Odpowiedzialność majątkowa małżonków za długi związana jest ze wspólnością majątkową, która powstaje w momencie zawarcia małżeństwa. To właśnie z niej zostaje zaspokojony wierzyciel w sytuacji, gdy małżonkowie dokonali czynności prawnej, w wyniku, której postał dług.
Chwila zawarcia małżeństwa to nie jedynie moment, w którym decydujemy się na spędzenie reszty życia z jedną osobą, nie tylko przyrzeczenie miłości i wierności, ale również moment powstania między małżonkami wspólności majątkowej. Od tej pory, w czasie jej trwania, będziemy dzielić ze współmałżonkiem przedmioty majątkowe nabyte przez niego, przez siebie oraz nabyte wspólnie. Majątek wspólny obejmuje pobrane wynagrodzenie za pracę oraz dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków, dochody z majątku wspólnego, a także z majątku osobistego każdego z małżonków, środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z nich. Nie wszystko jednak staje się przedmiotem wspólności majątkowej. Małżonkowie posiadają również tzw. majątki osobiste, których zakres określa art. 33 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Są to między innymi przedmioty nabyte przed powstaniem wspólności majątkowej, nabyte przez dziedziczenie, zapis, darowiznę, przedmioty służące do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków lub też uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia itd. Jedynie przedmioty zwykłego urządzenia domowego służące do użytku obojga małżonków wchodzą w skład wspólności, nawet gdy nabyte zostały przez dziedziczenie, zapis bądź darowiznę.
Zobacz również serwis: Majątek małżonków
Powstanie wspólności majątkowej wiąże się z powstaniem odpowiedzialności majątkowej małżonków za długi. Od tej chwili razem będą oni odpowiadać za zaciągnięte przez siebie zobowiązania. Możliwe są jednak również sytuacje, w którym mimo istnienia wspólności, za dług będzie odpowiadał jeden z małżonków w granicach swojego majątku osobistego.
Wierzyciel może zostać zaspokojony z majątku wspólnego oraz osobistego każdego z małżonków jedynie w sytuacji, gdy oboje oni są stronami czynności prawnej, która jest przyczyną powstania długu. Nieco inaczej jest w przypadku, gdy dług powstaje w wyniku zaciągnięcia zobowiązania przez jednego z małżonków, ale za zgodą drugiego. Wtedy wierzyciel może żądać zaspokojenia powstałego z tej czynności prawnej długu z majątku osobistego małżonka, będącego stroną czynności prawnej, bądź też z majątku wspólnego. Ograniczone jest to jednak przedstawieniem przez wierzyciela dokumentu urzędowego lub prywatnego, stwierdzającego, że dług powstał w wyniku czynność prawnej, na którą drugi małżonek się zgodził.
Jeżeli w wyniku czynności prawnej, której stroną jest tylko jeden z małżonków, a drugi nie wyraził na nią zgody, powstał dług bądź zobowiązanie jednego z małżonków nie wynika z czynności prawnej, to zaspokojenie wierzyciela nastąpi z majątku osobistego dłużnika, z wynagrodzenia za pracę, z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, a także z korzyści uzyskanych z prawa autorskiego i praw pokrewnych, prawa własności przemysłowej oraz innych praw twórcy. Natomiast w sytuacji, w której powstanie wierzytelności związane jest z prowadzeniem przez małżonka, będącego dłużnikiem, przedsiębiorstwa, które należy do wspólności majątkowej, wierzyciel może zostać zaspokojony również z przedmiotów majątkowych należących do tego przedsiębiorstwa. Zatem uzyskany przez wierzyciela tytuł wykonawczy będzie skierowany do małżonków wspólnie, ale wydany zostanie mu dopiero wtedy, gdy przedstawi on dokument urzędowy bądź prywatny, stwierdzający, że dług powstał w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa.
W sytuacji, gdy wierzytelność powstała przed powstaniem wspólności lub dotyczy majątku osobistego jednego z małżonków, to wierzyciel może zostać zaspokojony z majątku osobistego dłużnika, z wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej oraz z korzyści uzyskanych z prawa autorskiego i praw pokrewnych, prawa własności przemysłowej, a także innych praw twórcy.
Warto również wspomnieć, że wierzyciel małżonka nie ma prawa, w czasie trwania wspólności majątkowej, żądać zaspokojenia z udziału, który w razie ustania wspólności przypadnie temu małżonkowi w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku. (art. 42 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego).
Zobacz również: Czy małżonkowie odpowiadają za swoje długi?
W celu zabezpieczenia się małżonków przed nieprzyjemnymi konsekwencjami pewnych czynności prawnych, możliwe jest ograniczenie wspólności majątkowej, bądź ustanowienie rozdzielności majątkowej poprzez zawartą w formie aktu notarialnego umowę majątkową małżeńską.
Ewa Kowal