Kompetencje Trybunału Konstytucyjnego reguluje obecna Konstytucja oraz ustawa o Trybunale Konstytucyjnym.
Zadania Trybunału
Zgodnie z Konstytucją oraz ustawą Trybunał Konstytucyjny ma następujące kompetencje:
- Orzeka o zgodności przepisów prawa z Konstytucją oraz ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi,
- Rozstrzyga spory kompetencyjne między centralnymi konstytucyjnymi organami państwa,
- Orzeka o zgodności z Konstytucją celów i działalności partii politycznych,
- Stwierdza zaistnienie tymczasowej przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta RP.
Kontrola prawa
Trybunał Konstytucyjny nazywany jest trzecią izbą parlamentu albo negatywnym ustawodawcą. Eliminuje on z obiegu prawnego ustawy, niezgodne z Konstytucją oraz ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi.
Zobacz również: Trybunał Konstytucyjny
Źródła prawa w Polsce tworzą hierarchiczną strukturę. Przy czym te niższego rzędu muszą być zgodne z tymi wyższego rzędu. Dlatego też ustawa musi być zgodna z Konstytucją i ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi a rozporządzenia z Konstytucją i ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi a także z ustawami.
Trybunał Konstytucyjna bada właśnie tę zgodność. Badanie takie odbywa się zawsze na wniosek, nigdy z urzędu. Z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego może wystąpić grupa posłów, Rzecznik Praw Obywatelskich, Prezydent a także inne osoby wymienione w ustawie.
Kontroli Trybunału nie podlegają natomiast akty prawa miejscowego. Ich konstytucyjność stwierdza bowiem sąd administracyjny.
Skarga konstytucyjna
Trybunał Konstytucyjny orzeka również w sprawach skargi konstytucyjnej. Instytucja skargi konstytucyjnej została wprowadzona do polskiego prawa na mocy Konstytucji RP. Rozstrzyganie spraw ze skargi konstytucyjnej sprowadza się na dobrą sprawę do orzekania o zgodności aktu prawnego z Konstytucją. Taką skargę może złożyć każdy.
Spory kompetencyjne
Trybunał Konstytucyjny rozstrzyga również spory kompetencyjne między centralnymi konstytucyjnymi organami państwa. Z tej kompetencji Trybunał korzysta bardzo rzadko. Większość sporów kompetencyjnych rozstrzygana jest bowiem w formie precedensu. Jednak jeżeli chciałoby się uzyskać np. odpowiedz na pytanie kto powinien reprezentować Polskę na szczycie Unii Europejskiej, należałoby się zwrócić do TK.
Inne sprawy
Z pozostałych kompetencji Trybunał korzysta sporadycznie. Nie rozstrzyga bowiem o zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych. W swojej historii nie stwierdzał również przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta.
Zobacz również: Konstytucja
Podsumowanie
Trybunał Konstytucyjny ma szereg kompetencji. Z jednych jednak korzysta częściej a z innych rzadziej lub nawet w ogóle z nich nie korzysta.