całości do masy upadłości tego z małżonków, który pierwszy ogłosił upadłość konsumencką, a podział majątku jest niedopuszczalny.
Zarząd nad majątkiem przejmuje syndyk ustanowiony przez sąd. Obydwoje małżonkowie ponoszą konsekwencje ogłoszenia upadłości jednego z małżonków i nie ma tutaj znaczenia, kto i w jakiej wysokości wypracował majątek. Małżonek upadłego może dochodzić w postępowaniu upadłościowym należności z tytułu udziału w majątku wspólnym. W takiej sytuacji małżonek powinien dokonać zgłoszenia wierzytelności z tytułu udziału w majątku wspólnym.
Jeżeli zostanie ogłoszona upadłość jednego z małżonków pozostającego w ustroju wspólności majątkowej, drugi z nich może dochodzić należności z tytułu udziału w majątku wspólnym wyłącznie w postępowaniu upadłościowym, zgłaszając tę wierzytelność sędziemu-komisarzowi. Nie może natomiast domagać się wyłączenia z masy upadłości udziału w majątku wspólnym (wyrok SN z 19 lutego 2009 r., II CSK 469/08).
Po zakończeniu postępowania upadłościowego wspólność majątkowa pomiędzy małżonkami powraca.
W przypadku posiadania przez małżonków solidarnych zobowiązań np. z tytułu pożyczki, kredytu najlepszym rozwiązaniem będzie złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości przez każdego z małżonków osobno. Oba wnioski o upadłość konsumencką mogą zostać przez sąd połączone do wspólnego rozpoznania. W opisanej sytuacji sąd upadłościowy najczęściej wyznacza jednego syndyka do prowadzenia postępowania.
Podsumowanie
Ogłoszenie upadłości konsumenckiej jednego z małżonków, którzy pozostają we wspólności majątkowej niesie za sobą poważne konsekwencje. Dlatego też przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości należy przeanalizować wszystkie za i przeciw, czy warto ogłosić upadłość konsumencką.
Paulina Kolowca, radca prawny
Chmura i Partnerzy Radcowie Prawni Sp.p.