Możliwość zamiany kary grzywny na prace społecznie użyteczną reguluje art. 45 Kodeksu karnego wykonawczego. Co należy rozumieć przez prace społecznie użyteczną? Tego rodzaju prace to działanie w jednostkach organizacyjnych, instytucjach, organizacjach zajmujących się działalnością charytatywną lub działalnością na rzecz społeczności lokalnej. Przykładowo może to być więc praca w stołówce dla bezdomnych, czy też udział w pracach remontowych w lokalnym domu dziecka.
Kiedy sąd może dokonać zamiany?
Zgodnie z tym przepisem sąd może zamienić karę grzywny nieprzekraczającą 120 stawek dziennych na prace społecznie użyteczną, jeżeli jej egzekucja okazała się bezskuteczna lub z okoliczności sprawy wiadomo, że byłaby nieskuteczna. W przypadku grzywny określonej kwotowo stosuje się te same zasady z tym, że górna granica grzywny podlegającej zamianie nie może przekroczyć 240 000 zł.
Warto zwrócić uwagę na słowa ,,sąd może’’ bowiem jasno wskazują one na fakultatywność takiego działania sądu. Sąd może z urzędu zamienić grzywnę na prace społecznie użyteczne ale nie musi – robi to w formie postanowienia, na które skazanemu przysługuje zażalenie.
Od 2011 r. nie ma już wymogu uzyskania zgody skazanego na zamianę grzywny na prace społeczne.
O zamianę może wnioskować również i sam skazany – w takim wypadku sąd musi zbadać czy istnieją przesłanki do uznania wniosku skazanego za zasadny. Przykładowy wniosek o zamianę grzywny na prace społecznie użyteczną znajdziesz TUTAJ. Sąd decydując o zamianie zwróci uwagę nie tylko na bezskuteczność egzekucji ale także m.in. na:
- możliwość skierowania skazanego do pracy (czy taka praca jest na danym terenie);
- zdrowie skazanego;
- sytuacje rodzinną skazanego;
- wiek.
To tylko przykładowe wyliczenie – sąd weźmie pod uwagę całokształt okoliczności związanych ze sprawcą i okolicznościami skazania.
Wymiar prac społecznych
Sąd określając wymiar prac społecznych przyjmuje, że dziesięć stawek dziennych jest równoważnych miesiącowi pracy społecznie użytecznej, z zaokrągleniem, w górę, do pełnego miesiąca. W przypadku grzywien określonych kwotowo sąd przyjmuje, że miesiąc pracy społecznie użytecznej jest równoważny grzywnie w kwocie do 20 000 złotych.
Czas trwania prac społecznych określany jest w miesiącach natomiast miesięczny wymiar czasu pracy ustalany jest w wymiarze od 20 do 40 godzin pracy. Stosuje się także wytyczne określone w art. 53 kodeksu karnego (współmierność kary do stopnia winy itd.)
Do wykonywania pracy społecznie użytecznej stosuje się odpowiednio przepisy art. 53-58 i art. 60 kkw (chodzi tu m.in. o kwestie nadzoru skazanego przez kuratora sądowego).
Odmowa wykonywania prac społecznych
Może się zdarzyć tak, że skazany postanowi odmówić wykonywania prac społecznych lub w pewnym momencie przestanie je wykonywać. Ponieważ nie ma możliwości by skazanego zmusić do pracy sąd (na podstawie art. 46 § 1 pkt 1 kkw) sąd zarządzi wykonanie grzywny w formie zastępczej kary pozbawienia wolności.
Sąd może jednak w każdym czasie wstrzymać wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności, jeżeli skazany oświadczy na piśmie, że podejmie pracę społecznie użyteczną i podda się rygorom z nią związanym.
Od wykonywania pracy skazany może się w każdym czasie zwolnić przez złożenie kwoty pieniężnej przypadającej jeszcze do uiszczenia tytułem grzywny.
Opracowano na podstawie:
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny wykonawczy (j.t. Dz.U. z 2017 r. poz. 665 z późn.zm.)