O projekcie zmian mających na celu rozszerzenie granic obrony koniecznej mówi się od dawna. Projekt ustawy zmieniającej k.k. w tym zakresie powstał już w 2007 r. jednak wówczas zmiany nie zostały przyjęte.
Zmiana w k.k. ma na celu m.in. zapewnienie obywatelowi słusznego prawa do obrony, zwłaszcza na jego terenie, gdzie broniąc się broni także życia, zdrowia czy też mienia najbliższych. W uzasadnieniu do projektu jego autorzy podkreślają, że rozszerzając granice obrony koniecznej chcą zlikwidować obecne w społeczeństwie przeświadczenie o tym, że to napastnik znajduje się na lepszej pozycji prawnej niż napadnięty. Jak mówił Minister Sprawiedliwości Zbigniew Ziobro w kwietniu 2017 r. na konferencji prasowej: prawo ma stać po stronie obywatela i chronić uczciwych ludzi, a nie bandytę, wtedy, gdy dopuszcza się on zamachu.
Niekaralne przekroczenie granic obrony koniecznej
Rozszerzenie granic obrony koniecznej polegać ma na wyłączeniu odpowiedzialności karnej, w przypadku przekroczenia jej granic, w sytuacji gdy zuchwały intruz włamie się do naszego domu, mieszkania lub bezprawnie wtargnie na należący do nas, ogrodzony teren.
Ministerstwo proponuje aby do art. 25 k.k., który to reguluje instytucję obrony koniecznej, dodać §2a w następującym brzmieniu: nie podlega karze, kto przekracza granice obrony koniecznej, odpierając zamach polegający na wdarciu się do mieszkania, lokalu, domu albo przylegającego do nich ogrodzonego terenu lub odpierając zamach poprzedzony wdarciem się do tych miejsc, chyba że przekroczenie granic obrony koniecznej było rażące.”
Zobacz również: Kara 30 lat pozbawienia wolności w Polsce? Nadchodzą zmiany w Kodeksie karnym
Wprowadzenie takiego paragrafu w omawianym przepisie spowoduje, że przekroczenie granicy obrony koniecznej w przypadku obrony przed włamaniem lub bezprawnym wtargnięciem na ogrodzony teren, będzie co do zasady niekarane. Wyjątkiem od tej zasady będzie sytuacja, w której przekroczenie granic obrony koniecznej zostanie uznane za rażące. Kiedy możemy mieć do czynienia z taką sytuacją? Na przykład wtedy gdy obrońca zastrzeli lub poważnie pobije napastnika, który się poddał. Sąd nie będzie więc zajmował się każdym przypadkiem przekroczenia obrony koniecznej w omawianej sytuacji, a jedynie przypadkiem gdy będzie miało ono charakter rażący.
Należy zadać sobie jednak pytanie, czy tak szerokie granice obrony koniecznej nie będą stanowiły pola do nadużyć? Ministerstwo Sprawiedliwości twierdzi, że nie dlatego, że każdy przypadek ewentualnego przekroczenia granic obrony koniecznej będzie badany przez prokuraturę. To prokurator ustali czy działanie w obronie koniecznej mieściło się w wymaganych granicach – jeżeli uzna, że tak to będzie mógł umorzyć postępowanie na etapie przygotowawczym co pozwoli na uniknięcie zbędnych procedur sądowych.
Jak jest teraz?
Przekroczenie granic obrony koniecznej może polegać na zastosowaniu środka niewspółmiernego do niebezpieczeństwa zamachu lub na działaniu przedwczesnym bądź spóźnionym. Co do zasady przekroczenie granic obrony koniecznej jest karalne. Wobec osoby, która przekroczyła granice obrony koniecznej, sędzia może jednak zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wykonania.
Na chwilę obecną, jedynym wyjątkiem, który z mocy prawa powoduje niekaralność za przekroczenie granic obrony koniecznej, jest sytuacja gdy przekroczenie granic powodowane jest działaniem pod wpływem strachu lub wzburzenia usprawiedliwionymi okolicznościami zamachu.
Projekt, który ma wprowadzić przepisy rozszerzające granice obrony koniecznej znajduje się na chwilę obecną na etapie konsultacji publicznych i opiniowania.
Opracowano na podstawie:
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks Karny (j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 1137 z późn. zm.)
Projekt z dnia 9 czerwca 2017 r. o zmianie ustawy Kodeks karny