Zagwarantowana przez Konstytucję wolność wyrażania swoich poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniana ma szerokie znaczenie.
Wolność wypowiedzi gwarantuje wolność wyrażania swoich poglądów za pomocą wszelkich dostępnych środków ich uzewnętrzniania. Do takich środków możemy zaliczyć:
- gesty,
- dzieła sztuki,
- prasę,
- plakaty,
- telewizję,
- radio,
- sieć komputerową (np.Internet),
- płyty,
- wystawy,
- odczyty.
Wolność słowa to również dostęp do istniejących krajowych i zagranicznych źródeł informacji. Wolność ta przejawia się także w wolności poszukiwania informacji.
Wolność wypowiedzi uważana jest za najważniejszą z wolności obywatelskich. Służy ona zarówno państwu, jak i poszczególnym jednostkom. Dla każdego człowieka jest sposobem na samorealizację. Władzy pomaga natomiast w procesie sprawowania władzy. Wolność wypowiedzi stanowi fundament państwa demokratycznego. Niestety nie wszystkie państwa na świecie przestrzegają tej zasady.
Wolność słowa w Polsce
Wolność wypowiedzi przede wszystkim została unormowana w najważniejszym akcie prawnym obowiązującym w Polsce, czyli w Konstytucji. Ponadto znajduje regulacje w wielu innych aktach prawnych.
Regulacji wolności wypowiedzi możemy szukać :
- Międzynarodowym Pakcie Praw Obywatelskich i Politycznych,
- Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności,
- Kodeksie cywilnym,
- Kodeksie karnym,
- Ustawie o ochronie tajemnicy państwowej,
- Prawie autorskim,
- Prawie prasowym.
Wolność prasy
Prawo gwarantuje prasie wolność wypowiedzi. Jest ona szczegółowo określona przez szereg regulacji prawnych.
Po pierwsze wydawcą gazety może być tylko osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka nie posiadająca osobowości prawnej, czyli tzw. ułomna osoba prawna.
Wydawca gazety, aby mógł w ogóle gazetę wydawać, musi zarejestrować swój dziennik lub czasopismo. Rejestracji dokonuje sąd okręgowy. Właściwym sądem okręgowym jest sąd siedziby wydawcy. Sąd dokonując rejestracji, nie ma możliwości badania programu czasopisma. Wniosek o rejestrację nie zawiera nie powinien zawierać informacji na temat linii programowej pisma.
Zobacz: Konstytucja
Za treści materiałów przygotowywanych przez redakcję czasopisma, odpowiada redaktor naczelny. Każdy organ prasowy musi mieć swojego redaktora naczelnego.
Wolność prasy przejawia się ponadto w możliwości wyrażania poglądów na łamach prasy. Istnieją prawne ramy określające zakres tego rodzaju swobody wypowiedzi. Przede wszystkim dziennikarze mają swobodę wyrażania swoich poglądów, w sposób całkowicie swobodny. Nie ma kontroli publikowania treści ze strony organów państwowych. Oznacza to innymi słowy zakaz cenzury.
Dziennikarze wykonując swój zawód muszą przestrzegać jednak pewne zasady. Szczególnie muszą pamiętać, że:
- ciąży na nich obowiązek prawdziwego przedstawiania zjawisk,
- muszą szczególnie dbać o staranność i rzetelność sowich wypowiedzi,
- mają obowiązek dbać o poprawność języka,
- nie mogą używać wulgaryzmów,
- nie mogą stosować kryptoreklamy,
Prawo gwarantuje swobodę zbierania materiałów. Jednak należy pamiętać, że przekroczenie granic wolności wypowiedzi, może skutkować sankcjami cywilnymi, a nawet karnymi.
Wolność telewizji
Podobnie jak w przypadku wolności prasy, także i telewizji prawo gwarantuje swobodę wypowiedzi.
Aby rozpocząć rozpowszechnianie programów, konieczne jest uzyskanie koncesji. Koncesje wydawane są przez Przewodniczącego Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji. W Polsce o koncesje mogą ubiegać się jedynie obywatele polscy, którzy stale mieszkają w kraju. O koncesję mogą się także ubiegać osoby prawne, pod warunkiem że mają siedzibę w kraju. Nie zostanie wydana koncesja spółce, w której przeważa kapitał zagraniczny.
Ponadto nie zostanie przyznana koncesja, jeśli rozpowszechnianie przez wydawcę programów:
- stanowiłoby zagrożenie dla interesów kultury narodowej, dobrych obyczajów,
- zagrażałoby bezpieczeństwu państwa,
- naruszałoby tajemnice państwa,
- spowodowałoby osiągniecie dominującej pozycji na rynku środków masowego przekazu.
Nad przestrzeganiem wolności wypowiedzi kontrolę sprawuje Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji. Może ona:
- żądać od nadawcy dokumentów niezbędnych do skontrolowania koncesji,
- żądać zaniechania przez wydawcę działań niezgodnych z prawem,
- cofnąć koncesję,
- nakładać kary pieniężne na wydawców łamiących przepisy prawa.