Po tę procedurę bardzo często sięga się w sytuacji, gdy wnioskujący o potwierdzenie obywatelstwa stara się wykazać swoje obywatelstwo z uwagi na swoje pochodzenie. Jest to jednak procedura bardzo skomplikowana dowodowo w tych przypadkach, gdy w archiwum rodziny mieszkającej za granicą nie zachowały się polskie dokumenty tożsamości/ stanu cywilnego przodków wnioskodawcy, takie jak paszport czy dowód osobisty.
Cały ciężar dowodu po zmianie przepisów w 2009 został przesunięty na wnioskodawcę, z wyjątkiem sytuacji szczególnych. Dlatego wnioskodawca w tego typu postępowaniach znajduje się w szczególnie trudnej sytuacji proceduralnej, ponieważ polskie urzędy jako dowód bezpośredni z dokumentu na okoliczność posiadania przez przodka wnioskodawcy obywatelstwa polskiego preferują dowody wytworzone przez polskie urzędy, nadto z okresu, z którym wiąże się nabycie przez przodka wnioskodawcy obywatelstwa polskiego.
W tym względzie wnioskodawca niejednokrotnie nie jest w stanie wykazać takim dokumentem zdarzeń istotnych w sprawie. Wiąże się to główne z zaszłościami natury historycznej i doświadczeń Państwa Polskiego w XX wieku, wskutek których bardzo często zbiory archiwalne w zakresie dokumentu stanu cywilnego są niekompletne i wybrakowane (dokumenty starsze niż 100 lat urzędy stanu cywilnego przekazują do zasobu archiwalnego właściwego archiwum państwowego).
Główna trudność prowadzenia takiego postępowania sprowadza się do wykazania faktu zamierzchłego posiadania obywatelstwa polskiego przez przodka wnioskodawcy. Procedurę tę komplikują także niejednokrotne zmiany stanu prawnego nabywania i utraty obywatelstwa polskiego na przestrzeni XX wieku.
Istotne okoliczności w tego typu sprawach to:
- Zbadanie, czy nabycie obywatelstwa obcego nie rzutowało negatywnie na kwestię utraty obywatelstwa polskiego przez przodka, z perspektywy sytuacji obywatelstwa polskiego wnioskowanego przez wnioskodawcę,
- Weryfikacja kiedy nastąpiła zmiana obywatelstwa przez rodzica wnioskodawcy, tj. czy nastąpiło to przed urodzeniem wnioskodawcy czy po tym zdarzeniu;
- Zbadanie warunków w jakich nastąpiło nabycie przez przodka wnioskodawcy obywatelstwa obcego (w przypadku wnioskodawców ze Stanów Zjednoczonych jest to tzw. proces naturalizacji).
Reasumując, procedura potwierdzenia obywatelstwa polskiego stwarza dla wnioskodawcy wiele problemów natury dowodowej. Pomimo faktu, że w obiegu prawnym istnieje bogate orzecznictwo sądowo-administracyjne w tym względzie, każdy przypadek jest indywidualny i zależny od wielu okoliczności wyjazdu z Polski przodka wnioskodawcy oraz od kwestii dotyczących polskiego pochodzenia wnioskodawcy.
Podstawa prawna: ustawa z dnia 2 kwietnia 2009 roku o obywatelstwie polskim (Dz.U. 2012 poz. 161).
K. Jakub Gładkowski, radca prawny,
Małgorzata Kiełtyka, radca prawny