W katastrofie lotniczej samolotu prezydenckiego pod Smoleńskiej zginął szef IPN – Janusz Kurtyka. Jego następcę będzie musiał wskazać Sejm.
Janusz Kurtyka urodził się 13 sierpnia 1960 r. w Krakowie. Absolwent Wydziału Historyczno-Filozoficznego Uniwersytetu Jagiellońskiego. Ukończył studia doktoranckie w Instytucie Historii PAN, gdzie w 1995 roku obronił rozprawę doktorską z zakresu nauk humanistycznych. W 2000 roku uzyskał stopień doktora habilitowanego. W latach 2000–2005 był dyrektorem i organizatorem Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej w Krakowie.
Jako historyk zawodowo zajmował się historią Polski średniowiecznej i wczesnonowożytnej oraz historii oporu antykomunistycznego w Polsce po 1944 r.
Od 1979 r. działał w opozycji demokratycznej w Krakowie, był m.in. współzałożycielem Niezależnego Zrzeszenia Studentów w Instytucie Historii UJ i członkiem Komitetu Założycielskiego NZS UJ, wykładowcą podziemnego Chrześcijańskiego Uniwersytetu Robotniczego. Był pracownikiem naukowym w Instytucie Historii PAN (od 1985), członkiem Rady Naukowej Instytutu Historii PAN kadencji 1999–2002 i 2003–2006. W latach 1989–2000 był przewodniczącym Koła NSZZ „Solidarność” krakowskich placówek Instytutu Historii PAN.
W dniu 9 grudnia 2005 r. został wybrany przez Sejm RP na stanowisko Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej, w dniu 29 grudnia 2005 r. złożył ślubowanie jako Prezes Instytutu. W 2009 r. odznaczony przez Prezydenta Lecha Kaczyńskiego Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.
Jak wybrany zostanie nowy prezes IPN
Następca śp. Janusza Kurtyki będzie wyznaczony zgodnie z przepisami ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej.
Wyboru dokonają posłowie i senatorowie, na wniosek Kolegium Instytutu Pamięci, które kandydata wskazuje spoza swojego grona. Zgodnie z art. 10 ustawy Sejm zadecyduje większością 3/5 głosów. Przy tym zgodę na kandydata musi wyrazić również Senat.
Zobacz również serwis: Konstytucja RP
Na stanowisko prezesa IPN może kandydować obywatel polski „wyróżniający się wysokimi walorami moralnymi oraz wiedzą przydatną w pracach Instytutu Pamięci”. Na stanowisko Prezesa nie mogą być jednak powołane osoby, które wcześniej pracowały lub współpracowały z organami bezpieczeństwa PRL.
Nowelizacja ustawy o IPN
To, jakie zasady będą obowiązywały przy wyborze następcy Janusza Kurtyki nie jest do końca jasne. Niedawno Sejm uchwalił nowelizację ustawy o IPN, która jednak nie została jeszcze podpisana przez Prezydenta. W obecnej sytuacji podpis pod ustawą będzie musiał złożyć Marszałek Sejmu – Bronisław Komorowski, pełniący funkcję głowy państwa. Jeżeli wybór szefa IPN nastąpi po wejściu w życie nowelizacji, to odbędzie się już według nowych zasad.
Zgodnie z nowelą kandydata na Prezesa Instytutu nie będzie wybierać Kolegium, lecz Rada IPN, która ma być dopiero powołana. W jej skład wejdą przedstawiciele środowisk powołani przez władze uczelni i placówek naukowych.
Ponadto mniejszy ma być też próg głosów potrzebnych do wyboru szefa IPN przez Sejm. Na nowych zasadach do wyboru na to stanowisko potrzebna będzie zwykła większość.
Zobacz również: Funkcjonowanie państwa po katastrofie