Zasiłek macierzyński w kilku wyjątkowych sytuacjach – zasady, terminy

Justyna Kurbiel
Ekspert z zakresu kadr, płac i prawa pracy
rozwiń więcej
prawo, przepisy / Zasiłek macierzyński w kilku wyjątkowych sytuacjach – zasady, terminy / Shutterstock

Zasiłek macierzyński to świadczenie pieniężne przysługujące osobom objętym ubezpieczeniem chorobowym. Jest to bez wątpienia pewnego rodzaju wsparcie finansowe w okresie związanym z narodzinami dziecka lub jego przyjęciem na wychowanie. Jego celem jest zapewnienie środków do życia matkom, ojcom lub innym osobom opiekującym się dzieckiem, w sytuacjach wymagających czasowego wyłączenia z aktywności zawodowej. Prawo do zasiłku macierzyńskiego mają nie tylko kobiety, które urodziły dziecko, ale również ojcowie oraz osoby, które przejmują opiekę nad dzieckiem w ramach adopcji lub rodziny zastępczej. Oprócz standardowych sytuacji posiadania prawa do zasiłku macierzyńskiego przysługuje on również w kilku innych, nietypowych przypadkach, które zostaną omówione w dalszej części tego artykułu. 

Urodzenie martwego dziecka

Choć okres macierzyństwa na ogół kojarzony jest jako czas niezwykły, który niesie za sobą wiele radości i szczęścia, to czasem bywa także i okrutny. Zdarza się niestety tak, że podczas ciąży lub porodu powstają różnego rodzaju powikłania, których skutkiem jest urodzenie martwego dziecka lub zgonu dziecka po porodzie. W tym szczególnym przypadku  matce dziecka przysługuje jednak prawo do zasiłku. Zasiłek ten może pobierać przez 8 tygodni po porodzie, jeśli dziecko zmarło przed upływem 8 tygodnia życia, natomiast jeśli zgon nastąpi po 8 tygodniach, zasiłek macierzyński przysługuje jeszcze 7 dni od dnia zgonu dziecka. 

Śmierć matki dziecka

Niestety może zdarzyć się również tak, że to matka dziecka umrze. W takiej sytuacji zgodnie z art. 29 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zasiłek macierzyński przysługuje: „ubezpieczonemu - ojcu dziecka albo innemu ubezpieczonemu członkowi najbliższej rodziny, który uzyskał prawo do urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego albo urlopu rodzicielskiego lub przerwał działalność zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem”. Ubezpieczony – inny członek najbliższej rodziny to osoba ubezpieczona, która jest spokrewniona z dzieckiem lub jego rodzicami. Osoby spokrewnione to np. dziadkowie, pełnoletnie rodzeństwo dziecka, czy rodzeństwo rodziców dziecka. 

Porzucenie dziecka

Świadome opuszczenie dziecka, pozostawienie go bez opieki, czy brak zainteresowania jego losem to nic innego, jak porzucenie dziecka. W sytuacji, gdy dopuści się tego matka dziecka, prawo do zasiłku tak, jak w przypadku śmierci matki dziecka, przechodzi na ojca lub innego ubezpieczonego członka najbliższej rodziny, nie wcześniej jednak niż po 8 tygodniach wykorzystania zasiłku po porodzie przez matkę dziecka. Oczywiście, aby móc otrzymać zasiłek macierzyński w takim przypadku, należy m.in. uzupełnić oświadczenie o porzuceniu dziecka przez matkę. Wniosek taki obowiązuje również w przypadku śmierci matki dziecka. 

Podobnie sytuacja wygląda w przypadku, gdy matka dziecka posiada orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji lub legitymuje się znacznym stopniem niepełnosprawności. Ze względu na stan zdrowia, nie ma możliwości samodzielnie sprawować opieki nad dzieckiem, dlatego też prawo do zasiłku przysługuje ojcu lub innemu członkowi rodziny, który zajmuje się dzieckiem. 

Hospitalizacja

Przypadek, kiedy dziecko lub matka dziecka wymaga opieki szpitalnej, również należy do tych szczególnych, który wpływa na prawo do świadczenia. Jeśli to matka dziecka wymaga opieki szpitalnej, podczas której nie jest w stanie opiekować się noworodkiem, to ojciec dziecka ma prawo do przejęcia zasiłku macierzyńskiego. Warunkiem jest jednak to, że pracownica wykorzysta pierwsze 8 tygodni urlopu. Ojciec dziecka zaś pobiera zasiłek macierzyński tylko za okres pobytu w szpitalu matki dziecka, a łączny okres pobierania zasiłku nie może przekroczyć limitów określonych przepisami prawa. Natomiast, jeśli w trakcie obowiązkowych 8 tygodni pracownica – matka dziecka przebywa w szpitalu i nie może sprawować opieki nad dzieckiem, wtedy ojciec dziecka uprawniony jest do pobierania dodatkowego zasiłku opiekuńczego. Wymiar tego zasiłku nie może przekroczyć 8 tygodni, jednak jest on niezależny od podstawowego zasiłku opiekuńczego określonego w art. 32 ustawy zasiłkowej. 

Ważne

Szczególne przypadki, takie jak porzucenie dziecka, hospitalizacja matki lub dziecka są przykładem, że zasiłek macierzyński nie zawsze jest przyznawany standardowo i wymaga rozważenia indywidualnych okoliczności. Ważne jest, by osoby ubiegające się o zasiłek znały swoje prawa i procedury, które mogą się różnić w zależności od sytuacji życiowej.

Justyna Kurbiel, specjalista ds. kadr i płac

oprac. Paweł Huczko
rozwiń więcej
Prawo
Kiedy można uzyskać wypłatę niezrealizowanego świadczenia wspierającego [komunikat ZUS]. Wniosek SWN-INF
07 sty 2025

Kto i w jakich okolicznościach ma prawo ubiegać się o wypłatę niezrealizowanego świadczenia wspierającego, a kiedy jest to już niemożliwe. Wyjaśnia Krystyna Michałek, regionalny rzecznik prasowy ZUS w województwie kujawsko-pomorskim.

Przywrócenie mundurków w szkołach. Ministra edukacji zabrała głos
07 sty 2025

Ministra edukacji Barbara Nowacka odniosła się do kwestii mundurków w szkołach. Czy zdaniem ministra edukacji mundurki w szkołach powinny powrócić? W 2007 r. taki wymóg powrócił za sprawą ówczesnego ministra Romana Giertycha.

Zatrudnianie osób powyżej 50 roku życia. Dofinansowanie w wysokości 50 proc. minimalnego wynagrodzenia. Warunki. Dla kogo? [projekt]
07 sty 2025

Dofinansowanie w wysokości 50 proc. minimalnego wynagrodzenia za zatrudnianie osób powyżej 50 roku życia. Jakie warunki należy spełniać? Dla kogo? Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy wprowadzającej dofinansowania do zatrudniania osób powyżej 50 roku życia.

Nawet 10 tys. zł kary dla właściciela nieruchomości za topniejący śnieg. Jak powinno się postępować z wodami roztopowymi?
07 sty 2025

W okresie zimowym, na niejednej nieruchomości zalega nadmiar śniegu, który w przypadku nieco wyższych temperatur – bardzo szybko zamienia się w wody roztopowe. Te z kolei – zgodnie z prawem wodnym – są niczym innym, jak wodami, będącymi skutkiem opadów atmosferycznych i traktowane są „na równi” z wodami opadowymi (potocznie zwanymi deszczówką). Zagospodarowanie tych wód – leży w gestii właściciela nieruchomości. Jak zatem poradzić sobie z wodami roztopowymi, aby nie narobić sobie problemów? Właścicielowi nieruchomości odprowadzającemu topniejący śnieg do kanalizacji ściekowej, grozi nawet 10 tys. zł kary.

PFRON. Umiarkowany stopień niepełnosprawności. 5544 zł. Prawa jazdy. Nie tylko kategoria B. Nie na motocykl i motorower
06 sty 2025

PFRON dla kosztów kursu i egzaminów kategorii B 2.426 zł, a dla kosztów kursu i egzaminów pozostałych kategorii 4.043 zł. Dofinansowanie także do jazd doszkalających. 

Komunikat PFRON: wniosek Wn-D z wyższymi kwotami dofinansowań i możliwością korekty od lipca 2024 r. Nowa wersja załącznika INF-D-P
06 sty 2025

Wstecznie, od wypłaty za lipiec 2024 r. nastąpiło podniesienie wysokości miesięcznego dofinansowania do wynagrodzenia pracownika niepełnosprawnego finansowanego ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON). Wyższa będzie także dotacja z budżetu państwa na realizację tego zadania. Zmiany te wprowadziła ustawa z 5 grudnia o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, która została opublikowana w Dzienniku Ustaw z 30 grudnia 2024 r. poz. 1961 i weszła w życie w Sylwestra 2024 r. Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych poinformował w komunikacie z 2 stycznia 2025 r., że wnioski z nowymi kwotami można już składać - z możliwością korygowania dokumentów za okresy od lipca 2024 r. Trzeba też zwrócił uwagę na nową wersję załącznika INF-D-P.

Umiarkowany stopień niepełnosprawności. 73 500,00 zł z PFRON. Samochód. Większa swoboda niż zazwyczaj na wydatki
06 sty 2025

PFRON zaktualizował program "Aktywny samorząd na 2025 r." Osoby niepełnosprawne z dopłatami do wyposażenia samochodu w (Obszarze A) zadanie 1 (73 500 zł) i 4 (do 4620 zł). Przy wydaniu 73 500 zł nie obowiązuje katalog urządzeń możliwych do dofinansowania, główną przesłanką do udzielenia pomocy jest uzasadnienie potrzeby zakupu lub montażu danego urządzenia lub wyposażenia w odniesieniu do ograniczeń wynikających z dysfunkcji ruchu. Wnioski w marcu 2025 r. Na razie od 2 stycznia 2025 r. można składać wnioski na dodatek do prądu (100 zł). 

Do wzięcia 10 lub 17 tys. zł na ferie zimowe dla dzieci i młodzieży. Ruszył nabór wniosków dla tych, którzy jako pierwsi rozpoczynają ferie w 2025 r. Pozostali już niebawem [harmonogram]
07 sty 2025

Fundacja LOTTO im. Haliny Konopackiej rozpoczęła nabór wniosków o dofinansowanie organizacji wypoczynku zimowego dla dzieci i młodzieży uczęszczających do szkół podstawowych. W ramach konkursu (pn. „odLOTTOwe ferie 2025”) można otrzymać darowiznę celową na sfinansowanie zimowiska w wysokości 10 tys. lub nawet 17 tys. zł [według wyboru beneficjenta].

MOPS: Kiedy podwojone świadczenie pielęgnacyjne (3287 zł razy dwa)? Kiedy pojedyncze? [Przykłady]
05 sty 2025

Ile świadczeń pielęgnacyjnych z MOPS, gdy jedna osoba opiekuje się dwoma osobami niepełnosprawnymi? Jedno czy dwa? Pytanie ma w założeniu błąd. Zawsze jest jedno świadczenie pielęgnacyjne. Jednak można otrzymać dwa razy więcej pieniędzy ze świadczenia pielęgnacyjnego (albo i trzy razy). Od 1 stycznia 2024 r. w przypadku dwóch osób niepełnosprawnych świadczenie jest podwajane. Dotyczy to jednak wyłącznie niepełnosprawnych dzieci - przy dwójce dzieci np. jest to według stawek na 2024 r. 2 razy 2988 zł (według stawek na 2025 r. 2 razy 3287 zł). Dorosłe osoby niepełnosprawne nie mają takiego przywileju. Syn opiekujący się mamą i tatą otrzyma 3287 zł.

Podatek od deszczówki czy roztopów 2025: sprawdź czy musisz zapłacić
04 sty 2025

Wiele osób nie ma świadomości, że obowiązuje podatek od deszczówki. Również w 2025 r. należy go uiścić jeżeli spełnia się ustawowe kryteria. Jest to ustawowo zwana opłata za zmniejszenie naturalnej retencji. Temat niezwykle kontrowersyjny, bo przecież zbieranie deszczówki to ekologiczne działanie, a trzeba za nie jeszcze płacić! Zatem: kto, kiedy i ile musi zapłacić podatku od deszczówki w 2025 r.?

pokaż więcej
Proszę czekać...