Zgodnie art. 4 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną - wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą. Przytoczona ustawa za przedsiębiorców uznaje także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej.
Wskazanemu katalogowi osób przysługuje prawo wyboru pomiędzy trzema alternatywnymi formami opodatkowania. Należą do nich opodatkowanie na zasadach ogólnych, zryczałtowaną stawką oraz podatkiem liniowym.
Przedsiębiorca, który rozpoczyna pierwszą działalność gospodarczą, dokonuje wyboru formy opodatkowania podatkiem dochodowym w chwili składania wniosku o wpis do ewidencji przedsiębiorców. W każdym roku istnieje możliwość zmiany wybranej formy. Ma to miejsce każdorazowo do 20 stycznia. Brak stosownego oświadczenia złożonego w wymaganym terminie do urzędu skarbowego skutkuje zastosowaniem tej formy opodatkowania, którą podatnik wybrał w roku poprzednim. Jest to termin materialny, czyli okres, w którym może nastąpić ukształtowanie praw lub obowiązków w ramach podatkowo-prawnego stosunku materialnego. Jest wiążący zarówno wobec podatnika jak i organu. Prawo nie przewiduje możliwości przywrócenia takiego terminu. Potwierdza to szerokie orzecznictwo sądów, np. orzeczenie NSA z dnia 18 września 2007 r. sygn. akt II FSK 982/06, w którym NSA stwierdził, że termin ten nie ma waloru przywracalności.
Zobacz również: Wspólne rozliczanie rozwodników
Wybór formy opodatkowania uzależniony jest od wielu czynników, m.in.: rodzaju prowadzonej działalności, prognozowanych kosztów, wydatków i przychodów.
Zasady ogólne
Opodatkowanie na zasadach ogólnych polega na zastosowaniu stawki podatkowej 18 lub 32%, zależnej od wysokości uzyskiwanych dochodów. W tym przypadku podstawę opodatkowania stanowi więc dochód przedsiębiorcy. Ta forma może dotyczy każdego podatnika prowadzącego działalność gospodarczą i uzyskującego dochody z tego tytułu. Podatek rozliczyć należy do 30 kwietnia danego roku w zeznaniu PIT-36. Wybierając tą opcję podatnik ma możliwość odliczenia kosztów prowadzonej działalności. Dochód może zostać pomniejszony także o straty poniesione w latach ubiegłych. Istnieje możliwość skorzystania z ulgi prorodzinnej, tzw. ulgi na dziecko. Dochody można rozliczyć wspólnie z małżonkiem. Główną wadą jest rozliczanie przychodów z działalności gospodarczej wraz z przychodami z innych źródeł, co może spowodować zastosowanie wyższej – 32% - stawki podatku. Dla podmiotów prowadzących działalność w formie spółek prawa handlowego jest to jedyna dopuszczalna forma opodatkowania.
Ryczałt
Opodatkowanie stawką zryczałtowaną dotyczy osiąganego przychodu. Stawka uzależniona jest od źródeł osiąganego przychodu, czyli de facto od rodzaju prowadzonej działalności. Zryczałtowana stawka może wynosić 3% (działalność gastronomiczna), 5,5% (działalność budowlana), 8,5% (najem, dzierżawa), 17% (świadczenie usług) oraz 20% (usługi wolnych zawodów, np. lekarzy). Wybór takiej formy nie pozwala na rozliczenie kosztów prowadzonej działalności, dlatego też jest to rozwiązanie preferowane przez osoby ponoszące niskie koszty. W tym przypadku nie ma także możliwości wspólnego rozliczenia z małżonkiem czy skorzystania z popularnej ulgi na dziecko. Można jednak skorzystać z ulgi rehabilitacyjnej oraz internetowej. Ustawodawca przewiduje jednak pewne ograniczenie podmiotowe. Z tej formy opodatkowania może bowiem skorzystać tylko przedsiębiorca, który uzyskuje przychód z działalności prowadzonej wyłącznie samodzielnie, w wysokości nieprzekraczającej 150.000 euro (czyli nieco ponad 633 tys. zł) lub uzyskuje przychód wyłącznie z działalności prowadzonej w formie spółki, a suma przychodów wspólników z tej działalności nie przekroczyła kwoty 150.000 euro, lub rozpoczyna wykonywanie działalności w roku podatkowym i nie korzysta z opodatkowania w formie karty. Przedsiębiorca może opłacać ryczałt miesięcznie lub kwartalnie, do 20 dnia kolejnego miesiąca/ kwartału. Rozliczenie kwartalne dotyczy tylko osób, których przychody z działalności prowadzonej samodzielnie albo przychody spółki - w roku poprzedzającym rok podatkowy - nie przekroczyły kwoty stanowiącej równowartość 25.000 euro.
Podatek liniowy
Decydujące dla decyzji o tej formie opodatkowania powinno być uzyskiwanie wysokich dochodów, skutkujących przekroczeniem pierwszego progu podatkowego. Podstawę opodatkowania stanowi dochód. Stała stawka wynosi 19%, co oznacza, że wszyscy podatnicy płacą taką samą część (tj. 19%) swoich dochodów w formie podatku. De facto oznacza to brak progresji podatkowej. Podatek liniowy nie przewiduje kwoty wolnej od podatku ani ulg i odliczeń, przysługujących opodatkowanym na zasadach ogólnych. Zeznanie podatkowe PIT-36L należy złożyć do 30 kwietnia danego roku. Obowiązuje zasada niełączenia dochodów opodatkowanych liniowo z innymi. Wybierając tą formę rezygnujemy z rozliczenia wspólnego z małżonkiem.
Polecamy serwis: Małżeństwo
Wyboru formy opodatkowania należy więc dokonać w przewidzianym w ustawie terminie. Warto dokonać tego na podstawie symulacji spodziewanych dochodów. Stanowi to bowiem jedną z form optymalizacji podatkowej.
Podstawa prawna:
- ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. 2004 nr 173 poz. 1807),
- orzeczenie NSA z dnia 18 września 2007 r. sygn. akt II FSK 982/06.